Κείμενο: Ελένη Κουτσιλαίου
Για όλους ο θάνατος έχει ένα βλέμμα.
Ο θάνατος θα ‘ρθει και θα ‘χει τα μάτια σου.
Θα ‘ναι σαν ν’ αφήνεις μια συνήθεια,
σαν ν’ αντικρίζεις μέσα στον καθρέφτη
Ο θάνατος θα ‘ρθει –Tσέζαρε Παβέζε
Στην Κάμιρο, σε «έναν θεατρικό χώρο στο κέντρο του κόσμου», ο Ηλίας Κουνέλας μας επιφυλάσσει μια απρόσμενης στοχαστικότητας και ψυχικής βαθύτητας παραστασιακή κατάθεση. Ένα απροσδόκητο σκηνικό ars moriendi ,τρυφερότητας, ανθρωπιάς, ποιητικότητας, χιούμορ και αισιοδοξίας. Θα παρακολουθήσουμε σε απόσταση αναπνοής τον αποχαιρετισμό στη ζωή -έναν ιδιότυπο απολογισμό πεπραγμένων- και τη διαδικασία αποκοπής και μετάβασης μιας ασθενούς τελικού σταδίου με τη βοήθεια ενός ηθοποιού -σπλαχνικού νεκροπομπού-που δίνει παραστάσεις εντός των νοσοκομειακών μονάδων προς ανακούφιση του φόβου μπροστά στο επικείμενο τέλος.
Ο τίτλος της παράστασης χρησιμοποιεί ένα μέρος του στίχου του αυτόχειρα ποιητή Τσέζαρε Παβέζε: «[Ο θάνατος θά ‘ρθει και] θα ‘χει τα μάτια σου», αφήνοντας άηχη την τρομακτικότερη λέξη του ανθρώπινου γλωσσικού κώδικα, για να μας θυμίσει έτσι ο δημιουργός της ότι με το βλέμμα που κοιτάξαμε τη ζωή, με το βλέμμα που κοιτάξαμε τον εαυτό μας, θα κοιτάξουμε και τον θάνατο.
Ο ίδιος ο δημιουργός θα επιστρατεύσει τις εμπειρίες που συνέλεξε από τις παραστάσεις που έδινε σε νοσοκομειακούς θαλάμους και θα μας τις προσφέρει ως σκηνικό δώρο, καθώς κατά τα λεγόμενά του τον αφορά «μια θεατρική συνθήκη, όπου ο ηθοποιός και το κοινό θα κάθονται στο ίδιο ύψος και θα μοιράζονται το ίδιο ψυχικό κόστος στη θεατρική εμπειρία». Και αυτό ακριβώς ζήσαμε οι αυστηρά είκοσι θεατές σε ένα μικρό δωμάτιο, σε απόσταση αναπνοής από το θεατρικό γεγονός. Η έννοια «του κοινού ψυχικού κόστους» είναι αυτό που χαρακτήριζε απόλυτα το σκηνικό ποιητικό εγχείρημα.
Η σκηνική σύλληψη που ο ίδιος ο δημιουργός ονομάζει «υπαρξιακή κωμωδία» είναι ένα ποιητικό μωσαϊκό ετερόκλητων και αντιφατικών στοιχείων, αρμονικά συνδεδεμένων: πρωτότυπο δικό του κείμενο που συνδέεται με λογοτεχνικές αναφορές αλλά και πραγματικές εμπειρίες και όλο αυτό στο πλαίσιο ενός work in progress. Καθώς το παραστασιακό εγχείρημα ζωντανό και παλλόμενο αλλάζει αυτοσχεδιαστικά σε κάθε παράσταση σαν ένας ζωντανός οργανισμός εν εξελίξει.
Αξίζει να σημειωθεί ο τρόπος που ο δημιουργός υποδέχτηκε τον καθένα από εμάς τους θεατές στο θέατρο: με μια ποιότητα συμπεριφοράς, μια γλυκύτητα και ένα σπάνιο φως ευγένειας. Ακριβώς αυτά τα στοιχεία θα διατηρηθούν καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης. Στην πραγματικότητα ο Ηλίας Κουνέλας δεν προτρέπει μόνο σε μια νέα θεατρική γλώσσα, αλλά σε μία νέα ηθική ποιότητα διασύνδεσης θεάματος και θεατή, πομπού και δέκτη. Και αυτό είναι μια συνταρακτική νέα συνθήκη, ευφρόσυνη και αναγκαία. Η ουσία και η εμβέλεια του ανθρωπιστικού θεάτρου που προτείνει εκτείνεται από τη σύλληψη του δρώμενου, την ηθική της πραγμάτωσής του, την επιλογή του σκηνικού χώρου, τη θέαση και τη σχέση με τον θεατή σαν αλληλένδετο εγγενές και καθοριστικό στοιχείο του παραστασιακού εγχειρήματος.
Οι συντελεστές
Η μετρημένη απλότητα και η χρήση των απολύτως απαραίτητων σκηνικών αντικειμένων ανοίγουν έναν διάλογο μεταξύ της Κατερίνας –Χριστίνας Μανωλάκου (σκηνογραφική επιμέλεια – ενδυματολογία) με την arte povera. Η ιδέα των κρυφών κτερισμάτων που κρύβονταν στο νοσοκομειακό κρεβάτι- κατ’ ουσίαν στο φαντασιακό της ηρωίδας –δημιουργούν ρίγη γνήσιας συγκίνησης.
Οι πολλαπλές και συνεχώς μεταβαλλόμενες εκδοχές του κειμένου που μας προσφέρει ο Ηλίας Κουνέλας σε συνδυασμό με τον διαρκή επί σκηνής αυτοσχεδιασμό οδηγούν σε ένα ρευστό και διαρκώς ρέον παραστασιακό ποιητικό γεγονός, όπου η ευθυβολία των συναισθημάτων, η ειλικρίνεια, η ευγένεια, η λεπτότητα των αντιδράσεων, η αποδοχή της μοναδικότητας αλλά και της φθαρτότητας της ανθρώπινης ύπαρξης οδηγούν σε μία άρθρωση νέας θεατρικής γλώσσας της οποίας η αναγκαιότητα είναι παραπάνω από ορατή και σε έναν εντελώς νέο κώδικα εξωγλωσσικής επικοινωνίας θεατή και ηθοποιού.
Οι ερμηνείες
Η υποδόρια, υπαινικτική ερμηνεία της Νάντια Κατσούρα, η ειλικρίνεια και οι ποιότητες της υποκριτικής της «μετέβαλαν εντός μας τον ρυθμό του κόσμου». Ο τρόπος που η ερμηνεία της εγγράφει την αναμονή του αναπόφευκτου από το ανθρώπινο πλάσμα σε ένα νοσοκομειακό κρεββάτι είναι συνταρακτικός.
Η ευγένεια και το χιούμορ του Ηλία Κουνέλα ενταγμένα σε μια υποκριτική λιτή, χωρίς ίχνος προσποίησης, ναρκισσισμού, ή υπερβολής συνθέτουν μια υψηλής διανοητικής και συναισθηματικής σύνθεσης ερμηνευτική κατάθεση.
Η μεταξύ τους σκηνική σχέση δημιουργεί ένα καθηλωτικό αποτέλεσμα.
Εξαιρετικές στιγμές της παράστασης
Ο τρόπος που μεταβάλλεται ένα νοσοκομειακό κρεβάτι σε ένα ολόκληρο αυτόνομο σύμπαν συνταρακτικών στιγμών, περιπετειών και ταξιδιών στον χρόνο.
Το παιχνίδι των προσώπων και των ρόλων στο οποίο επιδίδεται ο Ηλίας Κουνέλας.
Η «επίσκεψη» του πατέρα.
Η «συνάντηση» με τον απόντα σύντροφο.
Ο «διάλογος» με την εδώ και χρόνια νεκρή γιαγιά της ηρωίδας που την ντύνει με τη (νυφιάτικη ίσως ) παραδοσιακή στολή του τόπου της μεταλλάσσοντας το γεγονός της διαβατήριας τελετής σε χαρμόσυνο γεγονός και όχι σε γεγονός απώλειας.
Συνοψίζοντας…
Η αξιολόγηση αυτού του σκηνικού δρώμενου με όρους συμβατικού παραστασιακού γεγονότος θα ήταν άδικη, άκαρπη και ανόητη. Μόνο βαθύς, ουσιαστικός σεβασμός και δάκρυα. Δάκρυα για την ποιητική μετατροπή του ανθρώπινου όντος σε τοπίο μνήμης. Γιατί τα τοπία μνήμης είναι οι μόνοι «τόποι» που δεν έχουν γεωγραφικό στίγμα. Στην αμφίβολη, σπαρακτική αυτή περιδιάβαση άλλοτε αδυνατείς να φτάσεις κι άλλοτε είσαι ήδη εκεί. (Το μεγαλύτερο αντίδωρο των θεατών στο δώρο μιας παράστασης δεν είναι το χειροκρότημα αλλά τα δάκρυά τους. Και την προηγούμενη Κυριακή το μεσημέρι δάκρυα άφθονα, ειλικρινή και -προς στιγμήν- αθώα δρόσισαν το τοπίο μνήμης που ονόμασαν σκηνή).
