Έναν χρόνο πριν γιορτάσει τα 70 του χρόνια, το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2024 αφουγκράζεται τον αχό του πυρπολημένου κόσμου μας και αντιτάσσει μέσα από την τέχνη μια πολυθεματική -πολιτική στην ουσία της- διερώτηση που αφορά τους μεταιχμιακούς καιρούς μας. Τοποθετώντας την έννοια της Δημοκρατίας στο κέντρο των καλλιτεχνικών αναζητήσεων με 93 θεάματα και 2.500 καλλιτέχνες, οι οποίοι για 85 ημέρες θα αποπειραθούν μια πολυπρισματική διερεύνησή της.
Αρθρώνοντας ως κομβική διερώτηση την ακραία φράση «Πώς να ζήσουμε τη ζωή μας; Πώς να αντέξουμε τη ζωή μας;», oι παραστάσεις του φετινού φεστιβάλ δείχνουν να θέτουν στο επίκεντρο τις σύγχρονες κοινωνίες, τη δυνατότητα συμβίωσης, αποδοχής ,συνύπαρξης, συμπερίληψης και αναγκαιότητας συμμετοχής στα κοινά. Διανοίγονται σε μια προσπάθεια συμπόρευσης των ανθρώπων σ’ έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Αναζητούν την εκ νέου νοηματοδότηση της έννοιας του πολίτη σε ένα μεταψηφιακό κόσμο νέων πραγματικοτήτων και ψευδών ειδήσεων. Θέτοντας θέματα κοινότητας και συμμετοχή.
Με αυτό το άρθρο δεν έχω καμία πρόθεση να «προτείνω παραστάσεις». Νομίζω δεν υπάρχει πιο άτοπη φράση από αυτήν: «Πες μια καλή παράσταση». Αρχικά διαφωνώ με τους όρους «καλή» ή «κακή». Προτιμώ να μιλάμε για ενδιαφέρουσες, πολυπρισματικές, τρομακτικές, βαρετές, ανούσιες, συναρπαστικές, σπάνιες, εντυπωσιακές, τρυφερές, έντιμες παραστάσεις… Και κάτι ακόμα: Οι θεατές αγνοούμε τη δύναμή μας στη συνδιαμόρφωση του θεάματος. Είμαστε κομμάτι του. Ισχυρό.
Επίσης, στην επιλογή θεάματος παίζει ρόλο το είδος του θεατή: είναι συστηματικός θεατής; οπότε δεν απογοητεύεται όταν βλέπει ένα άκαρπο πειραματισμό; Είναι θεατής που απλώς συμπεριλαμβάνει στις εξόδους του και κάποιες φορές θεατρικές παραστάσεις; Είναι νέος άνθρωπος που πιθανόν ασχολείται ή τον ενδιαφέρει η τέχνη οπότε έχει τη λαιμαργία και τη χαρά της ανακάλυψης; Δεν αναζητούμε όλοι το ίδιο. Δεν έχουμε ίδια αισθητική ούτε κοινή αντίληψη. Δεν ανήκουμε στην ίδια γενιά. Γιατί λοιπόν να θεωρούμε αξιόλογες τις ίδιες παραστάσεις;
Αυτό το κείμενο θα αποπειραθεί μια πρώτη χαρτογράφηση κάποιων θεατρικώνκαι μόνο θεαμάτων που προσφέρει το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2024 (δεν θα επεκταθεί στη μουσική και στον χορό). Με μοναδικό άξονα τι μου φαίνεται ενδιαφέρον να δω. Ξεκινάμε…
J. M. Coetzee: Ελίζαμπεθ Κοστέλο. Επτά μαθήματα και πέντε παραβολές | Nowy Teatr – Krzysztof Warlikowski
Στο J. M. Coetzee: Ελίζαμπεθ Κοστέλο. Επτά μαθήματα και πέντε παραβολές του Krzysztof Warlikowski, θα συναναστραφούμε τον στοιχειωμένο χάρτινο χαρακτήρα της Elizabeth Costello, της λογοτεχνικής επινόησης του Νοτιοαφρικανού Τζ. Μ.Κουτσί, που «εισχωρεί στη φαντασία» και που είναι μία εμμονικά επαναλαμβανόμενη ηρωίδα στο θέατρο του Πολωνού σκηνοθέτη, αφού μέχρι σήμερα έχει εμφανιστεί σε πέντε παραγωγές του. Θα την ακούσουμε σε μια απρόσμενη σκηνική εξέλιξη να μας ρωτά «αν η τέχνη μπορεί να σώσει τον κόσμο;». Και εμείς θα αναρωτηθούμε ποιον κόσμο εννοεί άραγε; Τον σημερινό κόσμο;
Krzysztof Warlikowski | Photo: Bartek Warzecha
Lacrima | Caroline Guiela Nguyen
Η αντίθεση πολυτέλειας και κοινωνικών ανισοτήτων επίσης είναι ένα θέμα που με ενδιαφέρουν οι σκηνικές αποτυπώσεις του. Για αυτό -από ότι καταλαβαίνω- θα μας μιλήσει η Caroline Guiela Nguyen στο παραστασιακό της εγχείρημα Lacrima. Μια παραγωγή του θεάτρου του Στρασβούργου με την υποστήριξη σημαντικότατων θεάτρων της Γαλλίας. (Odéon – Théâtre de l’Europe, Théâtre Ouvert, Maison Jacques Copeau, Le CENTQUATRE-PARIS, Comédie-Française).
Αγγίζοντας, λοιπόν, πολυτελή υφάσματα, αριστοτεχνικά κεντήματα, και εντυπωσιακές χειροποίητες δαντέλες θα μυηθούμε σε ένα μυστικό: τον κρυφό σχεδιασμό ενός βασιλικού ενδύματος. Η προετοιμασία απαιτητική και πολύπλοκη θα διαρκέσει οκτώ μήνες. Οι άνθρωποι που συνδημιουργούν δεν πρέπει να αποκαλύψουν το παραμικρό. Ποιες ανθρώπινες ζωές κρύβονται πίσω από την υψηλή ραπτική; Πόση κοινωνική καταπίεση και ανισότητα; Πόσα δάκρυα έχουν μουσκέψει τις αψεγάδιαστες δημιουργίες;
Συχνά αναρωτιέμαι για τη σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με τη φθορά και το γήρας. Πόσο αντέχουμε το γήρας; Του παραχωρούμε τα δικαιώματα στην ομορφιά και στα συναισθήματα που απλόχερα χαρίζουμε στη νεότητα; Μπορείς να ονειρεύεσαι, να χαίρεσαι, να ελπίζεις; Να ερωτεύεσαι, να υπάρχεις ως ενεργό μέλος της κοινωνίας όταν είσαι ενενήντα χρονών; Στο επιτρέπει η σύγχρονη δυτική κουλτούρα που υπερεκτιμά τη νεότητα και περιφρονεί το γήρας; Για αυτά θα αναρωτηθούμε στην παράσταση Ενενήντα, μια σκηνική περιήγηση της ΒαλέριαςΔημητριάδου στον νου και στην ψυχή της γενναίας, τρυφερής, υπερήλικης ανθρωπότητας.
Photo: Domniki Mitropoulou
Looking for a Missing Employee / Ένας υπάλληλος αγνοείται | Rabih Mroué
Θα ήθελα επίσης να μεταφερθώ στη Βηρυτό του 1996, όπου ο Ραμπί Μρουέ με το παραστασιακό του θρίλερ: Looking for a Missing Employee / Ένας υπάλληλος αγνοείται. Θα μας μιλήσει για την ξαφνική εξαφάνιση ενός υπαλλήλου του Υπουργείου οικονομικών του Λιβάνου και την απώλεια ενός υπέρογκου χρηματικού ποσού ξετυλίγοντας ένα κουβάρι πραγματικών γεγονότων και γεννά μια σειρά αμείλικτων ερωτημάτων: Πόσο κατευθυνόμενη και χειραγωγούμενη είναι στον σύγχρονο κόσμο μας η διασπορά της πληροφορίας; Πόση κατευθυνόμενη πληροφορία καταναλώνει το υπερφορτωμένο μυαλό μας; Πόση «αλήθεια» αποκαλύπτεται στην εθισμένη στη χειραγώγηση της πληροφορίας σκέψη μας; Μια διεισδυτική παραστασιακή ανατομία της κυβερνητικής διαφθοράς.
Signal to Noise | Forced Entertainment
Σώμα και μεταψηφιακή εποχή. Η ανθρωπότητα μετεωρίζεται ανάμεσα στη φυσική πραγματικότητα και τον εικονικό κόσμο. Το Signal to Noise «σκιαγραφεί μια μεγαλειώδη και ανησυχητική εικόνα της περιορισμένης και αλλοιωμένης νοητικής μας κατάστασης». Άραγε πάψαμε να είμαστε οντότητες και μετατραπήκαμε «σε κοινωνικές» συμβάσεις; Από τους Forced Entertainment τη βρετανική κολεκτίβα που δραστηριοποιείται εδώ και 40 χρόνια.
Parallax | Kornél Mundruczó – Proton Theatre
Ο Kornél Mundruczó γνωστός και αγαπητός στο ελληνικό κοινό και δικός μου επανέρχεται με το Parallax που θέτει με οδυνηρό τρόπο το ζήτημα των ταυτοτήτων σε μία κοινωνία κρίσης και ρευστότητας, όπου καθώς η μία γενιά διαδεχεται την επόμενη, της κληροδοτεί ανεπούλωτα συλλογικά τραύματα.
Kornel Mundruczo | photo: Maciej Jaźwiecki
Θεόδωρος Τερζόπουλος, Τιμοφέι Κουλιάμπιν και Tiago Rodrigues με τη νέα κάθοδο της Κομεντί Φρανσαίζ στην Επίδαυρο
Με ενδιαφέρει ακόμα ο τρόπος που φέτος αντιμετωπίζει το Φεστιβάλ το Αρχαίο Δράμα. Με αιχμή τη συνάντησή του με σημαντικούς σκηνοθέτες διαφορετικών γενεών, χωρών, πολιτισμικών αναφορών και γενεών. Με συγκινεί η προοπτική να δω την Ορέστεια που αγαπώ πολύ κάτω από τη συμπαντική ματιά του Θεόδωρου Τερζόπουλου.
Επίσης η οπτική των δύο Ευρωπαίων δημιουργών του Τιμοφέι Κουλιάμπιν, (ανάθεση, του Φεστιβάλ) που θα παρουσιάσει σε παγκόσμια πρεμιέρα την Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Ευριπίδη, με Έλληνες ηθοποιούς και του Tiago Rodrigues, του Πορτογάλου σκηνοθέτη και νέου διευθυντή του Φεστιβάλ της Αβινιόν, που νοηματοδοτεί εκ νέου με το κείμενο και τη σκηνοθεσία που υπογράφει ο ίδιος τον τραγικό μύθο της Εκάβης σε μια παράσταση που, όπως λέει ο τίτλος της: Not Hecuba δεν είναι η Εκάβη του Ευριπίδη – η παραγωγή αυτή σηματοδοτεί τη νέα κάθοδο της Κομεντί Φρανσαίζ στην Επίδαυρο, και θα παρουσιαστεί αμέσως μετά την παγκόσμια πρεμιέρα της στην Αβινιόν.
grape – Greek Agora of Performance
Με κινητοποιεί η καινοτόμα πλατφόρμα του grape – Greek Agora of Performance που συνεχίζεται και φέτος και δείχνει εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Έχει στόχο αφενός την προώθηση των Ελλήνων δημιουργών στη διεθνή σκηνή και αφετέρου τη γνωριμία ξένων δημιουργών με το ελληνικό κοινό, θέτοντας το επιτακτικό ερώτημα: Μπορούμε να αντιστρέψουμε για λίγο την οπτική του κόσμου;
Τις παραστάσεις χαρακτηρίζει μια ποιητική οπτική που χρησιμοποιεί τον μύθο και τη λαϊκή παράδοση μιλώντας για το πολιτικοκοινωνικό συμφραζόμενο του σύγχρονου ανθρώπου. Άρθρωση διαφορετικών καλλιτεχνικών διαλέκτων σε ένα πολυπρισματικό πλαίσιο.
Θα χαρώ να δω δημιουργούς όπως οι: Ανέστης Αζάς, Κατερίνα Ανδρέου, Χαρά Κότσαλη, Γιολάντα Μαρκοπούλου – Ομάδα Station Athens, Ευθύμης Φιλίππου – Αγγελική Παπούλια, Ζωή Χατζηαντωνίου και Αργυρώ Χιώτη.
«Αναψυκτήριο» της Αργυρώς Χιώτη | photo: Andreas Simopoulos
“Borborygmi” της Χαράς Κότσαλη
What We Owe Democracy / Τι οφείλουμε στη Δημοκρατία | Δημοτικό Θέατρο Πειραιά – Νίκος Διαμαντής
Επίσης, μοιάζει εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και δυναμική η τριήμερη πλατφόρμα δράσεων που μας προτείνει το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά με τον τίτλο: What We Owe Democracy με θεματικό άξονα τη Δημοκρατία και τη Δικαιοσύνη ως βασικούς πυλώνες του κοινωνικού ιστού εστιάζοντας στο συγκινητικό τρίπτυχο Υγεία – Γλώσσα – Τροφή και θα διεξαχθεί σε σημαντικά τοπόσημα: στο Νοσοκομείο Σωτηρία, στην Εθνική Βιβλιοθήκη και στην Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου. Σε σκηνοθεσία του καλλιτεχνικού διευθυντή Νίκου Διαμαντή με εξαιρετικούς συνδημιουργούς και καλλιτέχνες.
Μικρή εξαίρεση για …Συζήτηση
Τέλος, αν και δεν αποτελεί παραστασιακό γεγονός κάνω μια μικρή εξαίρεση -θα ήθελα να παρακολουθήσω τον κύκλο των συζητήσεων για τη Μεταπολίτευση, όπου με άξονα το τρίπτυχο Δημοκρατία-Δικαιοσύνη-Αρχείο, η ΞένιαΚαλπακτσόγλου, ο Χριστόφορος Μαρίνος και ο Χρήστος Χρυσόπουλος θα αποπειραθούν μια αναβίωση της τηλεοπτικής εκπομπής του Ροβήρου Μανθούλη «Μια ταινία, μια συζήτηση» (ΕΡΤ, 1976 – 1982), σε μια σκηνική εγκατάσταση που ζωντανεύει τη διαλεκτική της Μεταπολίτευσης μέσα από ανοιχτές συζητήσεις, περφόρμανς και προβολές.
Για όσους από εμάς δεν πρόλαβαν να τα δουν πέρσι:
Η παράσταση Taverna Miresia – Mario, Bella, Anastasia, του Mario Banushi επανέρχεται στην Πειραιώς 260. Και η bijoux de kant του Γιάννη Σκουρλέτη επανέρχεται με τα Τραγούδια του ελληνικού λαού – Drag ορατόριο.
Τραγούδια του ελληνικού λαού – Drag ορατόριο | Photo: Karol Jarek
Στους βασανιστικά ρευστούς και δυστοπικούς καιρούς μας, η ανθρωπότητα δεν έχει πολλές ευκαιρίες να νιώσει γιορτινά. Είναι μια όμορφη ευκαιρία να δούμε αυτές τις 85 ημέρες που μας προσφέρει το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου σαν μια γιορτή. Φτιάξτε πλάνα με φίλους, αγαπημένους, και με το ταίρι σας. Συναντηθείτε μετά από καιρό με φίλους που έχετε χαθεί με αφορμή μια θεατρική παράσταση. «Κεράστε» μια παράσταση τον αγαπημένο πιο μεγάλο άνθρωπο της οικογένειας. Κάντε δώρο παραστάσεις σε φίλους που γιορτάζουν. Συνδυάστε την παράσταση με έξοδο για ποτό ή φαγητό. Περπατήστε στην καλοκαιρινή πόλη κατηφορίζοντας από το Ηρώδειο.
Και για τις καθόδους σας στο αργολικό θέατρο, συνδυάστε το με θάλασσα και απολαύστε τις -ακόμα και- θυελλώδεις συζητήσεις που γίνονται μετά το τέλος της παράστασης στις γύρω ταβέρνες. Χαρείτε συζήτηση, διαδρομή και τοπίο. Και αν -πράγμα πολύ πιθανόν- τα οικονομικά μας είναι περιορισμένα, ας μην διστάσουμε, ας θυμηθούμε τα φοιτητικά μας χρόνια που αντιμετωπίζαμε με επινόηση και εφευρετικότητα τις δυσκολίες και όχι με λύπη και στέρηση.
