Η 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης παρουσιάζει από την 1η έως τις 13 Σεπτεμβρίου τη νέα δημιουργία του Romeo Castellucci, το Μυστήριο 11 ΜΑ. Δύο χιλιάδες χρόνια μετά τα Ελευσίνια Μυστήρια ο διεθνώς καταξιωμένος Ιταλός σκηνοθέτης συστήνει μια σύγχρονη τελετουργία στο πλαίσιο μιας site specific περφόρμανς ειδικά σχεδιασμένης για τον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας.
MA. Ένας μονολεκτικός τίτλος που ερμηνεύεται πολυγλωσσικά: στην πρώτη λέξη ενός βρέφους που καλεί τη μητέρα του, στη ρίζα του όρου «μήτρα» (matrice) που ανοίγεται στη γη για να δημιουργήσει, αλλά και στο εκμαγείο που θα δώσει μορφή στην ύλη, όταν πια έρθει το τέλος της. Ένα επιφώνημα αντίρρησης, αντίθεσης αλλά και ένα ορκωτικό μόριο που συστήνει επίκληση στα θεία.
Ο πρωταγωνιστής του Castellucci είναι ένας μητροκτόνος που δεν είναι Έλληνας, αλλά ξένος. Η είσοδός του στον αρχαιολογικό χώρο υπονομεύει και ανατρέπει την αρχική λατρεία, η οποία απαγόρευε τη συμμετοχή στα Ελευσίνια Μυστήρια σε όσους είχαν λερώσει τα χέρια τους με αίμα.
Το να σηκώσεις χέρι στη μάνα ισοδυναμούσε με ανατροπή της τάξης του σύμπαντος − αφού η μάνα γεννά, η μάνα μπορεί και να σκοτώσει· ενώ το τέκνο, που δεν μπορεί να γεννήσει τη μάνα, δεν μπορεί ούτε να τη σκοτώσει. Οι βάρβαροι απαγορευόταν να συμμετέχουν επειδή η γλώσσα τους είναι περιορισμένη, κι έτσι δεν κατέχουν τον λόγο (discourse), τις λέξεις και τη σιωπή· δεν κατέχουν ούτε την έννοια του ρυθμού, που κατανέμει νοήματα, προσδοκίες, παλμούς και παύσεις, το μέτρο που περιορίζει και διατάζει το χάος.
Χωρίς να στρέφεται σε μια αρχαιολογικά τυπολογική αναπαράσταση του αρχαϊκού τελετουργικού, ούτε σε μια σύγχρονη επανερμηνεία και επαναδιατύπωση της ιστορίας των Ελευσινίων Μυστηρίων, ο Romeo Castellucci τοποθετεί στο επίκεντρο τους αμύητους, τους βάρβαρους και τους μητροκτόνους για να αναδείξει τους συμβολισμούς και την αλληγορική διάσταση της δραματουργίας.
Στην ακατάλυτη σιωπή του αρχαιολογικού χώρου, χωρίς τη χρήση αναλώσιμης ενέργειας, κάτω από το φυσικό φως του ήλιου, ο άντρας, έχοντας εκτίσει πλέον την ποινή του, διασχίζει τον ιερό τόπο. Μόνο μέσω της ιεροσυλίας, όμως, μπορεί να επανενεργοποιηθεί το ιερό. Μόνο μέσω της βεβήλωσης μπορεί να έρθει η πολυπόθητη συμφιλίωση, η συγχώρεση.
Cover photo ©E.J Bellocq
