Με ένα φωτογραφικό οδοιπορικό που αναδύει την ιστορία της αρμενικής οικογένειας Ντιλντιλιάν (Dildilian), περίφημων φωτογράφων της τελευταίας περιόδου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ανοίγει ο κύκλος των ιστορικών εκθέσεων της φετινής Thessaloniki PhotoBiennale 2023 του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης του MOMus.
Πρόκειται για την έκθεση «Η φωτογραφική οδύσσεια της οικογένειας Dildilian: από την Ανατολία στη Δύση» που συνδιοργανώνεται με το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και το Κολλέγιο Ανατόλια με τη συνεργασία του Τμήματος Βιβλιοθηκών και Αρχείων του μη κερδοσκοπικού εκπαιδευτικού οργανισμού, και παρουσιάζεται από τις 11 Οκτωβρίου έως τις 11 Φεβρουαρίου, στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού. Η έκθεση πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Επίτιμου Προξενείου της Αρμενίας στη Θεσσαλονίκη και της Αρμενικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης.
Η έκθεση αποτυπώνει την οδύσσεια μιας αρμενικής οικογένειας, των Ντιλντιλιάν, πολλά από τα μέλη της οποίας εργάστηκαν αρχικά ως φωτογράφοι στην οθωμανική Τουρκία, και για περίπου 30 χρόνια (1894-1921) υπήρξαν οι επίσημοι φωτογράφοι του Κολλεγίου Ανατόλια στα χρόνια της λειτουργίας του στη Μερζιφούντα του Πόντου.
Το νήμα της αφήγησης ξεκινά στη δεκαετία του 1870 παρακολουθώντας τη ζωή των Ντιλντιλιάν κατά τις τελευταίες δεκαετίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και στη συνέχεια. Οι Ντιλντιλιάν έζησαν, εργάστηκαν, μεγάλωσαν τις οικογένειές τους και διεύρυναν τις οικογενειακές τους επιχειρήσεις στις πόλεις της Ανατολίας Σεβάστεια (Σίβας), Μερζιφούντα, Σαμψούντα και στις γύρω κοινότητες. Οι ιστορίες των μελών της οικογένειας διασταυρώνονται με τη διαδρομή του Κολλεγίου Ανατόλια στον Πόντο. Η ανέφελη για κάποια χρόνια σχολική ζωή, τα εντυπωσιακά κτίρια του campus, οι δραστηριότητες μαθητών και καθηγητών αποτυπώνονται και διασώζονται από τον φακό του Τσολάκ Ντιλντιλιάν, το σπίτι και το στούντιο του οποίου βρισκόταν μέσα στις εγκαταστάσεις του εκπαιδευτικού ιδρύματος.
Η ρήξη που δημιούργησε η Γενοκτονία των Αρμενίων και η τελική εξορία της οικογένειας από την πατρίδα τους κατέχουν κεντρικό ρόλο σε αυτή την ιστορία. Τα επιζώντα μέλη της οικογένειας ξαναδημιούργησαν τη ζωή τους στις νέες τους πατρίδες, την Ελλάδα, τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, χωρίς να ξεχάσουν τη ζωή που άφησαν πίσω τους.
Η έκθεση βασίζεται στο αρχείο της οικογένειας Ντιλντιλιάν, το οποίο αποτελείται από χιλιάδες φωτογραφίες, γυάλινα αρνητικά, σχέδια, έργα τέχνης, έγγραφα, επιστολές και οικογενειακά κειμήλια. Τα κείμενα της έκθεσης βασίζονται σε γραπτά απομνημονεύματα και προφορικές συνεντεύξεις πολλών γενεών της οικογένειας. Σημαντικό μέρος της έκθεσης αποτελούν και οι 70 ιστορικές φωτογραφίες από το Αρχείο του Κολλεγίου Ανατόλια – κυρίως από τα πρώιμα χρόνια στη Μερζιφούντα της Ανατολίας αλλά και τα πρώτα χρόνια από τη μετεγκατάστασή του στη Θεσσαλονίκη – καθώς και πολύτιμα τεκμήρια όπως το πρώτο μαθητολόγιο με τις εγγραφές των μαθητών του 1886.
Την έκθεση επιμελήθηκε ο Armen T. Marsoobian, εγγονός του Τσολάκ Ντιλντιλιάν, ιδρυτή της οικογενειακής φωτογραφικής επιχείρησης, σε συνεργασία με τους Ιωάννη Μότσιανο, επιμελητή και Ευθυμία Παπασωτηρίου, αρχιτέκτονα, του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού. Η οργάνωση και τεκμηρίωση του φωτογραφικού υλικού από το Κολλέγιο Ανατόλια έγινε από τη Δρα Εύη Τραμαντζά, Διευθύντρια Βιβλιοθηκών και Αρχείων του Κολλεγίου Ανατόλια, της αρχειονόμου Έφης Κομπούρη, και των βιβλιοθηκονόμων Στέλλας Ασδέρη και Άννας Μαρίας Ξυγαλίδου.
