«Δεν πίστεψα ποτέ, ούτε στο πιο τρελό μου όνειρο ότι θα βρισκόμουν στην Επίδαυρο με τη Μήδεια και τον Φράνκ Κάστορφ», λέει με την ευγνωμοσύνη να γεμίζει το ηχόχρωμα της φωνής της. Μέσα από μια πρωτόγνωρη συνάντηση με τον μεγάλο Γερμανό σκηνοθέτη που την καλεί να αναμετρηθεί με δικά της πυρηνικά κομμάτια, στις 21 και 22 Ιουλίου η Ευδοκία Ρουμελιώτη θα βρεθεί για πρώτη φορά απέναντι από το κοίλον του αργολικού θεάτρου και θα «γεννήσει» τη δική της Μήδεια, μία από τις πέντε που θα αναδυθούν από το πολυδιάστατο σύμπαν του Κάστορφ επί σκηνής.
Ο μύθος της παιδοκτόνου την κάνει να ψηλαφεί τη λεπτή γραμμή του λογικού και του παραλόγου που περπατάμε καθημερινά σαν σε τεντωμένο σχοινί και να καταλήγει: «Μπορείς εύκολα να “ξεφύγεις” σήμερα, είναι πολύ δύσκολες οι συνθήκες. Όταν από το πρωί μέχρι το βράδυ καταπιέζεσαι, σε προσβάλλουν, σε θεωρούν μειονότητα, είναι πολύ εύκολο να αντιδράσεις και να μην αντιδράσεις με λογική, να αντιδράσεις μόνο με ενστικτώδη συναισθήματα και αυτά τελικά μπορεί να οδηγήσουν σε όλα αυτά που βλέπουμε και λέμε μα καλά, πώς έγινε αυτό;».
Μιλήστε μας για τη συνάντησή σας με τον Φρανκ Κάστορφ και τη «Μήδειά» του.
Τι να πρωτοπώ για αυτόν τον άνθρωπο; Αυτό που βιώνω εγώ νιώθω ότι δεν το έχω ξαναζήσει όσα χρόνια είμαι στο θέατρο και δυστυχώς ή ευτυχώς είμαι αρκετά χρόνια, έχω φτάσει τα 25 χρόνια σχεδόν. Είναι μια εμπειρία μοναδική, έχει δημιουργήσει έναν δικό του κόσμο και με τρόπο μαγικό μας έχει βάλει μέσα σε αυτόν δίνοντάς μας όμως μια απίστευτη ελευθερία και μια απίστευτη εμπιστοσύνη. Οι πρόβες γίνονται με έναν τελείως διαφορετικό τρόπο, εμείς στην Ελλάδα δεν το έχουμε ξαναζήσει αυτό. Έρχεται ξαφνικά ένας μύθος να σου πει ότι σε πήρα, σε εμπιστεύομαι απόλυτα, έχεις τα πόδια σου, έχεις τα χέρια σου, έχεις τη φωνή σου, οπότε πρέπει να κάνεις αυτό που ζητάω. Παράλληλα αυτή η ελευθερία εμένα μου δημιουργεί ένα τεράστιο άγχος, γιατί εδώ έχουμε μάθει να σε παίρνουν από το χέρι οι σκηνοθέτες και να σου εξηγούν το καθετί. Και δεν είναι καθόλου το ότι ήρθε κάποιος από το εξωτερικό άρα όλοι τον υποδεχόμαστε. Έχω ξαναδουλέψει με ξένο σκηνοθέτη και ήταν τραγωδία η συνάντησή μας. Αυτός είναι ένας άνθρωπος, που ακόμη και αν ο τρόπος του σου είναι ξένος, γιατί εμένα μου είναι ξένος αυτός ο τρόπος και με δυσκολεύει, δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω όλα αυτά που είναι.
Βλέπεις μπροστά σου έναν τεράστιο δραματουργό που ξεκινώντας από τη «Μήδεια» του Ευριπίδη, που είναι το ερέθισμα, και μέσα από κείμενα του Μύλλερ, του Ρεμπώ και άλλων, θίγει πολύ μεγάλα ζητήματα για όλο τον κόσμο, πολιτικά ζητήματα, για τη φύση που την καταστρέφουμε και που στο τέλος δεν θα έχουμε οξυγόνο, για τη θέση της γυναίκας σε αυτή την κοινωνία, τη θέση του άνδρα…
Σε αυτόν τον κόσμο που χτίζει για τους ηθοποιούς του με υλικά την ελευθερία και την εμπιστοσύνη ζητά παράλληλα το 100% τους επί σκηνής.
Ο Κάστορφ είναι ένας σκηνοθέτης που ζητάει να μην είσαι έτοιμος, ζητάει τα αντανακλαστικά του ηθοποιού την ώρα που θα είναι πάνω στη σκηνή και θα παίζει, γιατί ο τρόπος που δουλεύει δεν σε κάνει να αισθάνεσαι σιγουριά, οπότε πρέπει να είσαι 100%, ανά πάσα στιγμή εκεί πέρα, δεν σου αφήνει περιθώρια. Αυτό μας έλεγε: «Είναι σαν να τρέχετε σε στίβο, εγώ δεν θέλω να τους εξαντλήσω τους αθλητές μου και τη μέρα που θα πρέπει να τρέξουν πραγματικά να είναι κουρασμένοι». Ακόμα και τη μέρα της πρεμιέρας μας εξήγησε ότι δεν θέλει τίποτα να είναι έτοιμο απόλυτα. Εδώ κάνουμε 3-4 μήνες πρόβα, το κάνουμε και το ξανακάνουμε, και με έναν τρόπο βγαίνουμε έτοιμοι στη σκηνή, όσο έτοιμοι μπορούμε να είμαστε. Ο Κάστορφ με έναν τρόπο θέλει και την ανασφάλεια του ηθοποιού, ώστε να είναι όλες του οι αισθήσεις ανοιχτές για να μπορέσει να ανταποκριθεί. Ακόμα και δύο, τρεις απορίες που είχα εγώ και ήθελα κάποια στιγμή να τον ρωτήσω μου απάντησε «δεν ξέρω, γιατί εκείνη την ώρα γίνεται», και το έβλεπες ότι ήταν η απόλυτη αλήθεια. Επίσης του έδινες κάτι, μια απλή κίνηση ως ηθοποιός και δεν πάει το μυαλό σου ότι αυτό θα το έπαιρνε και θα το έκανε κομμάτι της παράστασης,
Ας πούμε σε αυτή την πολύ δύσκολη στιγμή που σκοτώνει η Μήδεια τα παιδιά της, για μένα είναι η πιο μαγική στιγμή του έργου, είναι ασύλληπτο αυτό που έχει σκεφτεί να κάνει, είναι τόσο στο τώρα αυτό το πράγμα που και για εμάς που παίζουμε σε αυτή τη σκηνή και για μένα προσωπικά που είμαι μητέρα, είναι μπουνιά στο στομάχι. Ακόμα και σε αυτή τη σκηνή όμως είναι ένας άνθρωπος απόλυτα δημοκρατικός που, ενώ σου λέει έτσι θα γίνει, αμέσως όμως σε ρωτάει «νιώθεις καλά μέσα σε αυτό; Μπορείς να το υπερασπιστείς; Να το συζητήσουμε μήπως το αλλάξουμε…».
Πέντε γυναίκες ηθοποιοί καλείστε να ενσαρκώσετε η κάθε μία τη δική της Μήδεια. Πώς θα το δούμε να αποτυπώνεται αυτό;
Νομίζω ότι αυτό που ήθελε να κάνει επιλέγοντας πέντε διαφορετικές ηθοποιούς να ερμηνεύσουν τον ρόλο της Μήδειας είναι να βγάλει πάνω στη σκηνή όλες τις πτυχές που μπορεί να έχει μια γυναίκα, που έχει ευαισθησία, έχει δυναμισμό, έχει τρέλα, έχει παρορμητικότητα, έχει θλίψη, είναι συναισθηματική, είναι σκληρή, και επειδή και οι πέντε είμαστε τελείως διαφορετικές, και η κάθε μια έχει τον δικό της χαρακτήρα και ανθρώπινο και υποκριτικά, ήθελε μέσα από αυτές τις πέντε διαφορετικές γυναίκες να βγάλει αυτές τις διαφορετικές πτυχές στον χαρακτήρα της Μήδειας. Με απόλυτο τρόπο η μία συμπληρώνει την άλλη. Έρχονται στιγμές που δεν καταλαβαίνεις και λες αυτή είναι η Μήδεια; Ποια είναι η Μήδεια τελικά;
Το στοιχείο της μητρότητας, που είναι αναπόσπαστο κομμάτι από την ταυτότητα της Μήδειας και του μύθου της, φαντάζομαι ότι ήταν παράλληλα ένα βασικό σημείο σύνδεσής σας με τον ρόλο. Λειτούργησε βοηθητικά για να φέρετε επί σκηνής τη δική σας Μήδεια;
Θυμάμαι όταν πέρασα από αυτή την οντισιόν και τελικά με πήρε ο Κάστορφ, τότε ζούσε η Κατερίνα Χέλμη με την οποία είχα έναν πολύ δυνατό δεσμό. Την πήρα τηλέφωνο πολύ χαρούμενη και της λέω «Κατερίνα, θα κάνω τη Μήδεια» και μου κάνει: «Εσύ; Πώς θα την κάνεις; Δεν μπορείς να την κάνεις!». Και της λέω «τι εννοείς;». «Δεν μπορείς να την κάνεις γιατί είσαι πάρα πολύ μάνα. Πώς θα το κάνεις αυτό, Ευδοκία;». Όταν μου το είπε αυτό δεν κατάλαβα τι ακριβώς εννοούσε, όταν όμως βρέθηκα μέσα στη δουλειά και ήρθα αντιμέτωπη με αυτό δυσκολεύτηκα πάρα πολύ, γιατί ανά πάσα στιγμή μέσα στο έργο και στην αναφορά των παιδιών κάνω κατευθείαν προβολή, γίνεται ασυναίσθητα με έναν τρόπο που δεν μπορείς να ελέγξεις. Ήρθα αντιμέτωπη με όλο αυτό. Έρχονταν μέρες που έφευγα από την πρόβα πολύ βαριά και ήθελα να πάω απευθείας στο παιδί μου. Όταν είσαι ηθοποιός, έρχεσαι διαρκώς αντιμέτωπος με πράγματα.
Άρα από αυτό που συνθέτει ένα σημείο σύνδεσης με τον ρόλο μπορεί να πηγάζει και η δυσκολία υποκριτικά;
Ακριβώς. Εγώ δεν μπόρεσα να ταυτιστώ με κάτι, έλεγα πώς μπορείς να το κάνεις αυτό; Μπορείς να το κάνεις μόνο αν είσαι απόλυτα άρρωστος. Οπότε άντε να το πας μέσα από την αρρώστια, γιατί το να είσαι απόλυτα καλά και να το κάνεις αυτό, για έναν έρωτα ας πούμε, αν είσαι γονιός, δεν μπορώ να βρω το πάτημα. Το κατάλαβα και οδηγήθηκα σε αυτό μέσα από μία παράνοια και μια τρέλα… αυτή η στιγμή στη ζωή του ανθρώπου που φεύγει, που δεν είναι εδώ και δεν ελέγχει τα πράγματα. Ασυνείδητα, γιατί συνειδητά εγώ δεν μπορώ να το δικαιολογήσω.
Η Μήδεια έχει χαρακτηριστεί ως μια μυθική φιγούρα στο πρόσωπο της οποίας καθρεφτίζονται οι μειονότητες σε ένα πατριαρχικό καθεστώς εκμετάλλευσης και βίας. Ποια είναι η δική σας οπτική ερχόμενη σε επαφή με αυτή τη γυναικεία μορφή;
Η Μήδεια είναι ένας μύθος, αλλά από την άλλη είναι μια γυναίκα, η οποία διακατέχεται από πάθη, οπότε μιλάμε για μια τραγωδία πάθους, μια τραγωδία σύγκρουσης της λογικής με το ίδιο το στοιχείο της ύπαρξης. Μέσα από όλα αυτά τα πάθη που έχει, μέσα από όλες αυτές τις μαγικές ικανότητες που έχει, γιατί ήταν και μάγισσα, μπορεί και φτάνει σε αυτή την πράξη. Ο Ευριπίδης στη συγκεκριμένη τραγωδία προσπαθεί για μένα να αποκωδικοποιήσει τις αντιδράσεις σε όλες τις οριακές καταστάσεις που μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος, οπότε βλέπουμε μια γυναίκα και σε πόσες οριακές καταστάσεις μπορεί να φτάσει, που η μεγαλύτερη ήταν να καταλήξει μέχρι τον φόνο των παιδιών της. Κάποια στιγμή ακούς έναν μονόλογο που λέει στον Ιάσονα «Εγώ τα έκανα όλα, εγώ σε έσωσα, εγώ παράτησα την οικογένειά μου, εγώ σκότωσα το τέρας, τα έκανα όλα εγώ και τελικά τα καρπώθηκες όλα εσύ». Αυτή η προδοσία. Και αυτή είναι με έναν τρόπο η αντίδραση σε όλα αυτά.
Φαίνεται σαν να μην απέχει καθόλου ο μύθος από τη σημερινή πραγματικότητα.
Μα μιλάμε για έναν μύθο που τελικά είναι και η κοινωνία μας. Κάθε μέρα ακούς απίθανα πράγματα που δεν μπορεί να τα συλλάβει ο νους σου, που κάνουν οι ίδιοι οι γονείς στα παιδιά τους, από βιασμούς μέχρι και φόνους. Μια κακοποίηση τρομακτική. Ακόμα και σήμερα βλέπεις γυναίκες να παλεύουν, να βγαίνουν μπροστά και στο τέλος όλο αυτό να το καρπώνεται ένας άνδρας. Πας σε μεγάλες πολυεθνικές και αντιμετωπίζουν τις γυναίκες με ύφος «εντάξει τώρα μίλησες και εσύ». Άρα είναι πολύ το σήμερα όλο αυτό. Μια υποτίμηση και μια καταπίεση συνεχής.
Όταν από το πρωί μέχρι το βράδυ καταπιέζεσαι, σε προσβάλλουν, σε θεωρούν μειονότητα, είναι πολύ εύκολο να αντιδράσεις και να μην αντιδράσεις με λογική, να αντιδράσεις μόνο με ενστικτώδη συναισθήματα και αυτά τελικά μπορεί να οδηγήσουν σε όλα αυτά που βλέπουμε και λέμε μα καλά, πώς έγινε αυτό; Κάπως έγινε όμως. Θέλω να πω δεν είναι όλα αρρώστια, είναι και η πολλή καταπίεση, που ναι μεν και η καταπίεση μπορεί να οδηγήσει σε αρρώστια αλλά δεν είναι όλα ψυχικές αρρώστιες, είναι και η αντίδραση στο περιβάλλον που ζεις. Η γραμμή είναι λεπτή και μπορείς εύκολα να ξεφύγεις σήμερα, είναι πολύ δύσκολες οι συνθήκες.
Ας πούμε προχθές μου βγήκε ένα ένστικτο που δεν ήξερα ότι το είχα, και πραγματικά αν είχα εκείνη τη στιγμή κάτι, θα ήμουν έως ικανή να τον χτυπήσω: Βρίσκομαι σε έναν δρόμο, έρχονται δύο αγόρια γύρω στα 25 αντίθετα από τον δρόμο, σταματούν το αυτοκίνητο, κατεβαίνουν και μου λένε «θα φύγουμε σε 10 λεπτά». Του λέω έχεις κλείσει τον δρόμο και πρέπει να φύγω και μου λέει «εγώ σε 10 λεπτά θα φύγω, το κατάλαβες;». Μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι, άρχισα να στριγκλίζω και του λέω εσύ εννοείται είσαι από αυτούς που θα δώσουν ξύλο στη γυναίκα σου και μου απαντάει σοβαρά «Εννοείται!». Το θεωρούσε απόλυτα φυσιολογικό, ότι φυσικά και της δίνω ξύλο και φυσικά θα δώσω και σε σένα αυτή τη στιγμή. Έβλεπα λοιπόν μπροστά μου αυτό το πλάσμα, ήμουν μόνη μου και αν είχα κάτι στο χέρι μου θα ήμουν ικανή ακόμα και να τον χτυπούσα, είχα βγει εκτός εαυτού και δεν με ένοιαζε το ότι θα με έσπαγαν στο ξύλο μετά. Και σκέφτεσαι ότι αυτό το παιδί για να αντιδράσει έτσι έχει μεγαλώσει έτσι, και ο πατέρας του σίγουρα χτυπάει τη μάνα του και αυτός ο τύπος χτυπάει την γκόμενά του και αύριο το παιδί του. Και εγώ υποτίθεται που είμαι ένας λογικός, ισορροπημένος άνθρωπος με την οικογένειά μου που ποτέ δεν θα φτάσω στα άκρα, κάτι τέτοιο με έφτασε στα άκρα. Για αυτό λέω ότι το νόμισμα έχει δύο όψεις. Είναι πολύ εύκολο να «ξεφύγεις». Ένιωσα ότι θα μπορούσα να έκανα κακό. Στα παιδιά όμως δεν μπορώ να το καταλάβω. Ναι, τον Ιάσονα να τον βάλω κάτω να τον πατήσω αλλά πιστεύω μόνο η παράνοια θα μπορούσε να οδηγήσει στα παιδιά.
Κόντρα σε τέτοιου είδους περιστατικά με τα οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι καθημερινά, υπάρχει κάτι που σας δίνει ελπίδα;
Ναι, μου δίνουν πολύ μεγάλη ελπίδα τα παιδιά. Μπορεί αυτό που είπα ότι αντιμετώπισα πριν να ήταν με δύο νέα παιδιά, όμως είναι η μειοψηφία. Η νέα γενιά μου δίνει μεγάλη ελπίδα, είναι πιο ψαγμένα παιδιά, είναι πιο υποψιασμένα, παιδιά που θέλουν να κάνουν πράγματα, να ανοίξουν τους ορίζοντές τους. Βλέπω και από τους δυο γιους μου τώρα που ο ένας είναι 20 χρονών, ο άλλος σχεδόν 18, έχουν έναν άλλον τρόπο από αυτόν που μεγαλώσαμε εμείς. Μου δίνουν μεγάλο κουράγιο και πιστεύω ότι μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Μου άρεσε ας πούμε που ρώτησα τους γιους μου «τι θα ψηφίσετε;» και μου είπαν: «Τι εννοείς; Τι ερώτηση είναι αυτή; Δεν θα σου πούμε τι θα ψηφίσουμε!». Και σκέφτηκα τι τέλειο! Εγώ δεν θα απαντούσα ποτέ έτσι στους γονείς μου. Ήξεραν τι θα ψηφίσω, είχε συζητηθεί, δεν μου είχαν επιβάλει βέβαια, δεν μου είχαν επιβάλει ποτέ τίποτα. Στην αρχή ξέρεις ως γονιός μένω λίγο ακούγοντάς το. Από τη μία μου δημιουργεί μια ανησυχία αλλά από την άλλη μια περηφάνια και μια κρυφή χαρά μέσα μου, χαίρομαι που είναι έτσι.
Είναι η πρώτη φορά που θα βρεθείτε στην Επίδαυρο. Ήταν ένας από τους στόχους σας επαγγελματικά; Πώς διαχειρίζεστε την πειθαρχία που απαιτεί αυτός ο θεατρικός τόπος;
Το ήθελα πάρα πολύ γι’ αυτό και θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό. Δεν πίστεψα ποτέ μα ποτέ, ούτε στο πιο τρελό μου όνειρο ότι θα βρισκόμουν στην Επίδαυρο με τη Μήδεια και τον Φρανκ Κάστορφ. Το σύμπαν συνωμότησε υπέρ μου. Έχω πολύ άγχος το οποίο προσπαθώ να απομυθοποιήσω σκεπτόμενη ας πούμε ότι είναι απλώς ένα θέατρο με μια πολύ καλή ακουστική. Η πειθαρχία που απαιτεί όμως είναι πολύ μεγαλύτερη. Ας πούμε, έκοψα το τσιγάρο που για μένα είναι τεράστιο αυτό. Όταν έμαθα ότι με πήρε στην παράσταση είπα τέλος! Δεν έχεις περιθώριο να πεις δεν βαριέσαι, που για μένα βέβαια ο ηθοποιός ποτέ δεν πρέπει να το πει αυτό, γιατί νομίζω ότι χάνει όλη τη μαγεία σε όλο αυτό που πάει να δημιουργήσει. Ωστόσο η Επίδαυρος, το ανοιχτό θέατρο και ο τρόπος που δουλεύει αυτός ο άνθρωπος, που θέλει το 100% από σένα, θέλουν μια απόλυτη πειθαρχία, πάρα πολύ καλή φυσική κατάσταση και προετοιμασία στη φωνή. Και όλο αυτό για δύο παραστάσεις, αλλά για τις πιο σημαντικές παραστάσεις που εγώ θα βρεθώ. Να έρθεις να μας δεις όμως και να είσαι από αυτούς που θα μείνουν, γιατί θα φύγουν πολλοί, αλλά αξίζει να το δεις μέχρι το τέλος.
