«Η τέχνη είναι ένας μαραθώνιος και όπως ξέρουμε και για τον κλασικό μαραθώνιο στο τέλος ίσως και να πεθάνεις, αλλά πρέπει να έχεις αυτή τη δύναμη να αντέξεις και τελικά πρέπει πάντα να γίνεσαι όλο και πιο αποφασιστικός, όλο και πιο ριζοσπαστικός, όλο και πιο μοναχικός και να εκπλήσσεις τον εαυτό σου και να θυμάσαι πράγματα που δεν ήξερες ότι ήξερες». Με αυτά τα λόγια ο Φρανκ Κάστορφ μας εισάγει στον πολυδαίδαλο κόσμο του, στη Συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε μαζί με τους συντελεστές της «Μήδειας» του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου. Ένας κόσμος γεμάτος σαρκασμό, όπου ο ένας συνειρμός γεννιέται μετά τον άλλον αβίαστα και καθοδηγούν τις σκέψεις σου με τρόπο ορμητικό και από εκεί αναδύεται επί σκηνής η δική του «Μήδεια» εμπνευσμένη από τον μύθο του Ευριπίδη, δίνοντάς μας ραντεβού για την παγκόσμια πρεμιέρα της στις 21 και 22 Ιουλίου στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου.
Όπως σημείωσε η Καλλιτεχνική Διευθύντρια Κατερίνα Ευαγγελάτου, τo Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου με το βλέμμα στις προσπάθειες εγκαθίδρυσης της Επιδαύρου ως ενός τόπου για τον επαναστοχασμό πάνω στο αρχαίο δράμα αλλά και τις νέες δραματουργίες, μετά τον «Οιδίποδα» της Maja Zade που παρουσιάστηκε το 2021 σε σκηνοθεσία Thomas Ostermeier, υποδέχεται τον Γερμανό σκηνοθέτη και το πολυεπίπεδο σύμπαν του, για πρώτη φορά σε διάλογο με Έλληνες ηθοποιούς πάνω σε μία νέα «Μήδεια» της δικής του ματιάς.
«Μια γυναίκα μόνη και διωγμένη ανάμεσα σε πολλούς ανθρώπους, η “Μήδεια” μέσα σε αυτό το αρχιτεκτονικό κατασκεύασμα 2.500 ετών στην Επίδαυρο, όπου όταν το επισκέφθηκα, ένιωθα και εγώ μόνος», αναφέρει εκφράζοντας παράλληλα τη μεγάλη τιμή του για την πρωτόγνωρη για εκείνον εμπειρία του να δουλεύει σε ένα ανοιχτό θέατρο, όπως η Επίδαυρος, μπροστά σε τόσες χιλιάδες κόσμου.
Ποια είναι όμως η «Μήδεια» του Φρανκ Κάστορφ;
Εμπνευσμένος και επηρεασμένος βαθιά από τον κόσμο του Heiner Müller, που για εκείνον παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές που επιθυμεί να αναδεικνύει διαρκώς με τη δουλειά του -όπως και η Pina Bausch, η άλλη σημαντική επιρροή του- δημιουργεί ένα παζλ με το υλικό της «Μήδειας» ως βασική δομή και τους συνειρμούς του Müller και του Ρεμπώ να ξεπηδούν ο ένας μετά τον άλλον. Η Μήδεια ως αρχή, ως ιδέα. Η γυναίκα ως αρχή, ως ιδέα.
«Στην παράσταση χρησιμοποιούμε τρία κείμενα που έχει γράψει για τη Μήδεια ο Heiner Müller τη ”Ρημαγμένη Όχθη”, που το έγραψε ως νέος το 1949 στην υπό Σοβιετική ζώνη της Γερμανίας, το δεύτερο κομμάτι που είναι το ”Μήδειας Υλικό”, ουσιαστικά είναι ο τρόπος του Müller να συμπυκνώσει όλο το έργο της Μήδειας μέσα από τον λόγο της ίδιας της Μήδειας και το τελευταίο κομμάτι που είναι το ”Τοπίο με Αργοναύτες”, ως ανάμνηση στην ελληνική αρχαιότητα», περιγράφει ο Φρανκ Κάστορφ.
«Μία φορά ρώτησα τον Müller σε μία συνέντευξη τι ακριβώς ήθελες με τη ”Μήδεια” που έγραψες σε σχέση με την πολιτική και την τέχνη και είπε πως δεν μπορούμε να μεταφράσουμε παράλληλα την πολιτική και την τέχνη, είναι διαφορετικά πράγματα. Όταν όμως μετατρέπουμε μία ιδέα σε εικόνα, τότε πάντα η εικόνα αυτή, ο πίνακας αυτός κρέμεται στραβά ή εκρήγνυται.
Ο Müller είπε ότι αυτό που προτιμάει είναι να αφήνει την ιδέα, το υλικό, τον Ευριπίδη να εκρήγνυται. Στο τέλος είπε ότι η τέχνη και η λογοτεχνία είναι όπως το διατύπωσε ο Ζενέ, ”Ο κόσμος δεν είναι καλός, δεν είναι ωραίος και τότε το μόνο που μας μένει είναι μία λαχτάρα για να είναι ωραίος και αυτή η λαχτάρα είναι αυτό ακριβώς που ονομάζουμε επαναστατικότητα”. Μία γυναίκα σε αυτή τη σουρεαλιστική εικόνα που πηγαίνει προς τους ουρανούς μέσα στο άρμα του πατέρα της, του Θεού Ήλιου και που αφήνει πίσω της έναν κόσμο να φλέγεται, κάτι που είναι ακόμα πιο έντονο στον Σενέκα, όπου από το άρμα πετάει τους γιους της στα πόδια του Ιάσονα, δεν είναι μία πραγματική γυναίκα, διότι οι γυναίκες εκείνη την εποχή ήταν εξαρτώμενες και συμμετείχαν μόνο εν μέρει στη δημοκρατία. Στον Ευριπίδη όμως βλέπουμε να την τοποθετεί ως μία Θεά μέσα στον κόσμο της Κορίνθου και της Αθήνας. Έχουμε κάτι το γκροτέσκο, κάτι καφκικό, κάτι παθολογικό.»
Στην παράσταση του μεγάλου Γερμανού σκηνοθέτη που θα δούμε να ξετυλίγεται στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, η μυθική φιγούρα της Μήδειας θα έρθει επί σκηνής μέσα από 5 γυναίκες ηθοποιούς (Στεφανία Γουλιώτη, Σοφία Κόκκαλη, Μαρία Ναυπλιώτου, Αγγελική Παπούλια, Ευδοκία Ρουμελιώτη) με την καθεμία να «γεννά αυτά τα κείμενα». «Σε κάθε γυναίκα υπάρχει η δυνατότητα μίας Μήδειας, γιατί κάθε γυναίκα, κάθε άνθρωπος ερμηνεύει διαφορετικά και τελικά καταλαβαίνει αλλιώς αυτό τον ρόλο».
«Υπάρχει αντίφαση σε όλους τους ρόλους, αλλά κυρίως στη Μήδεια ως ιδέα. Από τη μία το θυμικό και από την άλλη ο κόσμος των ιδεών. Εγώ, όπως και ο Müller, έχουμε καθοριστεί περισσότερο από το θυμικό. Ο Müller έχει σίγουρα μία γλώσσα μέσα σε έναν συνειρμικό κόσμο που οι συνειρμοί έρχονται σαν κεραυνοί και όλο αυτό μοιάζει πάρα πολύ με τη λογοτεχνία του Ρεμπώ. Ίσως να αξίζει όλη αυτή η δουλειά, ίσως και να πάει όλη χαμένη», καταλήγει.
Ο 8μελής θίασος (Στεφανία Γουλιώτη, Σοφία Κόκκαλη, Μαρία Ναυπλιώτου, Αγγελική Παπούλια, Ευδοκία Ρουμελιώτη, Αινείας Τσαμάτης, Νικόλας Χανακούλας, Νίκος Ψαρράς) μιλά με ευγνωμοσύνη για μία πρωτόγνωρη εμπειρία, αυτή της συνεργασίας και της προσπάθειας να γευτείς την κοσμοθεωρία μέσα από το δραματουργικό ταξίδι με τον Φρανκ Κάστορφ.
«Εγώ είμαι ειρηνιστής», θα πει με έμφαση κάποια στιγμή, «…αλλά ένας βίαιος ειρηνιστής. Οι ηθοποιοί μπορούν να το επιβεβαιώσουν αυτό», με τον Νικόλα Χανακούλα να εξηγεί:
«Ζητάει από τους ηθοποιούς να είναι 110% εν θερμώ από 0 sec. Θέλει να φτιάξει μια πραγματική ζωή επί σκηνής και όχι μία απλή εκπλήρωση μιας ιστορίας, οπότε αυτός ο κόσμος που συνομιλεί πολύ δημιουργικά με την πολιτική, την ιστορία, την κοινωνία, τις ανθρώπινες σχέσεις στον κόσμο των ανδρών και των γυναικών, νομίζω θα μας οδηγήσει σε κάτι πολύ μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα.»
«Αυτό που μου αρέσει πολύ και δεν το έχω ξαναζήσει ποτέ και νομίζω ότι δεν θα το ξαναζήσω είναι ότι ο σκηνοθέτης αυτός σου δίνει τεράστια ελευθερία και εμπιστοσύνη πάνω στη σκηνή, αυτό είναι μαγικό», αναφέρει η Ευδοκία Ρουμελιώτη με τη Σοφία Κόκκαλη να συμπληρώνει:
«Όταν κάναμε την πρώτη συνάντηση γνώρισα έναν άνθρωπο, που μιλούσε πολύ συνειρμικά και πήγαινε από το ένα θέμα στο άλλο και κάπως έφτιαχνε έναν κόσμο που εγώ ήθελα πολύ να μπω εκεί μέσα, το ίδιο γίνεται και στις πρόβες και είναι αλήθεια ότι κάθε στιγμή μπορεί να νομίζω ότι έχω σκεφτεί κάτι, ότι έχω καταλάβει και καθόλου δεν συμβαίνει αυτό τελικά. Η βασική διαφορά που βλέπω εγώ στη ”Μήδεια” που κάνουμε, σε αυτό το στάδιο που είμαστε που δεν είχε ολοκληρωθεί ακόμα, είναι η δική μου λειτουργία ως ηθοποιός μπαίνοντας πιο πολύ δραματουργικά στα πράγματα και όχι μόνο συναισθηματικά, ιδιοσυγκρασιακά, πνευματικά ή ψυχολογικά, όπως έχουμε συνηθίσει και αυτό είναι ένα καινούριο τερέν, που με ενδιαφέρει πολύ.»
Κλείνοντας η Στεφανία Γουλιώτη σημειώνει:
«Ήρθαμε αντιμέτωποι με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο δουλειάς και πρόβας που δεν το είχαμε ξαναζήσει και όμως μέρα με τη μέρα γινόμαστε ακόμα πιο δεκτικοί στον τρόπο αυτό και καταλαβαίνουμε τη μαγεία του και πιστεύω το ίδιο θα χρειαστεί να κάνει και το κοινό, να είναι δεκτικό σε κάτι που θα είναι πολύ ιδιαίτερο. Μου μοιάζει ότι η συνθετική αυτή η σκέψη που έχει και ο κόσμος του είναι σαν ένας πίνακας του Ιερώνυμου Μπος, όπου ξεπηδάνε όλα τα θεμελιώδη ζητήματα του ανθρώπου, ανεξαρτήτως αν ταιριάζουν μεταξύ τους ή δεν ταιριάζουν. Είναι εντυπωσιακό πόσο εμπιστεύεται τους συνειρμούς του και για μας είναι πολύ μεγάλο μάθημα το πόσο μπορείς να εμπιστεύεσαι αυτό που είσαι και όλη την ιστορία και τα παγκόσμια αρχετυπικά θέματα που μπορεί να έχουμε μέσα μας και μπορεί να θέλουμε να προσπαθήσουμε να επικοινωνήσουμε μέσα από το μυαλό του Φρανκ Κάστορφ.»
