«…να αγκαλιάσουμε το άγνωστο που κρύβεται σε αυτά τα σιωπηλά ενδύματα» Olivier Saillard
Η Tilda Swinton βρίσκεται ήδη στη σκηνή που αναπαριστά ένα laboratorium: Το μαρτυρά η ψυχρότητα του χώρου. Καθώς και οι άσπρες ιατρικές μπλούζες του Olivier Saillard και των δύο συνεργατών του που παραπέμπουν σε ερευνητική ομάδα. Ανοίγει προσεκτικά πελώριες κούτες με καλά προστατευμένα αντικείμενα και ενδύματα. Οι κινήσεις της είναι εξαιρετικά ακριβείς και ψυχρές. Η σωματική της γλώσσα αρχίζει και αλλάζει με την εμφάνιση των αντικειμένων και των ρούχων που τοποθετεί προσεκτικά πάνω σε δύο τραπέζια. Μοιάζει να την επηρεάζουν. Να αλληλεπιδρούν ανεπαίσθητα μαζί της.
Η ατμόσφαιρα του χώρου διαφοροποιείται. Την υποβάλλουν τα αντικείμενα. Σαν να ξυπνούν από λήθαργο αιώνων και ξεκινούν μια ιδιότυπη μυστικιστική τελετουργία μύησης. Επιθυμούν να αφηγηθούν την ιστορία τους. Θα επιβεβαιώσουν το ρωμαϊκό ρητό “Lacrimae rerum” «[υπάρχουν] δάκρυα για τα πράγματα». Σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν το σώμα της Tilda για να διηγηθούν την ιστορία. Ένα σώμα στο οποίο δεν εγγράφεται κανένα στρώμα πολιτισμικής περιόδου. Συμβολίζει Τον Άνθρωπο. Άχρονο. Αθώο. Άγραφο. Δεκτικό. Έτοιμο να παραχωρήσει το σώμα του -προσφορά και θυσία- στο παλίμψηστο του πολιτισμού. Να το προσφέρει σαν άγραφο καμβά και να επιτρέψει τις αλλεπάλληλες εγγραφές του πολιτισμού που θα του στερήσουν την αθωότητα αλλά στη θέση του θα του προσφέρουν τη γνώση.
Τα ενδύματα αρχίζουν να την επισκέπτονται σαν ιερείς άγνωστων, μυστικών τελετουργιών. Επαναφέροντας τη νοσταλγία για τη σαγήνη που δημιουργεί το μυθικό, το επικό, το ιερό αλλά και το βέβηλο. Ή σαν μαντατοφόροι ενός λησμονημένου κρυπτογραφημένου μηνύματος. Είναι φορείς μιας ιδιοτυπικής, αμετάφραστης, ξεχασμένης πια γλώσσας. Το σώμα της Tilda Swinton μετατρέπεται σε έναν άγραφο καμβά που επιτρέπει στα ενδύματα να αφήσουν εγχάρακτα τους συμβολισμούς τους. Αφουγκράζεται τους ψίθυρους τους. Τον απόηχο των σκηνών που συμμετείχαν. Γίνεται φορέας του συναισθηματικού και αισθητικού τους φορτίου. Τα μεταμορφώνει σε γλυπτά μνήμης. Η ίδια αρχικά υποτάσσεται στις επιταγές τους: στο σχήμα, στο χρώμα, στο πολιτισμικό τους φορτίο. Γίνεται δέρμα από το δέρμα τους. Σχήμα από το σχήμα τους. Συνομιλεί μαζί τους. Επικοινωνεί. Αποπειράται να αποκρυπτογραφήσει το μήνυμά τους εστιάζοντας στην εγγύτητα και τη στοργή.
Και εκείνα της επιστρέφουν την καλλιτεχνική της αυθυπαρξία μεταμορφώνοντάς την σε ένα αυτόνομο έργο τέχνης. Δίνοντάς της την ευκαιρία να αυτονομηθεί και να νοηματοδοτηθεί εκ νέου. Απαντά στο αρχικό σημαινόμενο με μια νέα χειρονομία, εκφέροντας μια καινούρια, αρυτίδωτη σωματική γλώσσα από τα σπαράγματα της δικής τους.
Καθώς πλησιάζουμε στο φινάλε η τελετουργία θα δώσει τη θέση της στη νοσταλγία. Οι συναισθηματικές ποιότητες θα διαφοροποιηθούν και η ατμόσφαιρα θα αλλάξει. Η Tilda Swinton θα μεταφέρει στη σκηνή έναν ολόσωμο καθρέφτη. Θα τον σκεπάσει. Η σκηνή θα γεμίσει από κούκλες ατελιέ υψηλής ραπτικής που φορούν ενδύματα καλυμμένα με λευκό προστατευτικό. Καθώς τα αποκαλύπτει, μας προσκαλεί σε ένα βίωμα επιτέλεσης του θηλυκού βίου. Ένα λουλουδένιο νεανικό φόρεμα, το πέπλο του γάμου και το νυφικό, το γκρι της ασφυκτικής συζυγικής ζωής, ακολουθεί αυτό του πένθους και της χηρείας. Το ένδυμα που αναπαριστά το γήρας περνά μέσα από τη μνήμη. Αυτή αντικαθιστά τη φθορά και το επικείμενο πέρασμα στην ανυπαρξία. Ένα εντυπωσιακό φουστάνι χορού ως αντίδοτο στη φθορά του γερασμένου σώματος και ένα παιδικό, φθαρμένο ,κοριτσίστικο φορεματάκι ως αναγγελία θανάτου. Η ηθοποιός θα σκεπάσει τον καθρέφτη. Αποχαιρετισμός… Σκοτάδι…
Ενορχηστρωτής αυτού του δρώμενου είναι ο Olivier Saillard, ένας από τους πιο σημαντικούς ιστορικούς τέχνης και μόδας του καιρού μας. Μοιάζει να είναι και ο εμπνευστής του. Πυρήνας της θεματικής του η εννοιολογία του ενδύματος. Οι πολλαπλές ταυτότητές του, επομένως και οι αντίστοιχες επιτελέσεις του. Τα συγκείμενα στα οποία υπόκεινται. Και εν τέλει οι αυτόνομοι κόσμοι που δημιουργεί. Αυτός είναι και ο σκοπός του: Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ. Η αποκάλυψη των κόσμων που αναδύονται από αυτό. Αισθάνομαι ότι το «Ενσαρκώνοντας τον Παζολίνι» είναι η συνέχεια της προβληματικής που αρθρώνει πάνω στην έννοια του ενδύματος από την performance “The Impossible Wardrobe” στο Palais de Tokyo, το 2012 όπου η Swinton αλληλεπιδρούσε με μια σειρά ιστορικών ρούχων, συμπεριλαμβανομένου ενός σακακιού που ανήκε στον Ναπολέοντα, το οποίο προερχόταν από το Μουσείο Galliera.
Εδώ επιχειρεί ένα επιτελεστικό ρέκβιεμ για το αποτύπωμα της τέχνης του Παζολίνι που καθώς κληροδοτείται, νοηματοδοτειται διαφορετικά. Μια ωδή στην αναγεννητική δύναμη της τέχνης μέσα στους αιώνες, στη δυνατότητά της να επιστρέφει ξανά και ξανά, να τροφοδοτεί το «τώρα» με το υλικό της, να συνυπάρχει με άλλες μορφές τέχνης δημιουργώντας ένα νέο σημαινόμενο. Σε συνέντευξή του θα πει: «Είναι σημαντικό να μιλάμε για τον Παζολίνι. Να μιλάμε για τον νου, το πνεύμα, τη σάρκα, το σώμα. Τη γέννηση και τον θάνατο. Υπάρχει ένα κοινό μονοπάτι στη μοναξιά και το πάθος του Παζολίνι που συναντά άλλους μεγάλους καλλιτέχνες. Υπάρχει άρρηκτος δεσμός μεταξύ του έργου του Παζολίνι και της ζωής του, κάτι πολύ ποιητικό και δραματικό».
Η ήσυχη ευγενική και αδιόρατη υποκριτική ιδιοσυγκρασία της Tilda Swinton δημιουργεί ένα βαθύ, πλήρες, ειλικρινές, σχεδόν ωκεάνιο συναίσθημα που κατακλύζει τον θεατή. Τις ελάχιστες φορές που ακούστηκε η φωνή της ήταν σαν να σωματοποιείται αυτό που ο Ελύτης ονομάζει στη Μαρία Νεφέλη «Αναγγελία». Μετατρέπει το αιρετικό, προκλητικό, εξοργισμένο σύμπαν του Παζολίνι σε μια τρυφερή αντανάκλασή του, και επιχειρεί μέσω της τέχνης της την ανάκληση της βίας που ο ίδιος είχε υποστεί και την επούλωση του τραύματος του μαρτυρικού θανάτου του. Και αφού δεν υπάρχει η δυνατότητα αυτό να επιστρέψει στο φυσικό πρόσωπο το διοχετεύει μέσω της τέχνης της που την ενώνει με τη δική του σε μια νέα, κοινή, ποιητική της συμπόρευσης.
Η ίδια θα πει σε συνέντευξή της: «Τα κοστούμια που γίνονται για το σινεμά έχουν μια μικρή διάρκεια ζωής. Τα βλέπουμε μόνο σε μια ταινία, σε μια σκηνή ίσως μόνο ένα πλάνο. Και μετά τα αποσύρουμε ίσως για πάντα. Μας δόθηκε η δυνατότητα να δουλέψουμε με το αρχείο Παζολίνι έτσι, πήγαμε στη Ρώμη, βρεθήκαμε σε ένα «ζωολογικό κήπο», όπου βρήκαμε τα πιο σπάνια, πολύτιμα «θηρία». Μας περίμεναν ανυπόμονα να βγουν από την ανυπαρξία τους αποζητώντας ακόμα μια στιγμή στο φως. Θέλαμε να παρατείνουμε τη ζωή τους μέσα από την επαναληπτικότητα του θεάτρου.».
Μετά τον χαιρετισμό θα μείνουν επί σκηνής οι γυμνές κούκλες βιτρίνας, ο καλυμμένος καθρέφτης, τα μελαγχολικά πια κρεμασμένα κοστούμια των ταινιών του Παζολίνι, οι ανοιχτές κούτες. Κατά την έξοδό μας, θα μας συνοδέψει ο απόηχος από το ήσυχο, στοχαστικό, ποιητικό, βαθιά ευγενικό, ευφάνταστο, σοφό καλλιτεχνικό σύμπαν της Tilda Swinton και του Olivier Saillard που θα μας ακολουθεί για καιρό.
