Υπάρχει ένα μουσείο κάτω από τη μύτη μας, ένας «πολυχώρος» θα έλεγα εγώ πλάι στον σταθμό Μοναστηράκι, στην οδό Άρεως 10 που επισκέφθηκα, θαύμασα μα πάνω απ’ όλα έμαθα πολλά για τον νεότερο ελληνικό πολιτισμό.
Μια Τρίτη που το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού είναι κλειστό μου δόθηκε η ευκαιρία να ξεναγηθώ από τη διευθύντριά του, Έλενα Μελίδη και τον Μιχάλη Δούκα – έναν από τους βασικούς συντελεστές της εφαρμογής της μουσειογραφικής μελέτης του Μουσείου. Βρέθηκα σε έναν οργασμό εργασίας με εργαζόμενους να βγάζουν από κούτες αντικείμενα για να μπουν στο πωλητήριο, επιμελήτριες να τοποθετούν εκθέματα μαζί με συντηρήτριες και γω να περιφέρομαι από το ένα κτίριο στο άλλο και να συνομιλώ σχεδόν με όλους. Το Μουσείο έκανε τα εγκαίνια του στις 22 Δεκεμβρίου και αμέσως ξεκίνησε η λειτουργία του με τρία μεγάλα κτίρια να έχουν αποδοθεί στο κοινό από τους συνολικά 11 χώρους που θα αποδοθούν ως το καλοκαίρι, γι’ αυτό σας λέω «πολυχώρος». Είναι σαν μια ιστορική γειτονιά του 19ου αιώνα που σώζεται σχεδόν ακέραιη όλο το Μουσείο.
Έλενα Μελίδη πες μου λίγα πράγματα για την ιστορία του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού.
Είναι ένα από τα πέντε μεγάλα μουσεία του ΥΠΠΟ που υπάγεται στη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ένα από τα πιο παλιά ιστορικά μουσεία της χώρας, είχε ιδρυθεί το 1918 ως Μουσείο Ελληνικών Χειροτεχνημάτων με πρώτο διευθυντή τον ζωγράφο Κωνσταντίνο Μαλέα, συγκροτήθηκε από πολύ μεγάλες εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής εκείνης. Πρωτοστεγάστηκε στο Τζαμί Τζισδαράκη, το οποίο υπάγεται στη δική μας αρμοδιότητα που είναι στην πλατεία Μοναστηρακίου. Εκεί θα εκτεθεί και το πώς γεννήθηκε αυτό το μουσείο, το πώς μεγάλωσε, όλη η ιστορική του πορεία μαζί με τη συλλεκτική του πολιτική, η οποία επηρεαζόταν κάθε φορά και από το κοινωνικό-πολιτιστικό και πολιτικό-ιστορικό γίγνεσθαι της εποχής.
Δεν είχα καταλάβει ότι είναι μουσείο εδώ, περνούσα πάντα στις βόλτες που κάνω και έβλεπα θυμάμαι όλο έργα να γίνονται.
Ε.Μ: Από το 1990 έχει ξεκινήσει η απαλλοτρίωση όλων αυτών των οικοπέδων και των σπιτιών. Είχαν απαλλοτριωθεί με πρωταρχικό σκοπό να ισοπεδωθούν για να αναδειχθούν οι αρχαιολογικοί χώροι και αργότερα αποφασίστηκε να στεγαστεί το τότε μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης και σήμερα Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού. Άλλαξε η επωνυμία του το 2018. Αυτό που βλέπεις και ως αποκατάσταση κτιρίων και ως λειτουργία πλέον ενός μουσείου έχει ξεκινήσει και υλοποιήθηκε στο πλαίσιο των δύο τελευταίων ΕΣΠΑ. Με το ΕΣΠΑ 2013-2017 κυρίως έγινε το κομμάτι της αποκατάστασης των κτιρίων, οι μελέτες που χρειαζόμασταν εμείς για την υλοποίηση της μόνιμης έκθεσης, και συντηρήθηκαν 3.000 εκθέματα. Στο δεύτερο ΕΣΠΑ 2014-2020 υλοποιήθηκε το κομμάτι της μόνιμης έκθεσης.
Μια γυναίκα έρχεται ταχιά, πλησιάζει την Έλενα και τον Μιχάλη.
Ε.Μ: Σ’ αυτό το κτίριο εδώ μπροστά είναι η Παναγιώτα Ανδριανοπούλου, Προϊσταμένη του Τμήματος Συλλογών του Μουσείου και υπεύθυνη για την επιμέλεια αυτής της έκθεσης.
Π.Α: Είμαστε στο μέρος της έκθεσης «Για την Πίστη και τη Λατρεία μας», δηλαδή έθιμα στον κύκλο του χρόνου και στον κύκλο της ζωής και η σχέση της λαϊκής λατρείας με την επίσημη εκκλησιαστική λατρεία.
Ε.Μ: Η εκκοσμίκευση της εκκλησιαστικής λειτουργικότητας, με άλλα λόγια το πώς συναντάται η ορθόδοξη εκκλησία και η πίστη μας με τα λαϊκά έθιμα και τη λαϊκή πίστη.
Παναγιώτα Ανδριανοπούλου πες μου ένα έκθεμα που θα με κάνει να κατανοήσω περισσότερο την «εκκοσμίκευση» που ‘χω να την ακούσω ως λέξη χρόνια.
Π.Α: Από τον Κύκλο του Χρόνου θα αναφέρω τις δύο φορεσιές από το αποκριάτικο δρώμενο «Γενίτσαροι και Μπούλες» της Νάουσας, το οποίο δείχνει και κάτι ακόμα σημαντικό που το μουσείο μας προσπαθεί, να γεφυρώσει το υλικό και το άυλο. Άρα μιλάμε για ένα δρώμενο μέσα από τη φορεσιά του που είναι κατασκευασμένη από ειδικούς τεχνίτες με μια ειδική τεχνική, η μάσκα τους και τα οποία συνιστούν την άυλη πολιτιστική κληρονομιά εγγεγραμμένη στο εθνικό ευρετήριο. Από τον Κύκλο της Ζωής ως παράδειγμα εκκοσμίκευσης θα πω μια πήλινη κολυμβήθρα. Την εποχή που το βάπτισμα μπορούσε να γίνει και στα σπίτια και χρονολογείται από τα τέλη του 19ου αιώνα, και είναι η απόλυτα μεταβατική εποχή που το βάπτισμα γίνεται μια τελετή, η οποία «πάει» στην εκκλησία ξεκάθαρα.
Κι εκεί που μιλούσαμε για το υλικό και το άυλο, ξανακοίταξα τον Μιχάλη Δούκα. Μιλάμε για τα άυλα, αλλά ήρθε η ώρα να γνωρίσουμε και τον κύριο επί των υλικών και των κατασκευών. Ποιος είναι;
Με μια φωνή και οι δυό τους Έλενα Μελίδη και Παναγιώτα Ανδριανοπούλου μου λένε: Πιο υλικός δεν γίνεται.
Ε.Μ: Είναι ο Μιχάλης Δούκας.
Για πες μου Μιχάλη Δούκα πώς εμπλέκεσαι στο Μουσείο εσύ;
Μιχάλης Δούκας: Είμαι διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας MUEVO που έχει σχεδιάσει, παράξει και τοποθετήσει κατασκευάσει όλες τις μουσειακές κατασκευές καθώς και τον φωτισμό για το μουσείο, περίπου 260 προθήκες και ειδικές κατασκευές. Η MUEVO κέρδισε τον διεθνή διαγωνισμό που έγινε και αναλύσαμε τη μουσειογραφική μελέτη προτείνοντας τις τεχνικές λύσεις ώστε να κατασκευαστούν όλες αυτές οι προθήκες που βλέπεις. Κάθε προθήκη που δημιουργείται είναι custom, δεν υπάρχει δεύτερη σαν κι αυτήν.
Ο στόχος ήταν με ένα επιτελείο μουσειογράφων, αρχιτεκτόνων, συντηρητών να βρούμε μια ισορροπία μεταξύ της μουσειολογικής και μουσειογραφικής μελέτης, του design του μουσείου, της ανάδειξης και προστασίας του εκθέματος αλλά και της λειτουργικότητας. Γιατί η λειτουργικότητα είναι ένα σημαντικό κομμάτι, ειδικά για το προσωπικό του Μουσείου, που καλείται να διαχειριστεί όλες αυτές τις κατασκευές.
Ε.Μ: Θέλαμε ένα όσο το δυνατόν πιο απλό, μοντέρνο και ταυτόχρονα ουδέτερο περιβάλλον για τα εκθέματά μας. Υπάρχει πολύ μεγάλο ετερόκλητο υλικό μέσα στις προθήκες με μοναδικούς χρωματισμούς. Είναι πολύ ιδιαίτερα αντικείμενα και η όσο πιο δυνατόν καλύτερη πρόσληψή τους από τον επισκέπτη επιτυγχάνεται με ένα ουδέτερο περιβάλλον, με τον αντίστοιχο φωτισμό και το αφηγηματικό του περιβάλλον.
Πόσο χρόνο πήρε στη MUEVO η μελέτη και η κατασκευή;
Μ.Δ: Χρειάστηκαν περίπου τρία χρόνια για να υλοποιηθεί το έργο αυτό εν μέσω πανδημίας. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα στις κατασκευές αυτές χρησιμοποιείται το υλικό honeycomb στις πλάτες των προθηκών, ένα νέο υλικό στον χώρο των μουσείων, εξαιρετικής ποιότητας, που παρέχει προστασία στα εκθέματα προσδίδοντας παράλληλα στη μόνωση και την στατικότητα των κατασκευών. Οι βαφές που έχουμε κάνει σε όλες αυτές τις κατασκευές με ειδικές τεχνικές είναι τέτοιες ώστε να μην δίνουν ποτέ την αίσθηση του αλουμινίου ή του μετάλλου στόχο έχουμε να αναδείξουμε τα εκθέματα.
Βλέπω τα εκθέματα είναι υλικά που φθείρονται περισσότερο. Χαρτί, ύφασμα, ξύλο.
Ε.Μ: Σωστά είναι ευπαθή και οργανικά υλικά.
Μ.Δ: Το μικροκλίμα της προθήκης είναι κάτι που έχουμε δώσει μεγάλη σημασία. Επίσης όλα τα υλικά και οι βαφές που έχουν χρησιμοποιηθεί δεν εκπέμπουν βλαβερές ουσίες που μπορεί να επηρεάσουν τα εκθέματα.
Ε.Μ: Τα κτίρια που αποτελούν το μουσείο ήταν οικίες. Μιλάμε για μικρά διαμερισματοποιημένα σπίτια με δωμάτια που θα έπρεπε να βάλουμε προθήκες από τη μια άκρη του τοίχου ως την άλλη και θα έπρεπε να είναι όσο το δυνατόν πιο καθαρές. Μια ενιαία επιφάνεια που θα βλέπει ο επισκέπτης με λιγότερα διαμερίσματα, λιγότερες θεματοποιήσεις έτσι ώστε να μην διαταράσσεται το περιβάλλον της έκθεσης.
Μ.Δ: Και με την περισσότερη διαφάνεια εναρμονίζουμε την προθήκη, η οποία σέβεται το κτίριο και συνεργάζονται μαζί για να μπορέσει να γίνει όλη αυτή η έκθεση έχοντας μεγάλα ανοίγματα. Που κι αυτό είναι ένα πολύ δύσκολο πράγμα, γιατί το να έχεις πολύ μεγάλα ανοίγματα και να μπορούν να πετύχουν όλα αυτά που θες, τεχνικά είναι κάτι το οποίο χρειάζεται εξαιρετική τεχνική γνώση.
Ε.Μ: Να μην βαραίνει επίσης και το περιβάλλον, γιατί όπως βλέπεις οι προθήκες είναι ανάλαφρες μέσα στον χώρο, δεν «μπουκώνουν» το περιβάλλον.
Δώσατε σε σπίτια μουσειακή χρήση στα μάτια μου.
Μ.Δ: Και όσο περισσότερη απλότητα τόσο περισσότερη τεχνογνωσία κρύβεται πίσω απ’ αυτήν για να πετύχουμε όλο αυτό το αποτέλεσμα. Είχαμε να αντιμετωπίσουμε εδώ θέματα, όπως το ότι ήταν πάρα πολύ παλιά κτίρια, έπρεπε να περάσουμε καλωδιώσεις και εξαερισμούς. Με μικρά ανοίγματα που θα έπρεπε οι κατασκευές να μπουν μέσα και να συναρμολογηθούν εσωτερικά πολλές φορές. Το έργο αυτό υλοποιήθηκε μέσα στη δύσκολη περίοδο του κορωνοϊού και υπήρχαν δυσκολίες στο να εισάγουμε υλικά ή να βρούμε πράγματα που θέλαμε παρόλα αυτά καταφέραμε και ξεπεράσαμε τα εμπόδια.
Ε.Μ: Ήτανε μια διαδικασία σύνθετη και νομίζω το αποτέλεσμα μας δικαιώνει.
Μου αρέσει πάρα πολύ η διάδραση σε ένα μουσείο κι εσείς φροντίσατε γι’ αυτό.
Ε.Μ: Είναι ένα πάρα πολύ ανθρωποκεντρικό μουσείο. Νιώθεις ότι αυτό το μουσείο προέρχεται από τον άνθρωπο και απευθύνεται στον άνθρωπο. Είχαμε κάνει μια έρευνα κοινού πριν ξεκινήσουμε το στήσιμο αυτής της έκθεσης και είχαμε ρωτήσει τον κόσμο πώς αντιλαμβανόταν ένα μουσείο νεότερου ελληνικού πολιτισμού. Όλοι μάς είχαν παραπέμψει σε δύο βασικές αρχές. Η μία ήταν ότι θα έπρεπε οτιδήποτε παρουσιάζαμε να συσχετίζεται με το σήμερα και η δεύτερη ήταν ότι δεν θα θέλουμε να δούμε αντικείμενα χωρίς να εντάσσονται σε κάποια αφηγηματικά περιβάλλοντα. Και ιδιαίτερα αυτά τα αντικείμενα, γιατί αυτά τα αντικείμενα δεν είναι ανασκαφικά, δεν έχουν αρχαιολογική αξία, είναι αντικείμενα χρηστικά, ως επί το πλείστον μεταφέρονται από χέρι σε χέρι, από άνθρωπο σε άνθρωπο. Έπρεπε λοιπόν να παρουσιάσουμε όλη αυτή την ιστορική διαδρομή του αντικειμένου για να είναι ελκυστικό και να έχει κάτι να πει σε έναν επισκέπτη, για να σταθεί ο επισκέπτης να το αφουγκραστεί το αντικείμενο.
Σε αυτό το μουσείο αρχαία δεν θα δω δηλαδή;
Ε.Μ: Θα δεις μόνο εξωτερικά. Εσωτερικά θα δεις νεότερα. Για μας η πολιτιστική κληρονομιά και η πολιτισμική ταυτότητα ταυτίζεται με τους δύο τελευταίους αιώνες, δηλαδή από το 1750 ως και το 1960, όπου είναι και η συντριπτική πλειοψηφία των αντικειμένων των συλλογών μας αλλά και γιατί σε αυτή την ιστορική περίοδο συγκροτείται, ακμάζει και φτάνει στην ταυτότητα των σημερινών Ελλήνων. Απευθυνόμαστε σε όλες τις ηλικίες και στους μικρούς επισκέπτες με τις διαδράσεις, αυτό που λέμε ψυχαγωγική μάθηση.
Μ.Δ: Αυτό το μουσείο καταφέρνει να πει ιστορίες και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Καταφέρνει με τις ιστορίες του που λέει στον επισκέπτη να του εξηγήσει τι γινόταν στο παρελθόν και πώς αυτό το βρίσκουμε μπροστά μας στο μέλλον κι αυτό είναι μεγάλη επιτυχία, γιατί θα τον κάνει να θέλει να ξανάρθει πάρα πολλές φορές σ’ αυτό το μουσείο.
Εσείς με τη MUEVO έχετε συνεργαστεί και με άλλα ευρωπαϊκά μουσεία, έχετε εντοπίσει κάποιες αλλαγές στο ελληνικό μουσειακό τοπίο;
Μ.Δ: Πιστεύω ότι ο πολιτισμός είναι ένας από τους πυλώνες ανάπτυξης της χώρας μας και βλέπω ότι αναπτύσσεται πάρα πολύ η έννοια του μουσείου στην Ελλάδα. Παίρνει τη θέση που της αξίζει και ένα παράδειγμα είναι το έργο αυτό εδώ, το οποίο είναι φτιαγμένο απ’ τα καλύτερα υλικά που μπορείς να βρεις αυτή την στιγμή στον χώρο μας και από μία ελληνική εταιρεία, όταν μεγάλα μουσειακά έργα τέτοιου κατασκευαστικού επιπέδου στο παρελθόν γινόντουσαν από ξένες.
Υπάρχει μια λογική διαδρομή που ακολουθεί ο επισκέπτης μέσα σ’ αυτούς τους χώρους;
Ε.Μ: Μιλάμε για δέκα διαφορετικές εκθεσιακές ενότητες, η κάθε μία απ’ αυτές πραγματεύεται μια έκφανση του νεότερου ελληνικού πολιτισμού, το ντύσιμο, ο στολισμός, η εργασία, η ψυχαγωγία, η πίστη, η διαμονή: όλα διασυνδέονται με μια βασική κυρίαρχη ιδέα, το πόσο ο νεότερος ελληνικός πολιτισμός έχει συμβάλει στη συγκρότηση της ταυτότητας του Έλληνα σήμερα, και της ατομικής και της συλλογικής του ταυτότητας. Αυτή λοιπόν η βασική κεντρική ιδέα κυριαρχεί σε όλες τις εκθεσιακές ενότητες και οι οποίες συνδέονται νοηματικά μεταξύ τους. Από κει και πέρα όμως έχουν μια νοηματική αυτοτέλεια και όπου κι αν κινηθεί ο επισκέπτης θα γίνει αποδέκτης ακριβώς των ίδιων μηνυμάτων, αυτής της έννοιας του νέου ελληνισμού.
Άρχισα να περιφέρομαι σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους. Έβλεπα τα αντικείμενα που σχεδόν αιωρούνται, άκουγα ήχους, έβλεπα προβολές.
Να σε ρωτήσω Έλενα Μελίδη πώς λέγεται αυτή η αίθουσα γιατί με το που μπήκα μέσα έπαθα Πάσχα.
Ε.Μ: (γελώντας) Εδώ είναι ο Κύκλος του Χρόνου που ξεκινάμε απ’ τον Αϊ Γιώργη και τον Αϊ Δημήτρη που σηματοδοτούν την αρχή και το τέλος και εδώ μπαίνουμε στο Δωδεκαήμερο – Ευαγγελισμός – Πάσχα. Η προβολή που βλέπεις στον τοίχο είναι ο Επιτάφιος από τον Αγ. Νικόλαο του Ραγκαβά στην Πλάκα, είναι μια δική μας παραγωγή που την γυρίσαμε πέρσι το Πάσχα και δείχνουμε το τελετουργικό του επιταφίου τη Μεγάλη Παρασκευή. Έχουμε 48 ψηφιακά διαδραστικά εκθέματα. Κάθε αίθουσα έχει και τα δικά της ψηφιακά εκθέματα και αυτή ήταν η λογική μας. Η λογική ενός μοντέρνου μουσείου είναι να συνδυάζει τεχνολογίες αιχμής, οι οποίες δεν φαίνονται, είναι πίσω απ τα εκθέματα, τα υποστηρίζουν ερμηνευτικά και εντάσσονται αρμονικά μέσα στην όλη δομή της έκθεσης.
Μ.Δ: Παρατήρησες ότι δεν βλέπεις το δικό σου είδωλο πάνω στο τζάμι όσο κι αν πλησιάσεις; Έχουμε χρησιμοποιήσει antireflective κρύσταλλα, τα οποία μειώνουν κατά 99% το είδωλο του επισκέπτη ώστε να μπορεί να επικεντρωθεί στο έκθεμα.
Ε.Μ: Μία από τις ιδιαιτερότητες της έκθεσης είναι και ο τρόπος ανάρτησης των αντικειμένων, όχι μόνο ιδιαιτερότητες αλλά αν θες και καινοτομίες, ήταν κάτι που μας απασχολούσε ιδιαιτέρως. Σκοπός μας ήτανε να φαίνεται όσο το δυνατόν λιγότερο η ανάρτηση, έτσι ώστε να δίνεται η αίσθηση ότι το αντικείμενο είναι ελεύθερο μέσα στην προθήκη κι έτσι ο επισκέπτης μπορεί να το δει απ’ όποια οπτική γωνία επιλέξει εκείνος και να το ερμηνεύσει αντίστοιχα όπως θέλει.
Μ.Δ: Χρειάστηκε ιδιαίτερος χειρισμός έτσι ώστε να μπορέσουν να έχουν την τέλεια συναρμογή μαζί τους τα στηρίγματα με το υλικό honeycomb στην πλάτη της προθήκης.
Όλα αυτά τα εκθέματα από πού προέρχονται;
Ε.Μ: Οι συλλογές του μουσείου αριθμούν πάνω από 25.000 αντικείμενα, γιατί είναι απ’ τα πιο παλιά μουσεία της χώρας. Αρχικά γίνονταν μεγάλες δωρεές, αγοράζονταν ως επί το πλείστον όμως, ενώ τις τελευταίες δύο δεκαετίες δεν αγοράζονται πλέον αντικείμενα και γίνονται μόνο δωρεές. Δίνουμε πολύ μεγάλη σημασία σε αυτό και όσο μεγαλύτερη δυναμική αποκτάει αυτό το μουσείο τόσο περισσότερος κόσμος θα έρχεται να αφήνει το προσωπικό του οικογενειακό κειμήλιο σε ένα μουσείο για ν’ αποκτά μια μουσειακή αξία. Όλοι κάπου έχουμε ένα τέτοιο αντικείμενο και για μας έχει μεγάλη σημασία αυτά τα αντικείμενα να διασωθούν. Δείχνουμε στον κόσμο, ότι το αντικείμενο που μπορεί να έχει στο μπαούλο του, μπορεί ν’ αποκτήσει κάποια στιγμή μια μουσειακή αξία. Έχουμε προνοήσει για έναν χώρο περιοδικών εκθέσεων, όπου η πολιτική του μουσείου μας είναι οι δωρεές αυτές με κάποιον τρόπο να προβάλλονται στον κόσμο. Σκοπός μας δεν είναι να τα πάρουμε και να τ’ αποθηκεύσουμε, θέλουμε και να προλάβουμε να τα μοιραστούμε.
Δ.Μ: Υπάρχει μια τρομερή ευελιξία που έχει δημιουργηθεί στον συγκεκριμένο χώρο περιοδικών εκθέσεων, γιατί είναι η πρώτη φορά που στη χώρα μας μπορώ να πω χρησιμοποιούνται προθήκες, οι οποίες είναι αυτό που λέμε mountable dismountable, άρα μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν και να ενωθούν μεταξύ δημιουργώντας ένα σύστημα τύπου λέγκο, οπότε δίνουν την ευελιξία στο μουσείο να κάνει όσες εκθέσεις θέλει πολύ πιο γρήγορα και με σεβασμό προς το περιβάλλον. Είναι πολύ σημαντικό να σκεφτόμαστε το περιβάλλον και να μην το επιβαρύνουμε, γιατί αυτό είναι πολιτισμός. Και εμεις εδώ το πετυχαίνουμε με αυτές τις κατασκευές.
Ε.Μ: Έχουν αυτή την ιδιομορφία ότι συναρμολογούνται οι προθήκες αυτές και μπορούν να συναρμολογηθούν σε διάφορα σχήματα έχοντας τη δυνατότητα της πολυμορφίας.
Είδα πολλά αντικείμενα άλλα οικεία κι άλλα πρωτόγνωρα όπως τους Κρίκους Φρενοβλαβών του 19ου αιώνα, κειμήλια Μικρασιατών που φέραν τάματα για να προστατεύουν τον ασθενή. Ή τις φιγούρες του Καραγκιόζη, όπως εκείνες του Βασίλαρου, γιατί οι καραγκιοζοπαίχτες κατέγραφαν όλους τους καημούς τους, τις αγωνίες τους, τις χαρές τους, τις λύπες τους, πάνω στις φιγούρες τους «ψωμόλυσσα ιουλιος 1942», «εργασία φίνα», «ο φώτης ο ράμμος επήγε ν’ αυτοκτονήσει 1938», που μου έδειξε η επιμελήτρια Νίκη Δάφνη.
Στους εξωτερικούς χώρους θα δεις την Πύλη και λίγη απ’ τη σκάλα του αρχοντικού Χωματιανού Λογοθέτη (Άγγλος Πρόξενος) του πρώτο μισού του 18ου αιώνα, απ’ τα λίγα οθωμανικά κατάλοιπα που υπάρχουν στην Αθήνα. Επίσης και την εκκλησία του Αγ. Ελισσαίου που έψελνε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.
Ένα μουσείο χωρισμένο σε ενότητες που σε ταξιδεύει στην ιστορία του νεότερου ελληνισμού με τα ερωτήματα: Από πού είστε;/είμαστε; Τι πιστεύουν;/τι πιστεύετε; Πού έμεναν;/πού μένετε; Πώς διασκεδάζουν;/Πώς διασκεδάζετε; Τι δουλειά κάνουν;/Τι δουλειά κάνετε; Τι φορούν;/ Τι φοράτε; Αντικείμενα που μιλούν τα ίδια για τα ιστορικά γεγονότα της χώρας μας.
Κλείνοντας το άρθρο αυτό θα σταθώ σε μια μαγική στιγμή που κρύβει και την ουσία του τι είναι ένα μουσείο τελικά. Κάποια στιγμή που έτρεχαν όλοι να ολοκληρώσουν τις εργασίες τους και βρέθηκα μόνος και χάζεψα βλέποντας ένα ολόκληρο δωμάτιο ζωγραφισμένο από τον Θεόφιλο. Τότε με πλησίασε και μου μίλησε ο φύλακας Γιώργος και μου λέει:
«Αυτό είναι το αγαπημένο μου δωμάτιο, γιατί είναι ένα από τα πολυτιμότερα εκθέματα που υπάρχουν στο μουσείο γενικότερα. Ετούτο είναι κάτι μοναδικό, ο Θεόφιλος το ζωγράφισε αυτό, όταν πήγαινε να μείνει σε κείνο το σπίτι στη Μυτιλήνη, το ζωγράφιζε τμηματικά. Κάποια στιγμή οι καινούργιοι ιδιοκτήτες τη δεκαετία του ’70 το αποτοίχισαν με σκοπό να το πουλήσουν αλλά με δικαιολογία ότι θα το εκθέτανε στην Ελληνοαμερικανική Έκθεση. Το ελληνικό δημόσιο το αγόρασε έναντι 10 εκατομμυρίων δραχμών, ένα πολύ σημαντικό ποσό για κείνη την εποχή».
Πώς μ’ αρέσει όταν όλοι οι εργαζόμενοι μέσα σε ένα μουσείο λειτουργούν και ως ξεναγοί, του λέω και μου απαντά: «Εγώ είμαι ημερήσιος φύλακας, δεν τα ξέρεις όλα προφανώς, αλλά όταν εργάζεσαι σ’ ένα μουσείο πρέπει να ξέρεις τι δείχνει στον επισκέπτη».
Κάθε μουσείο για μένα είναι ωραίο να λειτουργεί και σαν ένα σχολείο και στην παρούσα περίπτωση με χαρά κατέληξα στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού μαζί με τη MUEVO έστησαν έναν «πολυχώρο» σαν ένα σύγχρονο σχολείο που μας διδάσκει ταξιδεύοντάς μας μέσα από αντικείμενα καθημερινής χρήσης στη νεότερη ελληνική ιστορία. Αξίζει να το επισκεφθούμε με τις οικογένειες μας, τους τουρίστες – φίλους μας ακόμα και μόνοι μας συνδυάζοντάς το με αυτές τις μαγικές βόλτες μας στο Μοναστηράκι που συνήθως μας οδηγούν δίχως να το καταλάβουμε στον βράχο της Ακρόπολης και στα χαραγμένα μονοπάτια που ανέδειξε αριστοτεχνικά ο Πικιώνης.
Μία Απάντηση
Φαίνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρον Μουσείο, σύγχρονο, μελετημένο. Έχοντας την εμπειρία του Μουσείου Κρητικής Εθνολογίας (1992) βραβευμένου από το Συμβούλιο της Ευρώπης , (εντελώς αβοήθητου από την Πολιτεία από το 2000κε) ανυπομονώ να δω αυτό το Μουσείο …