«Σε κάποιο σιωπηλό αόρατο προθάλαμο του εγκεφάλου, οι εικόνες συλλαμβάνονται, ανακρίνονται και στέλνονται, φροντισμένες, σε τόπο ανάπαυσης. Το φύλλο χαρτιού είναι απλώς μια ορατή προέκταση του αμφιβληστροειδούς, μια εμβληματική επίδειξη αυτού που γνωρίζουμε αλλά δεν μπορούμε να δούμε. Η προβολή μας, η μετακίνησή μας προς την εικόνα, είναι ένα ουσιαστικό μέρος αυτού που σημαίνει να βλέπεις, να βρίσκεσαι στον κόσμο με τα μάτια ανοιχτά». – William Kentridge
Ο William Kentridge πειραματίζεται με τα υλικά και την αφήγηση ιστοριών από τη δεκαετία του 1980. Η 40χρονη καριέρα του Kentridge καλύπτει ένα ευρύ φάσμα καλλιτεχνικών μέσων, όπως σχέδιο, performance, κινηματογράφος, χαρακτική, γλυπτική και ζωγραφική. Ο Kentridge έχει επίσης σκηνοθετήσει μια σειρά από αναγνωρισμένες όπερες και θεατρικές παραγωγές.
Τα έργα του είναι τεράστια σε έκταση αλλά και τεράστια σε κλίμακα: υπάρχουν σχέδια από το δάπεδο μέχρι την οροφή, ταπισερί τεσσάρων μέτρων, ταινίες με πολλαπλές οθόνες, μηχανικά θεατρικά σκηνικά και σκηνικές παραστάσεις με τεράστιους συντελεστές.
Το υλικό των πηγών του ευρύ. Συχνά, αντλώντας έμπνευση από τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της μετα-Απαρτχάιντ Νότιας Αφρικής, το έργο του William Kentridge παίρνει μια εξπρεσιονιστική μορφή. Για τον Kentridge, η διαδικασία καταγραφής της ιστορίας κατασκευάζεται από αναδιαμορφωμένα θραύσματα για να καταλήξει τελικά σε μια προσωρινή κατανόηση του παρελθόντος – μια πράξη καταγραφής, αποδόμησης και αναδιάταξης, που περνάει σε μια ουσιαστική δραστηριότητα του στούντιο. Συνδυάζει γεωγραφίες, οπτικές και τεχνικές ιστορίες, με στρώματα καλλιτεχνικών και πολιτικών αναφορών. Ο άξονας πλοήγησής του κινείται μεταξύ Ευρώπης, Αφρικής και Κίνας, μεταξύ του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος που ξεδιπλώνεται από αυτή την ιστορία. Η μουσική διατρέχει σχεδόν το σύνολο, από τον Μότσαρτ και τον Χίντεμιθ μέχρι τις αφρικανικές μπάντες χάλκινων πνευστών.
Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, η πρώιμη καριέρα του ήταν μπερδεμένη και λίγο άσκοπη. Ο ίδιος έχει πει: «Ο Kentridge είναι ένας καλλιτέχνης που δεν έχει καταφέρει να κάνει τίποτα: «Περιορίστηκα στο να είμαι ένας καλλιτέχνης».
Αρχικά, ο Kentridge φοίτησε σε κολέγιο τέχνης για να σπουδάσει ζωγραφική, αλλά γρήγορα θα το εγκαταλείψει γιατί όπως ο ίδιος έλεγε ήταν «πολύ κακός ζωγράφος». Έτσι, μεταπήδησε στην υποκριτική, στη συνέχεια στην κινηματογραφική παραγωγή και στη συνέχεια – αφού απέτυχε και στα τρία – επέστρεψε στην τέχνη. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών, στο έργο του έχει καταφέρει να αξιοποιήσει όλα εκείνα τα στοιχεία στα οποία «απέτυχε» όταν πρωτοξεκίνησε.
Το κάρβουνο είναι το μέσο με το οποίο δουλεύει περισσότερο- είναι εύκολο να το τρίψεις και μπορείς να αλλάξεις τη σύνθεσή σου «τόσο γρήγορα όσο μπορείς να αλλάξεις το μυαλό σου». Δουλεύει επίσης με ινδικό μελάνι.
Ως σκεπτόμενος καλλιτέχνης με απεριόριστη φαντασία, ο Kentridge μετατρέπει μια στατική εικόνα σε κινητική σκηνή: μια γραφομηχανή γίνεται δέντρο, μια γάτα κουλουριάζεται σε καρτούν-βόμβα, ένας άντρας με κοστούμι στην παραλία γλιστράει μια πέτρα πάνω στα κύματα. Άλλες φορές, τα σχέδιά του Kentridge αποτελούν τη βάση για performance, εγκαταστάσεις και όπερες, ένα είδος πολύπλευρου σχεδίου σε διαφορετικές διαστάσεις με κίνηση και ήχο.
Το έργο του Kentridge έχει παρουσιαστεί σε μουσεία, γκαλερί και θέατρα σε όλο τον κόσμο από το δεκαετία του 1990, όπως το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη, το Μουσείο Albertina στη Βιέννη, το Musée du Louvre στο Παρίσι, το Μουσείο Louisiana στην Κοπεγχάγη, το Μουσείο Reina Sofia στη Μαδρίτη και το Kunstmuseum στη Βασιλεία, ενώ έργα του βρίσκονται στις συλλογές μουσείων και ιδρυμάτων τέχνης σε όλο τον κόσμο. Οι παραγωγές του στην όπερα περιλαμβάνουν τον «Μαγικό αυλό» του Μότσαρτ, τη «Μύτη» του Σοστακόβιτς, και τις όπερες ”Lulu” και ”Wozzeck” του Alban Berg, που έχουν παρουσιαστεί σε όπερες όπως η Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης, La Scala του Μιλάνου, η National Opera του Λονδίνου, Opera de Lyon, η Όπερα του Άμστερνταμ, η Όπερα του Σίδνεϊ και το Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ.
Το 2016 ο Kentridge ίδρυσε στο Γιοχάνεσμπουργκ το Κέντρο για τη Λιγότερο Καλή Ιδέα: έναν χώρο που φιλοξενεί πειραματικά έργα και πρακτικές διεπιστημονικών τεχνών. Το Κέντρο φιλοξενεί ένα συνεχές πρόγραμμα εργαστηρίων, δημοσίων παραστάσεων και δραστηριότητες καθοδήγησης. Είναι επίτιμος διδάκτορας από διάφορα πανεπιστήμια, μεταξύ των οποίων Yale και το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Τα βραβεία του περιλαμβάνουν το βραβείο του Κιότο (2010), το βραβείο Princesa de Asturias Award (2017) και το βραβείο Praemium Imperiale (2019). Το 2015 εξελέγη επίτιμος Βασιλικός Ακαδημαϊκός της Βασιλικής Ακαδημίας Τεχνών.
Η Βασιλική Ακαδημία Τεχνών (Royal Academy of Arts), συνεπής με την επιθυμία της RA να γιορτάζει τους Βασιλικούς Ακαδημαϊκούς της, συνεχίζει να παρουσιάζει μερικούς από τους σημαντικότερους εν ζωή καλλιτέχνες, όπως ο Anish Kapoor, Ai Weiwei, Antony Gormley και η επικείμενη έκθεση της Marina Abramović, προσθέτοντας σε αυτή την φωτεινή λίστα των εικαστικών, το όνομα του William Kentridge.
Έτσι σε μερικές ημέρες θα φιλοξενήσει μια μεγάλη έκθεση του έργου του Νοτιοαφρικανού καλλιτέχνη που αναμένεται να είναι και η σημαντικότερη έκθεσή του στο Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι σήμερα και υπόσχεται να αποκαλύψει έναν καλλιτέχνη στο απόγειο των δημιουργικών του δυνάμεων. Η έκθεση θα περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα της σαραντάχρονης καριέρας του, συγκεντρώνοντας σημαντικά έργα από τη δεκαετία του 1960 έως και τη δεκαετία του 1980, ανάμεσά τους σχέδια με κάρβουνο, ταινίες κινουμένων σχεδίων που γυρίστηκαν μεταξύ 1989 – 2020, γλυπτά, ταπισερί και έργα παραστάσεων.
Μια επιλογή από τα πρώιμα, σπάνια εμφανιζόμενα σχέδια του Kentridge από τις δεκαετίες του 1980 και 1990, μεταξύ των οποίων τρία τρίπτυχα που εκτίθενται για πρώτη φορά μαζί και το σημαντικότερο έργο από την περίοδο περίοδο, ”The Conservationist’s Ball”, 1985 (Rupert Museum, Stellenbosch) και το ”Black Box / Chambre Noire”, 2005 (Louisiana Museum of Modern Art, Humlebaek), ένα μηχανικό θεατρικό έργο που περιλαμβάνει μαριονέτες και προβολές, το οποίο διερωτάται για την οδυνηρή ιστορία της σφαγής του λαού Herero στη Ναμίμπια, που θεωρείται σήμερα η πρώτη γενοκτονία του εικοστού αιώνα, μερικά μόνο από τα σημαίνοντα έργα του καλλιτέχνη.
Στην έκθεση θα προβληθεί η έντονα κριτική, ταινία κινουμένων σχεδίων ”Ubu Tells the Truth”, 1997, μια αναφορά στο θεατρικό έργο Ubu Roi (1986) του Γάλλου συμβολιστή συγγραφέα Alfred Jarry, το οποίο αποκαλύπτει τη βιαιότητα του συστήματος Απαρτχάιντ στη Νότια Ευρώπη. Παράλληλα με την ταινία, ο Kentridge θα δημιουργήσει ένα μεγάλο σχέδιο σε τοίχο που θα συμπληρώνει την ταινία.
Παράλληλα, δύο από τις ταινίες του θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο: η μικρού μήκους ταινία κινουμένων σχεδίων ”De como não fui ministro d’estado”, 2012 και ”Sibyl”, 2019. Η τελευταία είναι μια επανερμηνεία του ελληνικού μύθου της Σίβυλλας που προφητεύει το μέλλον των ατόμων γράφοντάς τα σε φύλλα βελανιδιάς, τα οποία όμως παρασύρονται από τον άνεμο, δημιουργώντας πλήρη σύγχυση σε όσους έρχονται να ανακαλύψουν τη μοίρα τους. Το έργο αυτό θα παρουσιαστεί σε ένα καθηλωτικό περιβάλλον με σκηνικά στο χώρο.
Μπορεί οι πολλαπλές νεανικές του επιλογές αρχικά να έμοιαζαν με αποτυχίες αλλά σίγουρα ο Kentridge κατάφερε να επιστρέφει στο αρχικό του όραμα και με επιμονή, αξιοποιώντας τα ταλέντα του, την καλλιτεχνική του ανησυχία και αγωνία, και κυρίως τα στοιχεία της πραγματικότητας μέσα στην οποία ζούσε με «δυσπιστία για την αξία των καλών ιδεών, υποστηρίζοντας αντίθετα το τυχαίο, το μη αυθεντικό, το καπρίτσιο, το πρακτικό, ως στρατηγικές για την εξεύρεση νοήματος», θα ανακαλύψει τελικά τις παραγωγικές του δυνατότητες και θα αναδειχθεί με τον προσωπικό, στοχαστικό του χαρακτήρα σε έναν από τους πλέον σημαντικούς καλλιτέχνες της αφρικανικής ηπείρου.
«Προτιμώ να εργάζομαι μη γνωρίζοντας τι κάνω – από την αμφιβολία, την αναποφασιστικότητα, την αποτυχία.» – William Kentridge
Πληροφορίες για την έκθεση
Η έκθεση στο Royal Academy of Arts στο Λονδίνο θα πραγματοποιηθεί από τις 24 Σεπτεμβρίου -11 Δεκεμβρίου
