«Όλη μου η ζωή ήταν μέσα στη μουσική. Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου διαφορετικά», συνειδητοποιεί ο Βύρων Φιδετζής. Στην καλλιτεχνική του διαδρομή που μετρά περίπου εξήντα χρόνια έχει υπάρξει σολίστ του βιολοντσέλου, μαέστρος, έχει μεταπηδήσει στη διδασκαλία και την έρευνα, έχει διεισδύσει στον χώρο της δισκογραφίας ηχογραφώντας πάνω από εκατό δίσκους με έργα Ελλήνων συνθετών. Αυτός είναι ο δικός του τρόπος άλλωστε να ανανεώνει το ενδιαφέρον του για τη μουσική, όπως μας λέει ο ίδιος. Από το 2016 έχει αναλάβει έναν ακόμη ρόλο, εκείνον του Καλλιτεχνικού Διευθυντή της Φιλαρμόνιας Ορχήστρας Αθηνών που «γεννήθηκε» με κύριο στόχο την προβολή της νεοελληνικής έντεχνης μουσικής δημιουργίας.
Με αφορμή τη βραδιά όπερας που θα παρουσιάσει η Φιλαρμόνια Ορχήστρα στο Θέατρο «Αλίκη Βουγιουκλάκη» Βριλησσίων στις 20 Σεπτεμβρίου, ο Βύρων Φιδετζής μας μιλά γι’ αυτά που έχει καταφέρει εκείνη μέχρι σήμερα και για τα μελλοντικά της βήματα, για το πώς μπήκε η μουσική στη ζωή του, ενώ θυμάται την πρώτη του εμφάνιση ως σολίστ στην Αθήνα του 1971.
Τι θα παρουσιάσει η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών στη συναυλία που θα δώσει στο Θέατρο «Αλίκη Βουγιουκλάκη» Βριλησσίων;
Θα παίξουμε κομμάτια όπερας μεγάλων συνθετών, όπως του Πουτσίνι, του Τσαϊκόφσκι, του Μασνέ, ενώ θα παρουσιάσουμε και μερικά του Σπύρου Σαμάρα. Επιλέξαμε έργα που δεν ακούγονται συχνά. Μεταξύ ορισμένων έργων θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει μία υπόγεια σύνδεση. Θα παίξουμε για παράδειγμα το έργο «Ο χορός των δαιμόνων» του Σαμάρα και το «Τρίπτυχο» του Πουτσίνι που έχει παρόμοιο θέμα, είναι ο χορός των μαγισσών το βράδυ του Σαββάτου. Τα έργα συνδέονται γιατί ο λιμπρετίστας και των δύο είναι ο ίδιος.
Η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών δημιουργήθηκε το 2016 με στόχο την προβολή της νεοελληνικής έντεχνης μουσικής δημιουργίας. Τι θα λέγατε ότι έχει πετύχει μέσα σε αυτά τα εφτά χρόνια;
Ο βασικός στόχος της Φιλαρμόνιας Ορχήστρας Αθηνών, όπως είπατε, είναι η προβολή της έντεχνης ελληνικής μουσικής δημιουργίας. Πρόκειται για έναν πλούτο του νεοελληνικού πολιτισμού, τον οποίο οι Έλληνες και κατά συνέπεια και οι άνθρωποι πέρα από την Ελλάδα αγνοούν. Πέρα από κάποια έργα, όπως «Η Συμφωνία της Λεβεντιάς» του Μανόλη Καλομοίρη και οι «Ελληνικοί Χοροί» του Νίκου Σκαλκώτα, τα υπόλοιπα είναι σε ένα ημίφως. Αυτά τα εφτά χρόνια η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών έχει προβάλλει πολλά έργα που είχαν να παιχτούν πάρα πολλά χρόνια ή δεν είχαν παιχτεί ποτέ. Παίξαμε για παράδειγμα το «Ρέκβιεμ» του Δημήτρη Λιάλιου που γράφτηκε στο τέλος του 19ου αιώνα και δεν είχε παιχτεί ποτέ. Παίξαμε την όπερα του Παύλου Καρρέρ «Μαρία Αντουανέτα» που παίχτηκε στη Ζάκυνθο το 1885 και από τότε δεν είχε ξαναπαιχτεί. Όλο αυτό θεωρώ ότι είναι μία πολύ σημαντική προσφορά. Δίνουμε βέβαια στο βαθμό του εφικτού βήμα και σε σύγχρονους Έλληνες συνθέτες.
Πώς η μουσική αυτή θα μπορέσει να γίνει πιο προσβάσιμη στο ευρύ κοινό, να τη γνωρίσει περισσότερος κόσμος;
Τα τελευταία χρόνια γίνεται μία γενικότερη προσπάθεια αυτός ο πολιτισμός να διασωθεί. Στα μουσικά τμήματα των πανεπιστημίων για παράδειγμα γίνεται μεγάλη προσπάθεια. Τη μουσική αυτή όμως μπορεί να τη μάθει περισσότερος κόσμος είτε μέσα από συναυλίες είτε μέσα από τη ηχογράφηση. Ηχογραφώντας ένα έργο του δίνεις τη δυνατότητα να φτάσει σε ένα μεγαλύτερο κοινό.
Ποια είναι η ανταπόκριση του κόσμου; Πώς υποδέχεται αυτά τα έργα;
Έχω την εντύπωση ότι σιγά σιγά όλη αυτή προσπάθεια που γίνεται, όχι μόνο η δική μου αλλά και συναδέλφων μου, εμπεδώνει την αίσθηση ότι αυτός ο μουσικός πολιτισμός υπάρχει. Υπάρχει ενδιαφέρον από τη μεριά του κοινού. Στις συναυλίες που κάνουμε έρχεται κόσμος, ενώ παλαιότερα συναυλίες μόνο με ελληνικά έργα δεν γινόντουσαν συχνά. Μπορώ να πω ότι εν γένει αυτή η μουσική δεν είναι στην ίδια θέση στη συνείδηση του ελληνικού κοινού από ότι ήταν πενήντα, εξήντα χρόνια πριν. Τα πράγματα δηλαδή είναι πολύ καλύτερα όσον αφορά στη γνωριμία του κοινού με αυτά τα έργα. Μέχρι πρότινος τα αγνοούσε.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα της Φιλαρμόνιας Ορχήστρας;
Έχουμε πλέον μία σταθερή στέγη, στην αίθουσα του Ωδείου Αθηνών. Είμαστε ευγνώμονες που έχουμε αυτή τη συνεργασία. Θα κάνουμε μία σειρά συναυλιών εκεί. Θα ηχογραφήσουμε επίσης στις αρχές του Οκτωβρίου τα δύο κοντσέρτα για πιάνο του Πέτρου Πετρίδη, ο οποίος αν και είναι μεγάλη μορφή της ελληνικής μουσικής είναι παντελώς άγνωστος στο ευρύ κοινό. Θα προχωρήσουμε και στην έκδοση των απάντων του Μυκονιάτη συνθέτη Γεωργίου Αξιώτη. Θα είναι η πρώτη φορά που τα άπαντα ενός Έλληνα συνθέτη θα εκδοθούν. Αυτό τι σημαίνει; Σημαίνει ότι θα είναι προσβάσιμα. Θα μπορεί να πηγαίνει κάποιος σε ένα μουσικό κατάστημα και να τα προμηθευτεί, όπως προμηθεύεται ας πούμε τα κομμάτια των μεγάλων συνθέτων. Μέχρι τώρα αυτό ήταν αδιανόητο.
Τι ώθησε εσάς προσωπικά να επικεντρωθείτε στην έρευνα, τη μελέτη και προβολή της νεοελληνικής έντεχνης μουσικής δημιουργίας;
Ασχολούμαι με αυτό εξήντα περίπου χρόνια. Δεν ήταν γνωστή στο κοινό η ελληνική μουσική δημιουργία. Από την στιγμή που ένιωθα ως μουσικός ότι αυτή είχε αξία ήθελα να την κάνω ευρύτερα γνωστή. Ένιωθα ότι πρέπει να αναδείξω στον βαθμό που μπορούσα έναν μουσικό πολιτισμό που δεν έχει προβληθεί όπως θα του άξιζε. Σε σχέση με τη νεοελληνική λογοτεχνία η νεοελληνική μουσική είναι πολύ πιο πίσω ως προς τη θέση της στη συνείδηση του κόσμου. Και κατά την ταπεινή μου άποψη η νεοελληνική μουσική δεν υστερεί σε σχέση με τη νεοελληνική λογοτεχνία.
Πώς μπήκε στη ζωή σας η μουσική;
Γεννήθηκα σε μία οικογένεια που ήταν μέσα στη μουσική. Ο πατέρας μου ήταν φλαουτίστας και Πρόεδρος του Συλλόγου Μουσικών Θεσσαλονίκης. Γνωρίστηκε με την μητέρα μου στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Έπαιζε πιάνο και ήταν μαθήτρια του Αιμίλιου Ριάδη. Έπαιζα με τον πατέρα μου τα κουαρτέτα για φλάουτο του Μότσαρτ και ο αδερφός μου έπαιζε βιολί. Στο σπίτι μαζευόντουσαν μουσικοί και έπαιζαν μουσική δωματίου. Ο πατέρας μου με έπαιρνε στις δοκιμές της Ορχήστρας που αγωνιζόταν τότε να γίνει Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης. Σκεφτείτε ένα παιδάκι να βλέπει και να ακούει εξήντα, εβδομήντα μουσικούς να παίζουν ένα μουσικό έργο και να μην έχει άλλη ακουστική εμπειρία, όπως έχουν σήμερα τα παιδιά με την τηλεόραση, το ίντερνετ. Ήταν κάτι μαγικό.
Παρά το τραγικό ιστορικό πλαίσιο της εποχής, γιατί μιλάμε για τα μεταπολεμικά χρόνια, υπήρχαν τέτοιες νησίδες. Ήμουν εξαιρετικά τυχερός που βρέθηκα σε μία τέτοια νησίδα. Τότε δεν το καταλάβαινα. Ως παιδάκι άκουγα μουσικούς να παίζουν για παράδειγμα τις συμφωνίες του Μπετόβεν, τις οποίες άλλα παιδιά που μπορεί να είχαν περισσότερο ταλέντο στη μουσική να μην είχαν τη δυνατότητα να τις ακούσουν. Όταν πήγα για σπουδές στη Βιέννη είδα παιδιά από την Αμερική, την Αγγλία, τη Γερμανία, με φοβερές δυνατότητες που δεν είχαν ακούσει έργα του κλασικού ρεπερτορίου, όπως τις δέκα τελευταίες συμφωνίες του Μότσαρτ, ενώ εγώ είχα εμποτιστεί με αυτά.
Ξεχωρίζετε κάποια στιγμή από την καλλιτεχνική σας διαδρομή;
Πολύ σημαντική στιγμή για εμένα ήταν η πρώτη μου εμφάνιση στην Αθήνα ως βιολοντσελίστας στις 10 Μαΐου του 1971. Με είχε καλέσει ο Ανδρέας Παρρίδης, ο Διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, για να παίξω σε πρώτη εκτέλεση στην Ελλάδα το πρώτο κοντσέρτο για βιολοντσέλο του Σοστακόβιτς, οποίος τότε ζούσε ακόμα.
Έχετε υπάρξει σολίστ του βιολοντσέλου, Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, ενώ έχετε επίσης ασχοληθεί με τη διδασκαλία, την έρευνα και την ηχογράφηση. Ποια ανάγκη σας ώθησε να υπηρετήσετε τη μουσική αναλαμβάνοντας διαφορετικούς ρόλους;
Έτσι ανανεώνεται το ενδιαφέρον μου για τη μουσική. Διότι η μουσική είναι ένας ωκεανός που έχει πολλές δυνατότητες έρευνας και ταξιδεύοντας στον ωκεανό αυτό πας σε πολλά λιμάνια.
Τι είναι για εσάς η μουσική;
Όλη μου η ζωή ήταν μέσα στη μουσική. Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου διαφορετικά. Η μουσική για εμένα είναι σαν την τροφή. Σου χαρίζει ευδαιμονία και ταυτόχρονα σε τρέφει, σε δυναμώνει. Θα σας πω και κάτι άλλο. Η μουσική ως τέχνη εξελίσσεται μέσα στον χρόνο. Βασικό της στοιχείο λοιπόν είναι η κίνηση και η κίνηση σημαίνει ζωή.
