Στο κάδρο η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης όπως αποτυπώνεται μέσα από τις επιστολές προς το περιοδικό Αμφί, το πρώτο μέσο – φωνή των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στη χώρα. Κατακλύζονται από τεράστια λαχτάρα, ανάγκη, φόβο, αγωνία, ηδονή, γνώση, τρόμο, καταραμένη βεβαιότητα, οργή, πένθος.
Στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου ο Βασίλης Βηλαράς ζει τον «Καταποντισμό» ολοκληρώνοντας την τριλογία που ξεκίνησε με τον «Λοιμό» στο ΚΕΤ και συνέχισε με τον «Σεισμό» στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, που «ήρθε και του άλλαξε τη ζωή». Δίνει φως σε ιστορίες ποτισμένες με βία και μοναξιά που ακουμπούν στα βιώματα των 5 ατόμων επί σκηνής και διεκδικούν χώρο, ορατότητα.
«Φυσικά έχει υπάρξει πρόοδος σε σχέση με τα 80s, αλλά οι υπαρξιακές και πολιτικές αγωνίες που περιγράφονται στις επιστολές παραμένουν σαν προβληματισμοί και σήμερα», σημειώνει.
Μιλώντας στο ελc θυμάται αυτή την «ακατανόητη ελπίδα ότι υπάρχουν κι άλλοι σαν εμένα» που καθόρισε και τη δική του προσωπική διαδρομή, ενώ σκεπτόμενος τι του λείπει από το θέατρο καταλήγει: «Όχι για εκατοστή φορά μια ”φρέσκια μάτια” πάνω στον Σαίξπηρ. Ας μιλήσουμε για αυτά που εμείς ξέρουμε και είναι μοναδικά γιατί είναι δικά μας».
Με τον «Καταποντισμό» ολοκληρώνεται η τριλογία που ξεκίνησες με τον «Λοιμό» και συνέχισες με τον «Σεισμό». Τι είναι αυτό που σε οδήγησε στη δημιουργία της και τι σηματοδοτεί για σένα αυτή η τριλογία;
Η τριλογία αυτή ήρθε και μου άλλαξε τη ζωή. Τα ίδια τα έργα αλλά και η σχέση με τους τόσους ανθρώπους που δουλέψανε γι’ αυτήν, με έκαναν να μάθω παρά πολλά πράγματα, να αναθεωρήσω παρά πολλά πράγματα, να εξελίξω και να απορρίψω παρά πολλά πράγματα αλλά παράλληλα να μην μετανιώσω για τίποτα.
Όσον αφορά στο ποια ήταν η ανάγκη δημιουργίας της, η πιο ειλικρινής απάντηση που μπορώ να δώσω είναι ότι αν δεν μίλαγα δημόσια για όλα αυτά τα θέματα που πραγματεύεται αυτή τριλογία, θα έσκαγα.
Αν μπορούσες να χαρακτηρίσεις με μια λέξη / φράση το κάθε έργο της τριλογίας, τι θα έλεγες;
Είμαι πολύ χαρούμενος που και οι τρεις παραστάσεις είναι «όνομα και πράγμα». Oπότε δεν χρειάζεται να βρω μια νέα λέξη για τις χαρακτηρίσω. Το πρώτο μέρος ήταν όντως λοιμός, το δεύτερο ήταν ένας σεισμός που με ταρακούνησε πολύ και τώρα ζω έναν πραγματικό καταποντισμό.
Ποιο συναίσθημα βλέπουμε μέσα από τις επιστολές στο περιοδικό Αμφί να κατακλύζει τα queer άτομα στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης;
Την τεράστια λαχτάρα να μοιραστούν τη ζωή με ένα ακόμα άτομο μήπως και γίνει η ζωή κάπως πιο υποφερτή. Την ανάγκη να κάνουν φίλους, που να μοιράζονται τα ίδια βιώματα και να πάψουν να είναι «ο ένας γκέι φίλος που κάποιοι άλλοι έχουν». Τον φόβο ότι τα γεράματα σημαίνουν μοναξιά και έλλειψη οικογένειας. Την αγωνία ότι για να χωρέσεις σε αυτό το σύμπαν θα πρέπει να κρύβεις τον ίδιο σου τον εαυτό. Την ηδονή να επισκεφθείς μέρη που μπορείς να κανείς σεξ και να μοιραστείς το σώμα σου, όταν αυτό είναι απαγορευμένο. Τη γνώση ότι τα πολιτικά συστήματα κάθε εποχής μπορούν να σε συμπεριλάβουν αν είσαι ματσωμένος, και μπορούν να σε πετάξουν στα σκουπίδια αν ανήκεις απλά στην εργατική τάξη. Τον τρόμο για την οικογενειακή αποδοχή που τις περισσότερες φορές δεν έρχεται. Αυτή την καταραμένη βεβαιότητα ότι θα πρέπει να είσαι το ένοχο μυστικό πολλών ”straight” αντρών που δεν έχουν πρόβλημα να κάνουν σεξ μαζί σου, αλλά έχουν πρόβλημα να το παραδεχτούν. Την οργή για τόσους βιασμούς, συχνά ομαδικούς, που έχουν συμβεί από μια τραγική ανάγκη να αποδείξουν οι μάτσο άντρες κάθε εποχής την ανωτερότητά τους. Και τέλος το πένθος για τόσα άτομα που σβήστηκαν από τον χάρτη εξαιτίας της επιδημίας του HIV/AIDS που θέρισε την περίοδο στην οποία αναφέρεται η παράσταση.
Πόσο διαφέρουν οι ιστορίες της δεκαετιών 70-80-90 με αυτές του σήμερα;
Με εξαίρεση την επιστημονική αντιμετώπιση που υπάρχει πια σε σχέση με τον HIV, νομίζω ότι η προηγούμενη απάντηση στο μεγαλύτερο μέρος της δυστυχώς απαντάει και εδώ. Ειδικά αν αναλογιστούμε ότι Ελλάδα δεν είναι μόνο η Αθήνα. Φυσικά έχει υπάρξει πρόοδος σε σχέση με τα 80s, αλλά οι υπαρξιακές και πολιτικές αγωνίες που περιγράφονται στις επιστολές παραμένουν σαν προβληματισμοί και σήμερα.
Μπορείς να μοιραστείς μαζί μας κάτι που διάβασες σε αυτές τις επιστολές και έμεινε χαραγμένο στη μνήμη σου;
Ο Γιώργος, 17 χρόνων, στην Τρίπολη του 1987 έγραψε το εξής:
«…Το να είσαι ομοφυλόφιλος δεν είναι εύκολο πράγμα. Και δεν ντρέπομαι που είμαι. Γιατί αγάπη έχω να δώσω πολλή! Παρά πολλή! Αυτό που μου λείπει είναι κάποιος να τη ζητήσει».
Είναι σπαραξικάρδιο για μένα.
Υπάρχουν στιγμές στο τώρα που να απογοητεύεσαι με αυτή την «πάλη για τα αυτονόητα»;
Δεν απογοητεύομαι. Θυμώνω. Ανακατεύεται το στομάχι μου όταν κάθε μέρα διαβάζω άπειρα hate comments στα social media που αφορούν την παράσταση, το Εθνικό θέατρο που τη φιλοξενεί και εμένα τον ίδιο ως δημιουργό της και αναγκάζομαι να θυμηθώ ότι για πολύ κόσμο δεν είναι αυτονόητα αυτά τα «θέματα». Η απογοήτευση είναι το πιο χαλαρό από τα συναισθήματα που με κατακλύζουν.
Το αίσθημα ότι «υπάρχουν κι άλλα άτομα εκεί έξω σαν εμένα» που αγγίζει η παράσταση, έπαιξε ρόλο στην προσωπική σου διαδρομή;
Είναι ο λόγος που επιβίωσα από μια δύσκολη παιδική ηλικία συναισθηματικά. Και πρόκειται όντως για αίσθημα, όχι για γνώση. Μια ακατανόητη ελπίδα ότι υπάρχουν κι άλλοι σαν εμένα και κάποτε θα τους βρω.
Τι σημαίνει για σένα το ότι ο «Καταποντισμός» έχει τον δικό του χώρο στον προγραμματισμό της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού;
Χαίρομαι γενικότερα που παραστάσεις στις οποίες οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να βάλουν ταμπέλα μπροστά, πχ. «γκει/queer παράσταση» επιτέλους καταλαμβάνουν χώρο σε δημόσιους φορείς. Το επόμενο βήμα είναι να μην χρειάζεται η διευκρίνιση ότι δεν πρόκειται για straight έργο. Ό,τι και αν σημαίνει αυτό.
Τι σου λείπει από το θέατρο σήμερα σε επίπεδο συνθηκών/ δραματουργίας κ.λπ.;
Γνωρίζω πολλά άτομα – όχι απαραίτητα συγγραφείς – που γράφουν έργα, που έχουν πολλές ιδέες για έργα και που δεν έχουν την αυτοπεποίθηση, την αντοχή, το σθένος και φυσικά την οικονομική δυνατότητα να τολμήσουν να τα ανεβάσουν και να τα σκηνοθετήσουν. Συχνά νομίζουμε ότι για να κάνουμε το πρώτο βήμα πρέπει να είναι οι συνθήκες ιδανικές. Αλλά οι συνθήκες θα γίνουν ιδανικές επειδή κάναμε το πρώτο βήμα. Όποτε αυτό που μου λείπει είναι η πίστη ότι πολλά άτομα με ωραίες ιδέες μπορούν να τις υλοποιήσουν, ακόμα και με τα ελάχιστα μέσα, με τα λιγότερα λεφτά, ώστε να γεμίσει το θέατρο με νέα έργα τέχνης που συνδιαλέγονται με το σήμερα. Όχι για εκατοστή φορά μια «φρέσκια μάτια» πάνω στον Σαίξπηρ. Ας μιλήσουμε για αυτά που εμείς ξέρουμε και είναι μοναδικά γιατί είναι δικά μας. Δεν θα είναι όλα πετυχημένα, αλλά ίσως να είναι όλα χρήσιμα. Πώς θα το μάθουμε αν δεν τα κάνουμε;
Με το τέλος του «Καταποντισμού» έχεις σκέψεις για επόμενο έργο; Γράφεις;
Ναι, γράφω τώρα το επόμενο έργο που βασίζεται στην αληθινή ιστορία μιας μητέρας και του γιου της. Είναι το ταξίδι του πώς διαχειρίζονται και οι δυο πλευρές το coming out του γιου και πώς εμπνέει τη μαμά να κάνει ένα δικό της μη σεξουαλικό come out.
