Αν η μουσική τους ήταν άνθρωπος θα τον παρομοίαζες με αυτούς τους δύσκολους. Δύσκολους με τον εαυτό τους αλλά με μια απέραντη γλύκα στο βλέμμα τους και έπειτα στο φιλί τους. Σίγουρα φέρνετε κάποι@ στο μυαλό σας, ίσως είστε ένας από τους σκληρούς με τον εαυτό σας. Αλλά ποιος από εμάς δεν είναι; Τα τελευταία βράδια όσο ετοίμαζα την συνέντευξη των Usurum έπιασα τον μυαλό μου να αναζητά τη μουσική τους, για να δημιουργήσει μια ασφαλή συνθήκη που θα τον ξεκουράσει και θα τον αφήσει σχεδόν ανενεργό για επτάμισι περίπου ώρες. Η τυχαία ροή από τα δημοφιλέστερα κομμάτια στο Spotify ξεκινάει με την «Ρότα» από την τελευταία τους ολοκληρωμένη δουλειά το «Ασανσέρ» και με πηγαίνει στο «Σ’ ονειρεύτηκα» στο τραγούδι με το οποίο μου συστήθηκαν το 2018 από το άλμπουμ τους «Μη & Δεν» και κατάφεραν να με κρατήσουν από το «Άκου» ως την «Προσευχή» χωρίς να με κουράσουν. Η τυχαία αναπαραγωγή σταματάει και θυμάμαι πως έχουν μελοποιήσει Καβάφη ανατρέχω στην πρώτη τους δουλειά δέκα χρόνια πίσω. 2013, ομότιτλο άλμπουμ και ο Αιμιλιανός Μονάη, Αλεξανδρεύς, φτιάχνει την πανοπλία του πάνω στις νότες τους. Και από εκεί ξανά μπροστά στο 2017 και στο «Δίκαιο του Πειρασμού», όπου «Η Στιγμή» και το «Δάσος» σε στίχους του Ντίνου Χριστιανόπουλου έχοντας δίπλα τους την πράσινη καρδούλα μου υποδηλώνουν πως ήταν στα αγαπημένα μου από τότε που τα είχα πρωτακούσει.
Μα γίνεται να ξεχνάω τραγούδια που μου αρέσουν; Μπορεί! Αλλά το συναίσθημα είναι εκεί! Το πώς σε κάνει να νιώθεις η μουσική είναι πάντα εκεί και ανασύρεται από την πρώτη νότα. Άμεσοι, καθόλου επιφανειακοί, ούτε στην μουσική τους, ουδόλως στον στίχο τους, τους φανταζόμουν στο πάλκο ενός καφενείου να προετοιμάζουν το κοινό για την γυμνή αλήθεια των ρεμπετών και έπειτα να γίνονται ένα με αυτούς. Μου αρέσουν πολύ οι μουσικοί που η αμεσότητά τους συναντά την ψυχή των ακροατών αστραπιαία και ίσως αυτή να είναι και η ουσία της τέχνης. Η μουσική τους είναι ένα συνονθύλευμα των αρωμάτων από τα παζάρια της Μεσογείου. Το φαγκότο καλείται να συνομιλήσει με το νέι και τις ηλεκτρικές κιθάρες, σε ένα διάλογο που επιχειρεί να αποφύγει το κοινότυπο αλλά και την τσάμπα καινοτομία.
Γι’ αυτή λοιπόν την τσάμπα καινοτομία, τους στίχους τους, τα ποιήματα που μελοποιούν και τους ήρωες των τραγουδιών τους μιλήσαμε στην ακόλουθη συνέντευξη με αφορμή αυτό το «Κάτι σαν Φεστιβάλ» στο οποίο συμμετέχουν μαζί με τους Χειμερινούς Κολυμβητές και τα γεράκια των Κυκλάδων, τα Kadinelia, την Τετάρτη 13 Σεπτεμβρίου στην Τεχνόπολη.
Σε ποιο “usurum” θα θέλατε να στήσετε την κομπανία σας και να γεμίσετε τα σοκάκια του με μελωδίες;
Usurum είναι δυνητικά το κάθε μέρος, ο κάθε δημόσιος χώρος, ο κάθε δρόμος, το κάθε σαλόνι, όπου συγκεντρώνονται άνθρωποι που θέλουν να συνδιαλλαγούν συναισθηματικά, πολιτικά, αισθητικά, ψυχικά και ψυχαγωγικά.
Σε κάθε τέτοιο μέρος μας αρέσει και εμάς να υπάρχουμε, να δημιουργούμε, να παίζουμε, να ακούμε και να βλέπουμε. Με αυτή την έννοια βαφτίσαμε και εμείς «παζάρι» αυτήν την παρέα που ξεκίνησε να παίζει μουσική το 2008.
Έστω ότι ανεβαίνατε στο κατάστρωμα το ταξίδι ξεκινούσε με άγνωστη ρότα. Ποια άγνωστη πόρτα θα ανοίγατε;
Όταν μπαίνεις σε ένα καράβι με άγνωστη ρότα, λογικά και οι περισσότερες πόρτες θα είναι άγνωστες. Έχει πλάκα να βγαίνεις από τη σιγουριά σου και από τα patterns που ξέρεις και νιώθεις ασφάλεια. Να εμπιστεύεσαι άλλους και να ανοίγεις μαζί τους καινούριες και άγνωστες πόρτες. Η μία πόρτα μπορεί να σε βγάλει στο αμπάρι, ή στην καμπίνα – όπου θα υπάρχουν κι άλλες πόρτες προς εξερεύνηση, ή στο κυλικείο, η ακόμα και στο πιλοτήριο. Θα τις ανοίγαμε όλες στην τύχη και καλή μας τύχη!
Στα στερεοτυπικά πρότυπα της κοινωνίας και κατ’ επέκταση της τέχνης, είναι δύσκολο για μια ανδρική μπάντα να μιλά τρυφερά και οι στίχοι της να χαρακτηρίζονται από τη μη αδρότητα εκθέτοντας ταυτόχρονα τις αδυναμίες τους;
Δε νομίζουμε ότι έχουμε δυσκολευτεί ποτέ με αυτό. Έτσι μιλάμε, έτσι σκεφτόμαστε, έτσι κάνουμε παρέα και σχέσεις. Έχουμε το προνόμιο στον δικό μας μικρόκοσμο να μπορούμε να εκφραστούμε έτσι και αυτό να είναι αποδεκτό. Όμως, έχουμε επίγνωση ότι μιλάμε για έναν πραγματικό μικρόκοσμο, ένα σύννεφο στο οποίο ζούμε και μας επιτρέπεται αυτή η έκφραση. Τα στερεοτυπικά πρότυπα της κοινωνίας είναι εκεί έξω και είναι τρομερά επιθετικά και ανελεύθερα. Οι στρέιτ, λευκοί άντρες, είναι ούτως ή άλλως προνομιούχοι. Το πραγματικό πρόβλημα βρίσκεται σε όλες τις ομάδες που αποκλίνουν από το πατριαρχικό status και δεν τους επιτρέπεται καν να φτιάξουν τον δικό τους μικρόκοσμο. Εκεί οι επιταγές του πώς να εκφράζεται, ντύνεται, ζει, δουλεύει, υπάρχει, κάποιος / κάποια είναι πολύ σκληρές και αυτό είναι που πρέπει να παλέψουμε όλοι και όλες μας.
Μιλάτε για μια τζάμπα καινοτομία στην τέχνη. Είναι παγίδα για έναν καλλιτέχνη να εγκλωβιστεί στην ιδέα του να παραχθεί οπωσδήποτε κάτι πρωτότυπο;
Όταν η καινοτομία είναι για την καινοτομία, νιώθουμε ότι υπάρχει απουσία καλλιτεχνικής πρόθεσης. Η τέχνη μάλλον υπάρχει για να εκφραζόμαστε και να συνδεόμαστε μέσα σε ένα αισθητικό πλαίσιο που κάθε φορά ορίζουμε από την αρχή κι έχει να κάνει με τις εμπειρίες μας, τα ερεθίσματα και τα βιώματα μας, με μια ολόκληρη φαντασία που μπορούμε να εκπληρώσουμε μέσα από αυτήν. Όταν η καινοτομία προκύπτει και δεν είναι αυτοσκοπός δεν υπάρχει τίποτα κακό σε αυτό. Ακόμα και αν δεν επιβιώσει στον χρόνο. Δεν έχει καν δηλαδή να κάνει με την «επιτυχία» του εγχειρήματος. Ο καλλιτέχνης είναι καλλιτέχνης και όχι εφευρέτης. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου, ψάχνοντας κάτι νέο, μια νέα μουσική φόρμα, ένα νέο όργανο, ένα νέο υλικό, έναν νέο τρόπο γραφής ή κινηματογράφησης, ή μια νέα ολόκληρη σχέση με το κοινό ή το μέσο αναπαραγωγής του έργου, φτάνεις σε ένα αμιγώς καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Και εδώ είναι η διαφορά, ότι σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιείς κάτι καινοτόμο για να κάνεις τέχνη. Δεν χρησιμοποιείς την τέχνη για να κάνεις καινοτομία.
Έχετε στείλει μήνυμα που μετά έγινε στίχος και έπειτα τραγούδι;
Μέχρι τώρα δε μας έχει συμβεί κάτι τέτοιο. Υπάρχουν όμως φράσεις και εικόνες που μπορεί να αντλήσουμε από την καθημερινή ζωή, από τις παρέες, τις συναναστροφές, τις σχέσεις και να αποτελέσουν έναυσμα για ένα τραγούδι.
Οι ήρωες των στίχων σας; Είστε εσείς, οι φίλοι σας, κάποιοι άγνωστοι σε μια στάση λεωφορείου;
Είναι όλοι αυτοί που αναφέρεις! Είμαστε εμείς, οι φίλοι μας, κάποιος ή κάποια που κάθεται σε μια στάση λεωφορείου ή σε ένα μπαρ. Μερικές φορές είναι και διαφορετικές εκδοχές των εαυτών μας. Εκδοχές που θα θέλαμε να προσεγγίσουμε, ή θα θέλαμε να εξερευνήσουμε. Μερικές φορές ήρωες μπορεί να είναι και άψυχα αντικείμενα που να θέλουμε να αποτυπώσουμε μια πιθανή ιστορία τους. Κάποιες φορές πάλι είναι τελείως φανταστικοί χαρακτήρες. Τέλος υπάρχουν και τα τραγούδια όπου απουσιάζει ο κεντρικός ήρωας και είναι απλά ένα όνειρο, μια εικόνα, ένας συνειρμός που δε θέλει απαραίτητα να αποτυπώσει μια γραμμική ιστορία, παρά μια αίσθηση, ένα νεφέλωμα.
«Kάποιος στον δρόμο φώναξε ξεκίνα… Πιο δίπλα κάποιος πέθαινε από την πείνα..» Συνηθίζουμε την φρίκη ή είμαστε τόσο βυθισμένοι στον εγωισμό μας για να συμπονέσουμε;
Δυστυχώς πολύ επίκαιρη η ερώτηση σου με αυτά που συμβαίνουν τις τελευταίες μέρες. Συνηθίζουμε τη φρίκη· η ανθρώπινη ζωή και η αξιοπρέπεια χάνουν την αξία τους. Είναι μια επαναλαμβανόμενη δοκιμή στο σοκ. Την πρώτη φορά σοκάρεσαι, τη δεύτερη λιγότερο και στο τέλος συνηθίζεις και λες εντάξει, αυτό είναι το όριο του αίσχους. Όμως, το βαρέλι μοιάζει να μην έχει πάτο. Η ελληνική κοινωνία επιδεικνύει τρομακτική ανοχή ή και συγκάλυψη ή και υποστήριξη σε τέτοια φαινόμενα. Λες τώρα θα σπάσει το τζάμι και θα γίνει χαμός, αλλά δε γίνεται, απλώς βυθιζόμαστε όλο και περισσότερο.
Αναφέρεστε συχνά στα όνειρα. Είναι προφητικά ή η δύναμη του υποσυνείδητου μας που παλεύει να γίνει συνειδητό;
Είναι το υποσυνείδητο που μας δίνει την ευκαιρία να βιώσουμε πράγματα που είναι αδύνατον να τα βιώσουμε στην ζωή εκτός ύπνου. Είτε καλά είτε κακά. Να ζήσουμε έναν πόλεμο ή έναν έρωτα όπως δεν τον φανταζόμαστε, να πετάξουμε, να βγάλουμε ουρά, να βλέπουμε ήχους και να μυρίζουμε χρώματα. Είναι οι φόβοι μας, οι επιθυμίες, τα πάθη μας. Είναι όλα αυτά, χωρίς να έχουν συνέπειες στην κοινωνική μας ζωή. Τα όνειρα είναι μια ευκαιρία ακραίας ελευθερίας που δεν μπορούμε να την έχουμε στην καθημερινότητά μας. Μερικές φορές είναι απαντήσεις σε θέματα που μας απασχολούν. Οι απαντήσεις αυτές όμως δεν είναι μονοσήμαντες. Μπορούμε κάθε φορά να δώσουμε οποιαδήποτε ερμηνεία και η ερμηνεία αυτή να είναι πιο σημαντική, να λέει πιο πολλά για εμάς από το ίδιο το όνειρο. Είναι ένα πολυσήμαντο έργο τέχνης που είμαστε πλήρως ελεύθεροι και ελεύθερες να χαθούμε σε αυτό με άπειρους τρόπους. Δεν πιστεύουμε ότι τα όνειρα είναι προφητικά. Μπορούν όμως να μας κινήσουν προς κατευθύνσεις, να μας δείξουν πιθανούς δρόμους, να εμπνευστούμε, να προβληματιστούμε.
Ο Όσκαρ Ουάιλντ είπε «O καλύτερος τρόπος να αντιστέκεσαι σε έναν πειρασμό είναι να υποκύπτεις σ’ αυτόν». Εσείς μιλάτε για το «Δίκαιο του Πειρασμού». Έχουμε δικαίωμα στον πειρασμό; Υπάρχει αυτή «Η Στιγμή» που δεν πρέπει να αντισταθούμε;
Σίγουρα έχουμε δικαίωμα στον πειρασμό. Στην πρόκληση. Σίγουρα έχουμε δικαίωμα στο να φανταζόμαστε ό,τι θέλουμε. Από εκεί και πέρα, στην πράξη είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα όρια του κάθε ατόμου, ανεξάρτητα από τον δικό μας «πειρασμό». Πάντως όταν γράφαμε για το «δίκαιο του πειρασμού», μιλούσαμε παραπάνω για την απενοχοποίηση της φαντασίας και της σκέψης και όχι τόσο στο αν ενδίδεις ή αντιστέκεσαι σε αυτόν, καθώς αυτό έχει να κάνει και με άλλα άτομα και καταστάσεις και όχι μόνο με τους εαυτούς μας.
Όταν ένα ποίημα μελοποιείται αποκτά διπλή αιωνιότητα;
Αποκτά διπλή υπόσταση σίγουρα. Προστίθεται ακόμη ένα στοιχείο, ακόμα ένα υλικό το οποίο διαφοροποιεί τον τρόπο πρόσληψης του από το κοινό. Γίνεται μια ξεχωριστή οντότητα που ενέχει μέσα της το ποίημα. Είναι πολύ επιδραστικό το να μελοποιείς ένα ποίημα. Και σίγουρα είναι μια μεροληπτική και υποκειμενική διαδικασία. Χρωματίζεις τα λόγια κάποιου άλλου κατά τρόπο που τον επέλεξες εσύ για δικούς σου λόγους. Ανάλογα με τη δουλειά που θα κάνεις στη μουσική, το τονίζεις διαφορετικά, επισημαίνεις κάποια σημεία, κρύβεις κάποια άλλα. Του αλλάζεις διάθεση ή και πρόθεση. Τώρα όσον αφορά την αιωνιότητα δεν το ξέρει κανείς ούτε για το ποίημα, ούτε για το τραγούδι!
