Το μάτι κοιμάται μέχρι το πνεύμα να το ξυπνήσει με μία ερώτηση

Ένα απόγευμα Τετάρτης γέμισε δημιουργικά με την επίσκεψή μου στο Κέντρο Επισκεπτών του Κέντρου Πολιτισμού «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος », στο πλαίσιο των μηνιαίων συναντήσεων του Πολυαισθητικού προγράμματος για επισκέπτες με χαμηλή όραση ή τυφλότητα. Το εργαστήρι με τίτλο  «Η κουζίνα του αρχιτέκτονα» είχε ως στόχο τη γνωριμία των συμμετεχόντων με τα υλικά και τις «συνταγές» που συναντά κανείς στον κόσμο της αρχιτεκτονικής και μέσα από αυτά, τη γνωριμία τους με το ΚΠΙΣΝ και τον περιβάλλοντα χώρο.

Αυτή  τουλάχιστον ήταν η προσδοκία μου, καθώς  η πραγματικότητα  ήταν πολύ πιο γενναιόδωρη μαζί μου εκείνη την ημέρα. Δεν περίμενα να βρεθώ, από τα πρώτα κιόλας λεπτά, μέρος μίας ομάδας που ήδη έχει αρκετές συναντήσεις πίσω της και αποτελεί μία «παρέα». Μία ομάδα που δεν συμμετέχει απλά σε ένα επιμορφωτικό εργαστήριο, αλλά το απολαμβάνει και το διασκεδάζει, με όσο το δυνατόν περισσότερες αισθήσεις. Πρόκειται για μία μοναδική εμπειρία, ένα απρόσμενο δημιουργικό παιχνίδι, με αναφορά όχι μόνο σε μία ειδική ομάδα πληθυσμού, που πιθανόν ήταν αποκλεισμένη από δυνατότητες ή ευκαιρίες, αλλά σε όλους.

Στιγμιότυπο από το Πολυαισθητικό εργαστήριο στο Κέντρο Επισκεπτών του ΚΠΙΣΝ.

Οι  βασικοί συντελεστές της εκδήλωσης , ο Φώτης Φλεβοτόμος, εικαστικός, και ο Φώτης Σαγώνας, αρχιτέκτονας και εικαστικός, μας υποδέχτηκαν θερμά και μας εξήγησαν: «Στην ουσία, μέσα από αυτά τα εργαστήρια προτείνουμε αφηγήσεις  για το πώς μέσα από όλες τις αισθήσεις μπορούμε να έρθουμε σε επαφή με την αρχιτεκτονική, το χώρο των βιβλίων, το χώρο της μουσικής, το χώρο των εικαστικών. Το πρόγραμμα έχει σχεδιαστεί και απευθύνεται κυρίως σε άτομα με χαμηλή όραση ή τυφλότητα».

Στην πραγματικότητα, η ιδέα ενός εργαστηρίου πολυαισθητικών δράσεων προέκυψε μέσα  από τη σύμπραξη των δυο τους, την αλληλοσυμπλήρωση των ιδιοτήτων τους, τα προσωπικά τους βιώματα και εμπειρίες, ακόμα και από την αγάπη για το καλό φαγητό, την καλή ζαχαροπλαστική. Το υπόβαθρο του ενός ως αρχιτέκτονα, βοηθάει τον άλλο ως εικαστικό να σκεφτεί και το ανάποδο.

Ο Φώτης Φλεβοτόμος συμπληρώνει «Προσωπικά, έχοντας ο ίδιος χαμηλή όραση, είχα ξεκινήσει να προβληματίζομαι με το ζήτημα από το 2011, με μία έκθεση στη Νέα Υόρκη με αυτό το θέμα. Ποτέ όμως δε θα μπορούσα να οδηγηθώ σε μία κατάσταση δράσης, σαν και αυτή που γίνεται εδώ. Επιπλέον, μας δόθηκε μία μεγάλη ελευθερία σε αυτές τις δράσεις. Τολμούμε πράγματα που σε άλλους χώρους δεν θα μπορούσαμε. Όταν τολμάς, μπορεί να ρισκάρεις πολλά, αλλά μπορεί να βρεθείς και σε πρωτότυπα αποτελέσματα. Εγώ  χαίρομαι κάθε φορά που τελειώνει ένα εργαστήριο. Γιατί θεωρώ ότι η τρελλή ιδέα που είχαμε με τον Φώτη τελικά, δεν είναι και τόσο. Υπάρχει η ελευθερία, η δυναμική του χώρου, η ανοιχτή ώθηση από την πλευρά του Κέντρου Επισκεπτών, να εφαρμόσουμε μοντέλα αφήγησης, που είναι πιθανόν να αποδειχθούν αρκετά καινοτόμα, λαμβάνοντας πάντα υπόψη μας κάποια όρια ασφαλείας. Η παρέμβαση της Ειρήνης Βοκοτοπούλου, Υπεύθυνης  προγραμματισμού του Κέντρου Επισκεπτών ΚΠΙΣΝ ήταν σημαντική ενώ η βοήθεια της Αναστασίας Κάλου, Συμβούλου προσβασιμότητας, υπήρξε πολύτιμη».

Μέσα από την πεποίθηση ότι «όταν κάτι έχει πολλούς ρόλους, γίνεται αντιληπτό με πολλούς τρόπους, άρα και με πολλές αισθήσεις, και όχι πάντα με την προφανή, που είναι για πολλούς ανθρώπους η όραση», σχεδίασαν και υλοποίησαν μαζί μία σειρά από πολυαισθητικά παιχνίδια, που περιλαμβάνει εγκαταστάσεις skyline της περιοχής στα τζάμια του Κέντρου Επισκεπτών, μακέτες με κτίρια της γύρω περιοχής, έναν αστρολάβο, απτικά μοντέλα αστερισμών ακόμα και ένα αυτοσχέδιο γλυκό.

Γλυκιά κατασκευή από μαρέγκα στα πρότυπα του “La Pedrera” του Gaudi.

Ψηλαφήσασμε και επεξεργαστήκαμε και εμείς με τη σειρά μας όλα τα περίτεχνα ειδικά αντικείμενα και τις καινοτόμες κατασκευές,  που, όπως φαίνεται θα λειτουργήσουν ως εργαλεία εκπαίδευσης γενικότερα. «Σε επόμενο εργαστήριο θα παρουσιάσουμε σε φοιτητές της Ειδικής Αγωγής, αλλά και σε ανθρώπους που ασχολούνται με το design, τη λογική με την οποία εμείς κατασκευάζουμε τα αντικείμενα και τα παιχνίδια που χρησιμοποιούμε στα εργαστήριά μας. Άρα, φεύγει λιγάκι η «γνώση» από τον κύκλο των δραστηριοτήτων που γίνεται για τα άτομα με χαμηλή όραση ή τυφλότητα και πάει σε ανθρώπους που ενδιαφέρονται γενικώς για την πολυαισθητικότητα».

Οι δυσκολίες του εγχειρήματος συνοψίζονται, σύμφωνα με τους ίδιους,  στη «μάχη που χρειάζεται να δώσουμε με το χρόνο, καθώς δε βασιζόμαστε σε προϋπάρχουσα μοντέλα. Είναι ένα πράγμα που χτίζεται και διαμορφώνεται καθώς περνάμε από το ένα εργαστήριο στο άλλο. Υπάρχουν κατασκευαστικές απαιτήσεις, καθώς και τεχνικές, που δε λύνονται από τη μία μέρα στην άλλη. Πρέπει να κάνεις ένα καλό σχέδιο, προκειμένου να έχεις ένα καλό αποτέλεσμα. Και αυτό απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο απ΄ ότι είχαμε προβλέψει».

Ο Φώτης Σαγώνας αναφέρεται και στη μοναδικότητα του προγράμματος, «Συμβαίνει κάτι για πρώτη φορά σε αυτό το εργαστήριο. Πρόκειται για ένα εργαστήριο που ασχολείται με ένα κτίριο, ένα εργόταξιο, του οποίου ο χαρακτήρας είναι τρομερά έντονος. Δεν είμαστε ένα εργαστήριο μέσα σε ένα μουσείο που ασχολείται με μία μόνιμη συλλογή ή σε σχέση μόνο με ένα μουσικό πρόγραμμα. Υπάρχει μία σύνδεση με την αρχιτεκτονική και το κτίριο, που εγώ, ίσως λόγω ιδιότητας, την αισθάνομαι πιο έντονη στον πυρήνα».

Τριμερής μηχανισμός σύνθεσης ρυθμών, με αναφορες και στη ρυθμολογία του Χατζιδάκι.

Το καινούργιο πολιτιστικό κέντρο θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τη σχολή χορού της Λυρικής Σκηνής. «Άλλες μορφές πολυαισθητικότητας εμπεριέχουν σε μεγαλύτερο βαθμό την κίνηση και το χορό και το σώμα ως διαιρέτη του χώρου. Την αντίληψη για το χώρο δηλαδή. Έτσι, πρέπει να ενταχθεί και ο χορός στα πολυαισθητικά εργαστήρια. Το πώς θα γίνουν τα παντρέματα αυτά δε μένει παρά να το δούμε. Αυτή είναι η πρόκληση του μέλλοντος, το στοίχημα». Η όρεξη από ότι φαίνεται υπάρχει , καθώς η απήχηση των εργαστηρίων είναι μεγάλη και προμηνύει ότι υπάρχει μέλλον.

Στόχος για το μέλλον είναι η ανάπτυξη της θεματολογίας,  με ακόμα βαθύτερες και πιο δύσκολα προσεγγίσιμες έννοιες, όπως το χρώμα. Υπάρχει άραγε τρόπος να μιλήσει κανείς για το χρώμα σε κάποιον που δε βλέπει;  «Μπορεί μέσα από τις γλωσσικές αναφορές, δηλαδή από τον τρόπο με τον οποίο έχει συνδεθεί με τη γλώσσα και μέσα από τις ψυχολογικές ποιότητες του χρώματος», εξηγεί ο Φώτης Φλεβοτόμος.

Τρισδιάστατη αποτύπωση των αστερισμών με τις Ουράνιες σφαίρες ως προβολές σημείων.

Όταν ο πολιτισμός ως σημείο αναφοράς είναι κοινός για όλους, ανεξάρτητα από ηλικία, ενδιαφέροντα, αναπηρίες και μορφωτικό επίπεδο, δε μπορεί παρά να αναρωτηθεί κανείς κατά πόσο τελικά είναι διαφορετικές και οι ανάγκες  διαφορετικών ομάδων. Η απάντηση ήρθε από τον εικαστικό του εγχειρήματος, Φώτη Φλεβοτόμο: «Ένας εναλλακτικός τίτλος που είχαμε σκεφτεί για το εργαστήριο ήταν «Το μάτι κοιμάται μέχρι το πνεύμα να το ξυπνήσει με μία ερώτηση. Η φράση προέρχεται από τον τίτλο μιας έκθεσης των αυτοδιαχειριζόμενων σχολείων του Reggio Emilia της Ιτάλιας». Εγώ πιστεύω πως μπορεί κανείς να δει με πολλούς τρόπους. Γιατί η αντίληψη είναι διαφορετικό πράγμα από την όραση».

Κάθε εβδομάδα το Κέντρο Επισκεπτών του ΚΠΙΣΝ προσκαλεί το κοινό να συμμετάσχει σε ανοιχτές πολιτιστικές και εκπαιδευτικές εκδηλώσεις και να πάρει μια δυνατή «γεύση» από το αύριο του ΚΠΙΣΝ. Το ξεκίνημα για ένα πιο αισιόδοξο και ευοίωνο μέλλον στα πολιτιστικά πεπραγμένα έχει ήδη δρομολογηθεί. Ένα μεγαλόπνοο έργο, ένα πολιτιστικό κληροδότημα για τις επόμενες γενιές, ένας ζωντανός πολιτιστικός οργανισμός, που όμως προσδοκά να πάρει  πνοή από τους επισκέπτες του ώστε να αρχίσει να «xτυπά» με δυνατή καρδιά. Είναι πια καιρός να αναζητήσουμε και να στηρίξουμε έμπρακτα κάθε καλό στοιχείο που υπάρχει δίπλα μας, ώστε να μετουσιωθούμε όλοι σε κοινωνοί των ουσιαστικών αλλαγών, που φέρνει η νέα εποχή.

Info: Τα επόμενα πολυαισθητικά εργαστήρια για άτομα με, αλλά και χωρίς προβλήματα όρασης, που έχουν προγραμματιστεί στο Κέντρο Επισκεπτών του ΚΠΙΣΝ, είναι:
– «Σχεδιασμός παιχνιδιών για τα πολυαισθητικά εργαστήρια», την Τετάρτη 19 Νοεμβρίου στις 17:30
– «Κλίμακες», την Τετάρτη 26 Νοεμβρίου στις 16:30
– «Ο Μίτος της Αριάδνης», την Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου στις 16:30

Για το αναλυτικό πρόγραμμα των εκδηλώσεων του Κέντρου Επισκεπτών επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του ΚΠΙΣΝ. Η είσοδος σε όλες τις εκδηλώσεις είναι ελεύθερη.