Kείμενο – φωτογραφίες: Μεγακλής Ρογκάκος, MA MA PhD
Η Γκαλερί Ελευθερία Τσέλιου στην Αθήνα παρουσιάζει μία καταπληκτική έκθεση για τον Μαρσέλ Ντυσάν (1887-1968), τον πνευματικό πατέρα της σύγχρονης τέχνης και γόνο του μεταμοντερνισμού. Την επιμελήθηκε αρτιότατα ο Κύριλλος Σαρρής, επιμελητής του βιβλίου Ο Μηχανικός του Χαμένου Χρόνου: Συνεντεύξεις του Πιέρ Καμπάν με τον Μαρσέλ Ντυσάν (Εκδόσεις Άγρα, 2008). Ο τίτλος της είναι “Re(a)Duchamp”, που είναι εύστοχα ένα λογοπαίγνιο από αυτά που θα εκτιμούσε ο εννοιολογικός πρωταγωνιστής. Η αγγλική πρόθεση “re” οπωσδήποτε αναφέρεται στην εκ νέου επανάληψη, αλλά με την προσθήκη του “a” προ του αρχικού γράμματος “D” στο όνομα του καλλιτέχνη δηλώνει εύγλωττα τον σκοπό της έκθεσης – μία επανάγνωση του συνολικού έργου του Ντυσάν.
Η έκθεση εντυπωσιάζει για το περιεχόμενό της με δυσεύρετα έργα από ιδιωτικές συλλογές της Ελλάδας και του εξωτερικού, που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα. Το κεντρικό έργο είναι η Τυπο/Τοπογραφία του «Μεγάλου Γιαλιού» του 2002 των Ρίτσαρντ & Ρόντερικ Χάμιλτον. Αυτό εμπλουτίζεται με μία επιλογή από εκθέματα που φωτίζουν τόσο τη βιογραφία όσο και την εργογραφία του πολυσχιδούς καλλιτέχνη.
Από όλα τα εκθέματα ξεχωρίζουν ο Αναιμικός Κινηματόγραφος του 1926, Το Πράσινο Κυτίο του 1934, η Σκακιέρα του 1937 (Ρόνυ βαν ντε Βέλντε, 1991), Κυτίο σε Βαλιτσάκι του 1937-1942, το Παρακαλώ Αγγίξατε του 1947, η Πλάγια Αυτοπροσωπογραφία του 1957 και το Ωρολόγιο σε Πλάγια Όψη του 1964. Το γεγονός ότι η πλειοψηφία των εκθεμάτων είναι αντίτυπα πρωτοτύπων έργων δεν ξενίζει, καθότι ο καλλιτέχνης αμφισβήτησε τη σημασία της αυθεντικότητας και της γνησιότητας και μάλιστα αδιαφόρησε για την τύχη των πρωτολείων του. Επιπλέον, τα έργα του Ντυσάν ενισχύονται με εικονικά έργα ετέρων καλλιτεχνών που έχουν ως αντικείμενό τους τον καλλιτέχνη – η Δοκιμή Οθόνης: Μαρσέλ Ντυσάν του 1966 του Άντι Γουόρχολ και η Διπλή Έκθεση του 1953 του Βίκτωρ Όμπσατζ.
Η έκθεση είναι εξαιρετικά επιμελημένη σε δύο χώρους που δίδουν την αίσθηση μύησης στα μυστικά της εννοιολογικής τέχνης του Ντυσάν. Από την πρώτη μεγάλη αίθουσα που εισάγει στο πνεύμα και το εύρος του έργου του προς τη μύχια μικρότερη αίθουσα που παρουσιάζει το Μεγάλο Γυαλί και το συνοδευτικό εγχειρίδιό του. Στο μάτι του αμύητου επισκέπτη τα εκθέματα μοιάζουν με προπαρασκευαστικά πειράματα σε εργαστήριο. Εντούτοις αυτή ακριβώς ήταν η πρόθεση του δημιουργού. Ο Ντυσάν ενδιαφερόταν πιο πολύ για την ενσάρκωση μίας ιδέας παρά για το αισθητικό φινίρισμά της. Αυτή ακριβώς η πρωτόγνωρη εννοιολογική προσέγγιση στην τέχνη κέρδισε τις καρδιές των θεατών που έγιναν φανατικοί οπαδοί του.
Με αφορμή την έκθεση, ο Σαρρής εξέδωσε το νέο βιβλίο Μαρσέλ Ντυσάν 28.7.1887-2.10.1968 με τις Εκδόσεις Άγρα, που παρουσιάζει στην ελληνική γλώσσα συνοπτικά αλλά αριστοτεχνικά τον καλλιτέχνη και σταχυολογημένα κείμενα από τον ίδιο και από σημαντικούς αναλυτές και ερευνητές του έργου του – Κάθριν Ντράγιερ & Μάτα Έσαουρεν και Ρίτσαρντ Χάμιλτον.
Ο Μεγακλής Ρογκάκος εξέδωσε το βιβλίο με τίτλο «Σεξ & Ντραγκς & Ροκ’ν’Ρολ: Μία Ηθικὴ Οδύσσεια επανιστορημένη από τους Όμηρο, Τζόυς και Ντυσάν» (Ίδρυμα Κερκυραϊκής Κληρονομιάς, 2023) για να εορτάσει την 100ετηρίδα από τη δημιουργία του Μεγάλου Γιαλιού. Η ψηφιακή εκδοχή του βιβλίου του είναι διαθέσιμη στο Αποθετήριο Έρευνας του Έσσεξ.
