Πορτρέτα drag περσόνων που άλλες γνώριζα και άλλες αγνοούσα. Ο Φιλ Ιερόπουλος και ο Φοίβος Δούσος μου δώσανε ραντεβού για να μιλήσουμε με αφορμή το ντοκιμαντέρ “Avant-Drag!”. Βάσταγα μια ελληνική σημαία για να με αναγνωρίσουν και κείνοι μια γιρλάντα με χαρτιά που σχημάτιζαν τη φράση Destroy Greece για να τους αναγνωρίσω. Περπατήσαμε στην Αθήνα ίσαμε να βρούμε έναν ήσυχο τόπο χλοερό και αρχίσαμε να συνομιλούμε ανάμεσα σε περαστικούς ανθρώπους και λοιπά αδέσποτα πλάσματα. Εγώ θα έπαιζα την κεντρική παρουσιάστρια και εκείνοι τα FYTA. Πάμε:
Είσαι ο;
ΦΙ: Είμαι ο Φιλ Ιερόπουλος.
Ηλικία;
ΦΙ: Ααα, τι ηλικία; Τι outings είναι αυτά;
Μεγαλωμένος Αθήνα;
ΦΙ: Όχι, γεννήθηκα στην Αθήνα, αλλά όταν ήμουνα μηνών φύγαμε από την πόλη και έχω μεγαλώσει στη Βέροια.
Τα φιλιά μου στην όμορφη Βέροια. Εσύ;
ΦΔ: Εγώ είμαι ο Φοίβος και έχω μεγαλώσει στις Σέρρες. Είμαστε παιδιά της ελληνικής επαρχίας.
Εύγε! Επίθετο και ηλικία δεν έχεις;
ΦΔ: Αμάν αυτός είναι του κράτους. Δούσος και είμαι 35; Κάτι τέτοιο. Ηλικία θέλει, θέλει και stats.
ΦΙ: Θέλει και μέγεθος να ξέρεις.
Όχι ακόμα. Αλλά μιας και μιλάμε για μεγέθη, ας πιάσουμε γερά το μέγεθος του Χρόνου. Πρώτη φορά είχα δει δική σας δουλειά… πότε ήτανε στην Καλών Τεχνών…
ΦΙ: Κακών Τεχνών…
Κακών… που κάνατε εκείνο το Πρωινό με την Kangela Tromokratisch. Τι έτος ήταν αυτό;
ΦΙ: 2018, Garden of dystopian pleasures, ήτανε το fest που είχαμε επιμεληθεί και είχε να κάνει ουσιαστικά με την άνοδο του post-truth και διάφορα τέτοια πράγματα και τα οποία κάπως πια έχουνε γίνει συνηθισμένα. Δηλαδή εμείς κάπως τα φέραμε και τώρα κάπως είμαστε ας το πούμε θεωρητικά και σε μια μετά του post-truth εποχή. Τα θεωρούμε πολλά πράγματα δεδομένα, ότι το ψέμα δηλαδή και το fake είναι παντού γύρω μας και τώρα με το ΑΙ και το deepfake κι όλα αυτά, είναι όλα τελείως στον αέρα. Γιατί αυτό δεν ήτανε; Post-truth δεν ήτανε και άνοδος της alt-right (εναλλακτική δεξιά);
ΦΔ: Ναι, κι όταν το λέγαμε τότε, νομίζω δεν ήξερε και κανείς τι είναι το post-truth ή ήτανε στην αρχή αυτή η συζήτηση. Και σε καμία περίπτωση δεν υπήρχε αυτή η συζήτηση σε σχέση με την τέχνη, τι έχει να πει η τέχνη πάνω σε αυτό.
Τα FYTA ήσασταν τότε, καλά θυμάμαι;
ΦΔ: Κι ακόμη είμαστε.
ΦΙ: Ναι το 2012 ξεκινήσαμε και το πρώτο μεγάλο πράγμα που κάναμε ήταν στην Μπιενάλε το 2013 στην AGORA.
ΦΔ: Δηλαδή τώρα κλείνουμε έντεκα χρόνια κοντά.
Και κάνατε και το ORFEAS2021 την πρώτη drag opera.
ΦΙ: Βέβαια… ναι, που δεν είδατε ζωντανά δυστυχώς λόγω πανδημίας, τη live εκδοχή, η οποία είχε και ολογράμματα της Έλενας Ακρίτας.
Θα με διαλύσεις!
ΦΙ: Ε, ναι, να του ‘πεσαν τα γυαλιά!
ΦΔ: Που ‘θελε να μάθει και τις ηλικίες μας…
ΦΙ: Έτσι παθαίνεις; Ακούς κάτι και σου πέφτουν;
Συνήθως είναι αντανακλαστικό αλλά τώρα μου έπεσαν απ’ τα γέλια και σε κείνο το μη πολιτικά ορθό πρωινάδικο με την Kangela. Που δεν θα ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου το γέλιο που έκανα, όταν το Mochi κάθεται στην πολυθρόνα και τον ρωτάει η Kangela “Χωράτε”;
ΦΙ: Ε, η Kangela αγαπάει την αβολάδα!
Και σεις αγαπάτε Kangela.
ΦΔ: Ναι ναι, εννοείται.
ΦΙ: Πολλά χρόνια συνεργαζόμαστε.
Μέσα από σας και την Kangela Tromokratisch συνειδητοποίησα ότι μπορούμε να έχουμε το drag show με το πολιτικό statement στην Ελλάδα που πάντα ήθελα και σας ευχαριστώ γι’ αυτό, γιατί μετά σας ακολούθησα και είδα και έζησα όλα τα πρότζεκτ σας. Πολλά συγχαρητήρια σας εύχομαι.
ΦΔ: Ευχαριστούμε.
ΦΙ: Ευχαριστούμε αλλά δεν εφηύραμε και κάτι. Είναι από την έρευνά μας, από πράγματα που έχουμε δει και ιστορικά σε βίντεο, γιατί τα 70s και τα 80s τα έχουμε λίγο «σκίσει» σε έρευνα. Αλλά και τη σχέση μας με το Λονδίνο και με το Βερολίνο.
Να τονίσω εδώ και λίγο τις σπουδές σας, γιατί μπορεί κάποιος κόσμος να έχει και μια εντύπωση ότι το drag δεν το κάνουν άτομα που ξέρουν από τέχνες.
ΦΙ: Κοίταξε εμείς δεν είμαστε drag performers.
ΦΔ: Να το πούμε κι αυτό.
ΦΙ: Είμαστε Queer Currators σ’ αυτή την περίπτωση.
Έχετε στήσει όμως πολλά πρότζεκτ που αφορούν το drag.
ΦΙ: Εγώ προέρχομαι από φιλμ.
ΦΔ: Κι εγώ από Ψυχολογία και Ψυχανάλυση.
Είσαστε δυο σπουδαγμένοι άνθρωποι.
ΦΙ: Αυτό σίγουρα, με διδακτορικά και λοιπά.
ΦΔ: Ε, ναι! Αφού θες και βιογραφικό.
ΦΙ: Εδώ νομίζω υπάρχει ένα ταξικό ζήτημα.
ΦΔ: Ναι ναι ναι.
ΦΙ: Υπάρχουν φοβερές περσόνες και καταστάσεις στην Αθήνα, αλλά πολλές φορές οι άνθρωποι που καταλήγουν να φέρνουν τους ανθρώπους μαζί, ίσως προέρχονται από ένα ταξικά πιο εύκολο background. Εμείς είμαστε της επαρχίας, όχι πλουσιόπαιδα αλλά από cozy middle class background και με σπουδές που μπορούμε να κοιτάξουμε και να φτιάξουμε, όπως με την ταινία Avant Drag!, μια ανθολογία των outsider arts. Δυστυχώς συνήθως είναι και ταξικό το ζήτημα, τα άτομα που φτιάχνουν αυτές τις ανθολογίες, που λένε αυτή την ιστορία, συνήθως έχουν μια άνεση που πολλά περφόρμερ δεν έχουν. Πολλά κουήρ περφόρμερ είναι πολύ πιο οικονομικά επισφαλή.
Μα θα το βάλω, γιατί υπάρχουν καλλιτέχνες πολλών ταχυτήτων. Δεν είναι κακό αυτό μήτε το να εργάζονται σκληρά για το μεροκάματο, μήτε το να τα έχουν έτοιμα. Τέχνη να γίνεται είναι το θέμα.
ΦΙ: Τελοσπάντων στα περφόρμερ, τα drag ειδικά, στο κομμάτι του underground συνήθως είναι άτομα που είναι πώς θα το έλεγες εσύ;
ΦΔ: Working class νομίζω, εργατική τάξη. Απλά είναι σημαντικό να πούμε ότι ούτε το ένα ισχύει, ούτε το άλλο κι ότι μπορεί κάποιος να είναι άτομο της εργατικής τάξης και να ‘χει μια κοινωνική μόρφωση και μια κατανόηση της πολιτικής που να έχει πάρα πολύ περιεχόμενο, δηλαδή να μην τα βάλουμε κι αντιθετικά.
Είμαι διχαστικός αλλά δεν το θέτω σαν δίλλημα τύπου είσαι σπουδαγμένος, άρα είσαι σωστός κι αν είσαι ασπούδαχτος δεν υπάρχεις.
ΦΔ: Αυτό, ακριβώς.
ΦΙ: Νομίζω το ζήτημα των σπουδών ίσως περισσότερο έχει να κάνει με τη δυνατότητα να βλέπεις λίγο τα πράγματα πιο zoomed out. Με την έννοια ότι δεν έχεις να τρέχεις τρελά για το βιοποριστικό, οπότε μπορείς να φανταστείς τι θα μπορούσε να είναι μια τέτοια ταινία ή πώς φτιάχνουμε ένα φεστιβάλ για το post-truth και φωνάζουμε όλες τις «τρελές» να συμμετέχουν.
Το υπόβαθρο όμως φάνηκε από το μανιφέστο που μας είχατε αφήσει στις καρέκλες στην προβολή της ταινίας σας “Avant Drag!” στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
ΦΙ: Ένα από τα πράγματα που έχουμε κάνει με τον Φοίβο ως FYTA πολύ, είναι να δείξουμε στο ακαδημαϊκό ας πούμε κοινό ότι they can be fun και ότι κάπως ξεκολλήστε από τη φάση σας. Αυτό το μανιφέστο αρχικά πήρε μέρος σε μια συλλογή που έφτιαξε το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης πρόπερσι για τις νέες πραγματικότητες, τη νέα έννοια της αλήθειας και διάφορα τέτοια. Κι ήταν ένα απ’ τα πολλά κείμενα που τα υπόλοιπα ή έστω τα περισσότερα ήτανε αρκετά βαριά και σοβαρένια αλλά εγώ είχα 36 references darling. Οπότε sorry but not sorry σε σχέση με το τι θα πει rigorous δουλειά, με το τι θα πει δουλειά σοβαρή που την κάνουμε πολλά χρόνια και την πιστεύουμε και τη μελετάμε. Νομίζω ότι αυτή η σοβαροφάνεια στην Ελλάδα έχει μπερδέψει τα πράγματα σε σχέση με το ποιος ξέρει και το ποιος δεν ξέρει.
Κατάλαβες τώρα γιατί ρώταγα ηλικίες, σπουδές, υπόβαθρα και βάθρα;
ΦΔ: Κατάλαβα, αλλά νομίζω ένα κομμάτι της δουλειάς μας είναι να αποδεσμεύσουμε και λίγο αυτό το δίπολο, ότι αν είσαι ακαδημαϊκός πρέπει να είσαι σοβαρός και μέσα στο πανεπιστήμιο, αν είσαι καλλιτέχνης και τσόκαρο πρέπει να μην έχεις καμία σχέση με τη θεωρία και την πολιτική. Μας ενδιαφέρει να φύγει η θεωρία και η παραγωγή γνώσης από ένα πολύ στείρο ακαδημαϊκό περιβάλλον και να είναι πιο ανοιχτή σε άλλες αναφορές, ταξικά.
ΦΙ: Να είναι fun.
ΦΔ: Και το Καμπαρέ της Kangelas είναι μία είδους έρευνα, δηλαδή βρίσκει underground άτομα και τα φέρνει στη σκηνή. Κι απ’ την άλλη μεριά όμως να μην περιχαρακώνουμε και την τέχνη ή το drag ή το underground που να μην έχει καμία διερώτηση ας πούμε για το πώς λειτουργούν τα πράγματα.
ΦΙ: Στην ΑΣΚΤ έχει τσόκαρα καθηγητές που όταν κάνουνε…
Το βάζω αυτό ε;
ΦΙ: Βεβαίως! Μπορείς να βάλεις ότι εγώ προσωπικά πιστεύω ότι η ΑΣΚΤ της Αθήνας μπορεί να ντιλαριστεί μόνο με ένοπλο αγώνα. ΟΚ; Αυτή είναι δική μου άποψη μετά από χρόνια που δούλεψα για πράγματα που γίνανε εκεί μέσα. Θεωρώ είναι καμένη γη, Τ.Σ. Ελιοτικές καταστάσεις. Υπήρχε καθηγητής που όταν οι φοιτητές είχαν αναφορές και λέγανε “θέλω να δουλέψω μ’ αυτό, γιατί διάβασα αυτό” τους έλεγε “είσαι καλλιτέχνης ή είσαι θεωρητικός, πρέπει να αποφασίσεις”. Αληθινό γεγονός που ειπώθηκε 2020 τύπου εποχή.
Κάποια στιγμή θα πάρουμε και την Πόλη και την ΑΣΚΤ αλλά ίσαμε τότες μίλα μου για το μανιφέστο.
ΦΙ: Έχω μια σχέση περίεργη με το avant garde και την πολεμική του, που το μελετάω από πάρα πάρα πολλά χρόνια. Ο Φοίβος όταν ήρθε στη ζωή μου πριν από 12 χρόνια μου έκανε ένα κρακ και ξεμοντερνοποιήθηκα, δηλαδή φοβάμαι ότι σε ένα εφιαλτικό παράλληλο σύμπαν μπορεί να ήμουν ο Δημήτρης Παπαϊωάννου.
ΦΔ: Πάλι γελάει αυτός.
ΦΙ: Which you can include in the interview if you want.
Ό,τι λες I include δεν λογοκρίνω.
ΦΔ: Αλίμονο.
ΦΙ: Για να καταλάβεις η εργασία μου είναι η ποιητική πάνω στον κινηματογράφο, δηλαδή πάρα πολύ λεπτομερής μοντερνιστική και σημειωτική ανάλυση εικόνας. Τύπου παίρνω τις ταινίες και τις κόβω χίλια κομμάτια και κοιτάω τη σχέση των πλάνων. Είχα μια έντονη σχέση με τις πρώιμες avant garde από το 1920, ρωσική πρωτοπορία και dada κι όταν ήρθε ο Φοίβος έβαλε μια πιο μεταμοντέρνα τοποθέτηση στον τρόπο που σκέφτομαι τα πράγματα. Αλλά και λίγο μου έκανε και μια είσοδο πιο millenial στον τρόπο με τον οποίο οι μεγάλες αφηγήσεις έχουν λίγο σπάσει και εκεί ξεκίνησα να έχω μια σχέση πιο love and hate με τα μανιφέστα. Οπότε και τώρα αυτό το μανιφέστο είναι και λίγο σαν καλιαρντό, είναι και λίγο σαν να κάνουμε λίγο πλάκα αλλά και όχι.
Γιατί και όχι;
ΦΙ: Νομίζω μας αρέσει η έννοια του μανιφέστου που και είναι, αλλά και καταλαβαίνεις ότι τώρα πια στο 2024 είναι και λίγο χαζομάρα. Δεν θέλουμε να πούμε ότι όλα πια έχουν διαχυθεί και τι σημασία έχει πια να έχεις άποψη και να την πεις, αλλά δεν σημαίνει ότι παίρνεις και τον εαυτό σου τελείως στα σοβαρά, υπάρχει ένα διττό νομίζω.
Τον κατέστρεψες.
ΦΔ: Καλά σίγουρα, καταστραφήκαμε. Αλλά αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι παίρνουμε την πολεμική και την ειλικρίνεια του avant garde, όμως επειδή έχουμε περάσει από το ίντερνετ, 35.000 καταστροφές κτλ φέρνουμε και μια υπονόμευση που υπάρχει μέσα στο avant garde το ιστορικό, αλλά φέρνουμε και το χιούμορ, φέρνουμε και το camp.
Στην πρεμιέρα σας στο Ολύμπιον φέρατε κι ένα πανό σαν σχολικής εορτής με κορδέλα και ενωμένες Α4 που έγραφε Destroy Greece.
ΦΔ: Υπάρχει μια ανάγκη κι ένας θυμός μ’ αυτά που γίνονται γύρω μας. Προφανώς υπάρχει και ένα κομμάτι campness… τώρα να είναι αυτές οι drag queen που λένε θα καταστρέψουμε τη χώρα…
ΦΙ: Όπως και φυσικά ο τρόπος που φτιάχτηκε σαν γιρλάντες γιορτής. Δεν είναι ότι δεν το εννοούμε, αλλά υπάρχει κι αυτό το χαλαρώστε κιόλας.
Ήταν σαν εθνική σχολική εορτή δίχως σημαίες που τα παιδάκια είχαν βάλει τα καλά τους κι ανέβηκαν να πουν το ποίημά τους και υπήρχε μάλιστα και γκρίνια “θα το κρατάμε ώρα;”, ειπώθηκε.
ΦΙ: Αυτό ήταν το κόνσεπτ, ακριβώς όπως το ένιωσες.
Ας γδυθούμε τώρα απ’ όλη την κουλτούρα, τη σοβαροφάνεια και τη σημειολογία να δούμε το μέγεθος του τι κάνατε. Βλέποντας το “Αvant drag!” ένιωσα ότι ήτανε μια οικογένεια που της κάνατε τα πορτρέτα σιγά σιγά και θα κατέληγε σε ένα κυριακάτικο τραπέζι, στο οποίο θα κάνανε μια απ’ αυτές τις σοβαρές συζητήσεις που κάνουμε όλοι μεθυσμένοι. Μόνο που αυτοί ήταν αμέθυστοι.
ΦΙ: Ε, ε.
ΦΔ: Μην παίρνεις και όρκο.
Αλλά ήτανε σοβαρή η συζήτηση εκ βαθέων, γκονταρική. Θες όμως να μου δώσεις την πλευρά, την πιο ακαδημαϊκή; Τι είδα Φιλ;
ΦΙ: Το θεωρώ ένα σουρρεαλιστικό ντοκιμαντέρ. Σχετίζεται με μια πραγματικότητα, είναι δηλαδή ένα ντοκιμαντέρ, όμως είναι ίσως και ένα ντοκιμαντέρ, στο οποίο φαντάζονται κάποιοι άνθρωποι μια πραγματικότητα που θα μπορούσε να υπάρξει. Δηλαδή ένα ντοκιμαντέρ που κάνει snapshot μιας στιγμής για να τη δούμε ξανά στο μέλλον. Υπάρχει μια σχέση με το παρόν και το παρελθόν καθ’ όλη τη διάρκεια.
Οι διάφορες περσόνες που παρουσιάζονται έχουν ας πούμε έναν φανταστικό κόσμο γύρω τους, τον οποίο φτιάχνουμε από σουρεαλιστικά στοιχεία, αλλά που ίσως μια μέρα γινόταν πραγματικότητα. Συν να γίνει κάτι το οποίο θεωρώ είναι μια παγκόσμια πρωτοπορία και η οποία είναι μια Πλατωνική Συνέλευση Drag Queens. Δεν νομίζω ότι κανένας έδωσε το βήμα σε μια σειρά drag queens να μιλήσουν μεταξύ τους με τόσο αληθινό τρόπο γι’ αυτά τα πράγματα.
Γι’ αυτό σου είπα γκονταρικό πιο πριν, έτσι ένιωσα αυτή την τελευταία σκηνή της συζήτησης.
ΦΙ: Ναι είναι μετα-σχόλιο, γι’ αυτό και μάλιστα αν πρόσεξες δεν κόψαμε τις κάμερες, οι οποίες φαίνονται.
Φυσικά και το πρόσεξα αλλιώς δεν θα έπιανα τον Γκοντάρ στο στόμα μου.
ΦΙ: Εμένα στη φλέβα μου κυλάει Γκοντάρ. Στα 16, όταν είδα Γκοντάρ και είδα ότι μπορεί να δείξει την κάμερα, είπα όχι δεν μπορεί να το έκανε αυτό κι έκανα rewind τη βιντεοκασέτα του θείου μου, γιατί σκέφτηκα δεν είδα καλά. Δεν μπορεί να συνέβη αυτό, διαλύθηκαν τα πάντα, δεν ήξερα τότε ακόμα πολύ πιο avant garde πράγματα που αργότερα ανακάλυψα. Και ναι έχεις δίκιο είναι τελείως γκονταρικό το σημείο. Και αυτή η συζήτηση στο τέλος της ταινίας είναι ένα μετασχόλιο τελικό που θα πάρεις μαζί σου φεύγοντας απ’ την αίθουσα.
Σε μένα πάντως έγινε η δουλειά, πήρα πολλές σκέψεις φεύγοντας από την αίθουσα.
ΦΙ: Σε σχέση με το γκονταρικό είναι πολύ ενδιαφέρον που το λες, γιατί το drag ως θέαμα δεν είναι ότι δεν έχει ενδιαφέρον, αλλά το θέαμα είναι μια πολύ επικίνδυνη συνθήκη που γίνεται πολύ εύκολα κοράπτεντ ας πούμε. Όταν όμως φτιάχνεις ένα τέτοιο τσαλάκωμα, δεν δίνεις τόσο εύκολα την ευκαιρία αφομοίωσης. Όχι ότι θεωρώ η nivea θα έπαιρνε τη Veronique να κάνει διαφήμιση, δεν θεωρώ ότι είμαστε εκεί.
Όχι ακόμα.
ΦΙ: Όχι ακόμα, δεν ξέρω. Αλλά ακόμα και αυτό να συνέβαινε, νομίζω ότι η ταινία προσπαθεί να σου πει ότι «ακόμα και το θέαμά μας θα το διαχειριζόμαστε εμείς».
Ναι γιατί έχει γίνει μια μεγάλη καπηλεία θεωρώ.
ΦΙ: Θεωρείς και πολύ σωστά.
Θα το πω εγώ γιατί έχω θυμώσει πολύ με τους Έλληνες ειδικά θεατρικούς σκηνοθέτες τώρα που έχουν βρει μια εύκολη λύση, ας πετάξουμε σε κάθε παράσταση και από ένα queer άτομο ή ας κάνουμε έναν χαρακτήρα drag.
ΦΙ: Ναι το ξέρουμε και είναι.
ΦΔ: Spicy.
Τι spicy; Πες μου εσύ λίγο για να ηρεμήσω, έγραψες τα κείμενα που ακούμε στην ταινία.
ΦΔ: Ναι, ήταν τα κείμενα σε μια πολύ κοντινή συνεργασία με τον Φιλ, ο οποίος ήξερε το υλικό.
Ναι αλλά ας πάρουμε την ευθύνη.
ΦΔ: Αναλαμβάνω την ευθύνη των κειμένων.
Γιατί ειπώθηκαν πολύ ωραία πράγματα.
ΦΔ: Για πες;
Εντόπισα και αυτό το στοιχείο μέσα, την καπηλεία που έχει γίνει στα queer άτομα για το εύκολο, το εμπορικό.
ΦΔ: Κοίτα αυτό είναι ένα πράγμα που υπάρχει διεθνώς, μια πολύ εργαλειακή χρήση περιθωριοποιημένων ταυτοτήτων και queer και που την ίδια στιγμή υπάρχει πάρα πολλή βία στους δρόμους, υπάρχουνε θεσμικά εμπόδια, οπότε είναι ένα πολύ περίεργο πράγμα. Μπορεί τη μια στιγμή να έχει μια διαφήμιση με drag queens και την ίδια στιγμή δύο άτομα που είναι non binary ή trans να τα κυνηγάει ένας όχλος 150 ανθρώπων. Είναι πάντα δύσκολο να μιλήσεις γι’ αυτά τα δύο πράγματα που συμβαίνουν ταυτόχρονα. Με έναν τρόπο σε κάποιες φάσεις, ίσως να έχουν και έναν ενδιαφέρον διάλογο, δηλαδή μπορεί μια εταιρία να χρησιμοποιήσει κάποια άτομα για να λάβει μια πολιτισμική υπεραξία, να μην τα πληρώσει ή να τα πληρώσει πολύ χαμηλά και μετά τα ίδια άτομα, επειδή θα έχουν αυτή την υπερπροβολή στα media να λάβουν πάρα πολύ μίσος.
Τελικά το μόνο κέρδος που λαμβάνουν νιώθω είναι το μίσος που λαμβάνουν- άμα το πάρουμε εταιρικά το θέμα.
ΦΙ: Ναι. Εμείς για παράδειγμα έχουμε συνηθίσει -με την κακή έννοια- να βλέπουμε καταστάσεις, στις οποίες υποτίθεται ότι υπάρχει ένα queer ενδιαφέρον, αλλά το οποίο δεν έρχεται με το αντίστοιχο care. Για παράδειγμα τώρα ήρθαμε στο φεστιβάλ εδώ, έχει μια queer θεματική, συνέβη queer επίθεση, νομίζω θα ήθελα να είχα λάβει ένα email αν είμαστε καλά, αν χρειαζόμαστε κάτι, ακόμα αν αισθανόμαστε safe.
Πάντως γινόταν χαμός εγώ που τους έβλεπα στο γραφείο Τύπου τους ανθρώπους του φεστιβάλ. Παλεύανε οι άνθρωποι με απειλές, τηλεφωνήματα, αφορισμούς. Μήπως θα έπρεπε και συ να τους στείλεις τις ανησυχίες σου ξέρω εγώ;
ΦΙ: Έστειλα ένα email και μου απαντήσανε ότι οι χώροι του φεστιβάλ είναι ασφαλείς, αλλά δεν μπορούν να εγγυηθούν κάτι παραπάνω για την υπόλοιπη πόλη.
Κατανοώ κι αυτούς αλλά κατανοώ και σένα πολύ, γιατί είχες και μια ευθύνη μιας και έφερες μαζί σου όλο τον θίασο και έπρεπε να ξέρεις άμα ο θίασος θα νιώθει ασφαλής.
ΦΙ: Βεβαίως 100% ευθύνη. Ακριβώς και φυσικά όχι μόνο με την έννοια που το τοποθετείς πολύ σωστά, ότι ο θίασος που είναι μαζί μου και είμαι ο σκηνοθέτης αλλά και με μια έννοια που εμείς έχουμε ένα background σε συλλογικά πράγματα, σε ακτιβιστικά πράγματα, όπου η έννοια της φροντίδας και αυτό το πράγμα όχι απλά να γίνεται, γιατί είναι ένα προϊόν, αλλά να γίνεται με όρους που οι άνθρωποι περνάνε καλά και αισθάνονται ασφαλείς, είναι καίριο. Οπότε αισθάνθηκα μια μικρή λύπη ότι δεν υπάρχει το ένστικτο να πούνε, μήπως αφού έχει γίνει αυτή η καφρίλα στην Αριστοτέλους κι εφόσον λέμε ότι έχουμε queer θεματική να δείξουμε λίγο παραπάνω φροντίδα; Δεν ένιωσα κάτι τέτοιο. Έτσι για να κάψουμε καμία «γεφυρούλα».
ΦΔ: Κάψε καμία. Δεν έχεις αφήσει και τίποτα. Ξεκίνησες απ’ τη nivea και πήρες κοφτή στροφή.
Για να λέμε και του στραβού το δίκιο τα «Αδέσποτα Κορμιά» της Ελίνας Ψύκου φάγανε όλο το κύμα μίσους.
ΦΙ: Ναι, γιατί πήραν την απόφαση αυτής της αφίσας, γιατί η ταινία δεν είναι τόσο ακανθώδης.
Η αλήθεια είναι ότι τα Αδεσποτα Κορμιά παίζουν πιο υποδόρια, ας πούμε δεν ακούς πουθενά στην ταινία να αποκαλεί την Ελλάδα ως έντομο όπως στο Avant Drag! σας.
ΦΙ: Εννοείται, εμείς στείλαμε κατευθείαν και στην Ελίνα support.
ΦΔ: Ξέρεις είμαστε και λίγο συνηθισμένοι σ’ αυτό.
ΦΙ: Στο Μακελειό πρωτοσέλιδο, στο Στόχο πρωτοσέλιδο…
Τα μαζεύεις αυτά τα παράσημα για το αρχείο σου.
ΦΙ: Εννοείται τα έχω όλα. Λέγαμε χθες με τον Φοίβο ότι έχει ενδιαφέρον που δεν ήμασταν εμείς η πέτρα του σκανδάλου φέτος (αν και μετά γίναμε πάλι), γιατί κανονικά πάντα εμείς τρώμε την ψυχρολουσία των αντιδράσεων των φασιστών. Εμείς και το Corpus Christi και την Antifa ηρωίδα Βάσια…
ΦΔ: …Παναγοπούλου.
ΦΙ: (γελώντας) Κάνει να το πω;
Κι όπως θα παίρνεις τις στροφές αποτελείωσέ με… λέγε ότι θες λέγε.
ΦΔ: Μα εκεί μόνο έγινε φασιστική επίθεση σε καλλιτεχνικό επίπεδο, αν θυμάμαι να πέσει ξύλο.
Καλά εγώ έχω φάει και ορθόδοξη εικόνα Παναγίας στο κεφάλι μπαίνοντας στο θέατρο να παρακολουθήσω το Jesus Christ Superstar πριν κάποια χρόνια.
ΦΙ: Α, τέλειο.
ΦΔ: Πραγματικά, αυτό ότι μπορεί να κάνουμε ένα έργο που είναι avant garde, που έχει έναν βαθμό δυσκολίας και θα ασχοληθούνε κάποιες εφημερίδες, θα ασχοληθείτε εσείς, θ’ ασχοληθούν κάποια free press αλλά δεν είναι ότι τα έργα μας είναι mainstream και μετά θα ξεκινήσει Espresso, Στόχος, Μακελειό, τ’ ακροδεξιά blog, θα γράφουν… θα γράφουν και ασχολούνται τόσο πολύ περισσότερο με τα έργα μας, το βλέπουμε και το μελετάμε στην ταινία.
ΦΙ: Ποια ήτανε αυτή η εφημερίδα;
ΦΔ: Espresso
ΦΙ: Ναι, που εξηγούσε με κάτι φωτογραφίες της Veronique Tromokratisch, γιατί κάναμε μια έκθεση με τίτλο 200 Χρόνια Ασφυξία.
Για το 1821 που φάγατε κράξιμο;
ΦΙ: Ναι. Εκεί κάναν δουλίτσα στην έρευνα. Και εξηγούσε το άρθρο τη διαφορά μεταξύ ΛΟΑΤΚΙ+ και queer. Κι έλεγε ότι το queer είναι πιο πρόσφατο και έχει πιο πολιτική χροιά κι έλεγες δεν θυμάμαι στα Νέα ή στο Βήμα να έχει γίνει τέτοια ανάλυση…
Άρα και αυτές οι εφημερίδες προσφέρουν κάτι τελικά.
ΦΙ: Έχει ενδιαφέρον ότι δεν υπάρχει νομίζω η έρευνα πάνω στην πολιτική τέχνη στην Ελλάδα. Δεν είναι τόσο αναπτυγμένη ή αν είναι αφορά για άλλα πράγματα, για τη φτώχεια ας πούμε κ.ο.κ.
Ας αφήσουμε λίγο την ψωροκώσταινά μας και πείτε μου για το Ρότερνταμ που έγινε η προβολή της ταινίας σας. Νιώσατε ασφάλεια;
ΦΙ: Ναι. Δεν είχε καμία σχέση, χωρίς να λέμε ότι δεν είναι σκατοκοινωνία κι εκείνη. Έχει άνοδο της ακροδεξιάς.
ΦΔ: Στα social μας κάνανε σχόλια στα ολλανδικά που λέγανε είστε degenerates (εκφυλισμένοι) και τέτοια. Και το είπαμε στη διοργάνωση και η αλήθεια είναι ότι φρικάρανε τη ζωή τους, γιατί είναι πολύ καινούργιο αυτό για εκείνους. Η ολλανδική κοινωνία, παραδοσιακά δεν λέω ότι είναι προοδευτική απαραίτητα.
ΦΙ: Όχι, μάλιστα είχε και ακροδεξιά και gay ακροδεξιά αλλά τελοσπάντων.
ΦΔ: Είχε όμως αυτή την αφήγηση για τον εαυτό της ότι είναι μια tolerant (ανεκτική) κοινωνία. Και κει όμως έχει αλλάξει η φάση, έχει εισάγει η δεξιά ένα λόγο των culture wars από την Αμερική ότι οι gay και τα queer άτομα αποδομούν τις δυτικές αξίες και την οικογένεια κι όλα αυτά τα καταπληκτικά πράγματα.
Πώς τα πήγαμε στο Ρότερνταμ; Μας κάνατε περήφανους ή ό,τι χαρά πήραμε απ’ τον Λάνθιμο κι ό,τι ρίξει η ζαριά της Σάττι.
ΦΙ: Σκίσαμε.
Αλήθεια;
ΦΔ: Αλήθεια.
ΦΙ: Ήμασταν στην κατηγορία των critics choice που ήτανε 6 ταινίες, από κοντά 500 που έπαιξαν. Ήρθαμε στις ψήφους του κοινού ενδέκατοι, που ήτανε κάπως αδιανόητο, γιατί από γύρω μας ήταν όλες τεράστιες παραγωγές.
Νιώσατε χαρούμενοι και αναγνωρισμένοι;
ΦΔ: Ε, ναι ήτανε ωραίο κλίμα, sold out και οι δύο προβολές…
ΦΙ: Η μια προβολή ήτανε σε 500 άτομα… Αναγνώριση.
Πέρα από μας του ελληνικού κοινού που αγαπάμε την drag σκηνή, περιμένετε κάποια αναγνώριση πιστεύεις;
ΦΙ: Θεωρώ ότι ο σινεφίλ κόσμος είναι πάρα πολύ σοβαρένιος. Εγώ θα ήμουν πάρα πολύ χαρούμενος αν ήθελαν να με πάρουν τηλέφωνο και να τους εξηγήσω πώς η ιστορία του art κινηματογράφου περνάει μέσα απ’ όλη την ταινία “Avant Drag!” με αναφορές στον Μπέργκμαν, στον Βερτόφ, στον Ντράγιερ, στην Μάγια Ντέρεν, δηλαδή χρόνο να ‘χουμε να τους κάνω film studies αναλύσεις για τις σκηνές, αλλά δεν νομίζω ότι είναι εκεί. Όταν θα κάνουμε κάτι πιο Μπέλα Ταρ θα τα ξαναπούμε.
Πόσο χρόνο κράτησε σε γυρίσματα το “Avant Drag!”;
ΦΙ: Έγινε πολύ γρήγορα, γιατί δεν γινόταν να γίνει αργά, γιατί έγινε χωρίς φράγκα. Έγινε όχι με no budget αλλά με minus budget.
Δεν φαινόταν όμως φθηνή είχε καταπληκτική φωτογραφία.
ΦΙ: Ο Μιχάλης Γκατζόγιας είναι καταπληκτικός και πάρα πολύ προσεκτικός στο να είναι τα πράγματα σωστά τοποθετημένα. Γενικά το ντοκιμαντέρ είναι κάτι το οποίο δεν περιμένουμε να δούμε ποιος ξέρει τι κινηματογραφική γλώσσα. Εγώ όμως δεν προερχόμουν από αυτό, είναι πολύ πιο fineartένια η εικόνα που θέλω να φτιάξω και ήξερα από την αρχή, ότι θα ήταν κάτι στο οποίο θα είναι πάρα πολύ δουλεμένος ο φωτισμός, τα χρώματα, τα κάδρα. Έγινε μόνο έτσι αυτή η σκηνή του δείπνου, που γίνεται το γκονταρικό σπάσιμο που σου άρεσε. Μέχρι εκεί όμως θέλαμε να μπορείς να φανταστείς ότι μπορεί να είναι και μια μεγαλη παραγωγή, ούτε καν μεσαία. Και φαίνεται ότι πέτυχε.
Τα κείμενα που ακούγονται ως σπικάζ είναι πάρα πολύ δυνατά, μια αντιμετώπιση της Ελλάδας από μια νέα οπτική που θα θυμώσουν πολλούς.
ΦΔ: Ναι εννοείται. Υπήρχε μια ιδέα να χρησιμοποιήσουμε έναν πιο ποιητικό λόγο, αλλά να βάλουμε πολύ συμπαγείς πολιτικές θέσεις.
Αυτά τα σπικάζ της Μαρίσσας Τριανταφυλλίδου πόσο μου άρεσαν, ειδικά το αρχικό: «Καλωσήρθατε στην Αθήνα: αγάλματα, μπάτσοι, νοικοκυραίοι, τουρίστες, φιλότεχνοι, καριερίστες…». Αλλά για να τελειώνουμε πια τη συζήτησή μας γιατί παρασύρθηκα, πείτε μου τι πλάνα υπάρχουν για την προβολή του Avant Drag! στις αίθουσες της πατρίδας μας;
ΦΔ: Δεν είναι ανακοινώσιμο αλλά έχουμε συζητήσει για να έχει μια μικρή διανομή.
ΦΙ: Γενικά στην Αθήνα σίγουρα θα παιχτεί αυτή η ταινία και όχι μια φορά.
Και θα κάνετε και διεθνή καριέρα σε φεστιβάλ υποθέτω.
ΦΙ: Τώρα έχουμε πάρα πολλά.
ΦΔ: Θα κάνουμε την πρεμιέρα μας στην Αμερική στη Βοστώνη.
ΦΙ: Μετά έχουμε το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ στην Πολωνία, ύστερα παίζουμε Αυστρία, Γερμανία, Βρετανία, ακόμα και Βραζιλία.
Έχετε πακετάρει βαλίτσες έχετε να κάνετε πολλά ταξίδια.
ΦΔ: Αυτός δεν πετάει.
ΦΙ: Εγώ δεν πετάω, οπότε υπάρχει ένα μικρό θεματάκι εκεί.
Θα μάθεις να πετάς.
ΦΔ: Θα πρέπει να μάθω.
Θα βγάλεις φτερά.
ΦΙ: Θα πρέπει να βγάλω φτερά.
ΦΔ: Εγώ λέω πάντως να πάω Βραζιλία.
ΦΙ: Και έχει και πολύ ενδιαφέροντα πράγματα που μας είπαν απ’ τη Βραζιλία, ότι κάπως τους συγκίνησε και ήτανε μια ματιά, που το ακούμε από διάφορο κόσμο που έχει μεγάλες queer σκηνές, που τους θυμίζει μια εποχή όπου το drag ήτανε πιο επικίνδυνο και πιο άμεσα πολιτικό. Γιατί και σε πολλές χώρες έχει χαθεί αυτό, έχει υπάρξει ένας Rupaulαζιασμός.
Κάποια τελευταία δήλωση πριν το διαλύσουμε;
ΦΔ: Τι να δηλώσω; Να πω τη γνωστή μιζέρια, ότι γενικά είναι πολύ δύσκολο να κάνεις ταινίες στην Ελλάδα;
Δεν είναι μιζέρια, είναι αλήθεια.
ΦΔ: Ακόμα και όταν κάνεις μια πορεία, δεν υπάρχει οικονομική ελπίδα σ’ αυτή τη χώρα.
ΦΙ: Επίσης να πούμε στους θεσμούς τους μεγάλους, ότι γίνεται να το κάνεις το queer με καλό τρόπο, απλά πρέπει να βρεις ανθρώπους που να ξέρουν πώς γίνεται. Δοκιμάστε το, η γνώση δεν έχει βλάψει κανέναν είναι εφικτό, δεν είναι ανάγκη να το κάνεις χάλια, δοκίμασέ το.
Ελπίζω να πάρετε και κάνα βραβείο να τρελαθούμε.
ΦΙ: Όχι αυτό σίγουρα, δεν το περιμένουμε.
ΦΔ: Με τέτοιες συνεντεύξεις ειδικά, καταλαβαίνεις.
«Άι μωρή» που λέει στο τραγούδι της και η Kangela Tromokratisch τσιμπήσατε ήδη μια ειδική Μνεία του τμήματος Film Forward, φυσικά ήτανε ένα κομμάτι χαρτί, μήτε καν πλαστικοποιημένο, αλλά είπαμε καλιαρντοί ή μετακαλιαρντοί δεν κάνουμε τέχνη για την αναγνώριση, δεν κάνουμε τέχνη για τα βραβεία, αλλά γιατί δεν μπορούμε αλλιώς. Αλλά και σεις όμως δεν την γλυτώσατε οι προφητείες βγαίνουν αληθινές και μια φωτογραφία από την πρεμιέρα της ταινίας σας, έκανε τον γύρο του διαδικτύου ξέρετε εκείνη που ο θίασός σας βάσταγε και ανέγραφε Destroy Greece.
ΦΙ: Η προφητεία ότι θα έρθουν οι ακροδεξιές εφημερίδες συνέβη ήδη πριν καν την προβολή της ταινίας στις αίθουσες, πράγμα κάπως αναμενόμενο. Αυτό που ελπίζαμε να μη συμβεί όμως είναι η απογοητευτική στροφή 180 μοιρών του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης που όταν πλάκωσαν τα ακροδεξιά απομακρύνθηκε από μας κάνοντας ένα ποστ που οριακά συντάσσεται με τις κριτικές των πατριωτο-trash φυλλάδων.
ΦΔ: Μάλιστα το ποστ αυτό το στήριξε αρχικά το Φεστιβάλ των Καννών, όμως αφού μπήκαν και τους έγραψαν πολλά λόκαλ κουήρια από την Αθήνα, οι Κάννες πήραν το λάικ πίσω και μάλιστα ζήτησαν στην κοινότητα και συγγνώμη.
ΦΙ: Οπότε τι να κάνεις, αν δεν μπορούμε να εξηγήσουμε τα βασικά εδώ, τουλάχιστον ήταν μια μικρή νίκη, ότι μπορέσαμε να τα εξηγήσουμε σε ένα διεθνές φεστιβάλ αυτού του μεγέθους.
Ανταλλάξαμε φιλιά στον αέρα και αποχαιρετηθήκαμε λέγοντας εις το επαν-ειπείν. Όσο ξεμάκραιναν από το κάδρο παρατηρούσα τα FYTA και σκεφτόμουν, όταν σε κράζουν σ’ αυτή τη χώρα σημαίνει ότι τους ενοχλείς κι όταν τους ενοχλείς σημαίνει ότι κάτι ορθά πράττεις. Τα FYTA δεν σκιάζονται τα φασιστικά παράσιτα, έχουνε όλους εμάς να τα περιποιούμαστε, να τα ποτίζουμε, να τα ψεκάζουμε με αγάπη για να κάνουν τον κήπο της ποικιλότητάς μας πιο μεγάλο και ανθηρό.
