«Ο επιθεωρητής» του Νικολάι Γκόγκολ επιστρέφει σε μετάφραση Ερρίκου Μπελιέ και σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα στο Βασιλικό Θέατρο από τις 5 Οκτωβρίου.
Η κοινωνική διαφθορά, η γραφειοκρατία και η κατάχρηση εξουσίας είναι τα στοιχεία που επικρατούν στην κοινωνική σάτιρα του Νικολάι Γκόγκολ, η οποία αναδεικνύει χαρακτηριστικά και αδυναμίες, της προεπαναστατικής Ρωσίας που συναντούμε ακόμα και σήμερα, όπως η αδικία και ο δεσποτισμός.
«Ο επιθεωρητής» ανέβηκε για πρώτη φορά το 1836. Ο Νικολάι Γκόγκολ γράφει μια κωμωδία η οποία στηλιτεύει τις σχέσεις υποταγής και εξουσίας που χαρακτηρίζουν την προεπαναστατική Ρωσία, και όχι μόνο… Επικεντρώνεται για άλλη μια φορά στους ανθρώπους που μαραζώνουν ανάμεσα στον φόβο της ιεραρχίας , στις περιορισμένες τους φιλοδοξίες, τις ανάγκες και τις μικρότητές τους. Ως γνήσιος ρεαλιστής και με την απόσταση που του διασφαλίζει η κωμωδία, το επιτυγχάνει με ακρίβεια και νηφαλιότητα.
Στην αναμονή για την άφιξη ενός ανώτατου δημοσίου υπαλλήλου, που έρχεται με σκοπό να επιθεωρήσει τη λειτουργία της κρατικών ιδρυμάτων σε μια επαρχιακή πόλη της Ρωσίας, ο Χλεστακόφ, ένας ασυνείδητος και χαραμοφάης νεαρός από την Πετρούπολη, παριστάνει τον επιθεωρητή και επωφελείται από τη «μικρή» αυτή παρεξήγηση.
Οι υπάλληλοι της πόλης, βουτηγμένοι στη διαφθορά, στην προσπάθειά τους να κερδίσουν την εύνοιά του, επιδίδονται σε κολακείες, ικανοποιούν τις ανάγκες του και πέφτουν θύματα μιας μεγαλύτερης απάτης αποκαλύπτοντας έτσι την αποσύνθεση της κρατικής μηχανής και των λειτουργών της.
Σημείωμα Σκηνοθέτη
Ο Νικολάι Γκόγκολ, ο «εύθυμος μελαγχολικός», όπως τον ονόμαζε ο Πούσκιν, έγραψε τον Επιθεωρητή στα εικοσιπέντε του χρόνια. Ένα έργο με νεανική ορμή, μια επιθετική σάτιρα μιας κοινωνίας χωρίς ηθικές αξίες, βουτηγμένη στη διαφθορά και την αδικία.
Ο Επιθεωρητής ξεκινάει ως μια κωμωδία παρεξηγήσεων, υψώνεται όμως πολύ γρήγορα σε μια οργισμένη πολιτική σάτιρα που ξεπερνά τα όρια του τόπου και του χρόνου μέσα στον οποίο γράφτηκε.
Ένα από τα πιο δύσκολα είδη θεατρικής γραφής είναι η κοινωνική και ως εκ τούτου πολιτική κωμωδία. Ενώ σατιρίζει αδυσώπητα τα κακώς κείμενα χρησιμοποιεί το γέλιο σαν βόμβα που εκτινάσσει στα ουράνια τα ερείπια μιας κοινωνίας υποκριτικής, παρηκμασμένης και μιας εξουσίας σαθρής και ανήθικης.
Όπως πριν από εκείνον ο Αριστοφάνης, ο Μολιέρος, ο Σαίξπηρ, και μετά από εκείνον ο Ιονέσκο, ο Μπέκετ, ο Ντάριο Φο και άλλοι τόσοι που τόλμησαν με την σάτιρα να αποκαλύψουν την τραγική πλευρά της ανθρώπινης περιπέτειας, έτσι και ο Γκόγκολ χωρίς διδακτισμούς και σοβαροφάνεια, με στόχο την ψυχαγωγία, αποκαλύπτει την άβυσσο της ανθρώπινης βλακείας, καταγράφει χωρίς ωραιοποιήσεις τη διαφθορά των θεσμών, τη ματαιοδοξία των ισχυρών, την ανικανότητα των διοικούντων, την αισχρή εκμετάλλευση των φτωχών, τη δουλοπρέπεια και τον φόβο μπροστά στην δύναμη της εξουσίας κι όλα αυτά με στόχο το γέλιο.
Γιατί το γέλιο σκοτώνει τον φόβο κι αποκαλύπτει την αλήθεια.
Σ΄ ευχαριστούμε αλαφροΐσκιωτε Νικολάι Γκόγκολ για την τόλμη σου.
Γιάννης Κακλέας
