Ο οργανισμός ΝΕΟΝ κλείνει 10 χρόνια και «ο απολογισμός επιβάλλεται», είπε ο ιδρυτής της, Δημήτρης Δασκαλόπουλος στη συνέντευξη τύπου που έδωσε στο Ωδείο Αθηνών για τα 10 χρόνια δραστηριότητας του ΝΕΟΝ. Πριν ξεκινήσει να λάβει τον λόγο μαζί με τη διευθύντρια του ΝΕΟΝ, Ελίνα Κουντούρη, που όπως ο ίδιος μοιράστηκε μαζί μας, αφομοίωσε το όραμά του και το έκανε μεγάλο μαζί με την ομάδα, είδαμε ένα βίντεο-παρουσίαση ή καλύτερα αναδρομή σε όσα έχει κάνει ο οργανισμός ΝΕΟΝ. Μιλούσαν και κάποιοι από τους καλλιτέχνες, οι οποίοι έχουν συνεργαστεί σε αυτό το διάστημα της πορείας του, και περνούσαν οι εικόνες μπροστά μας απ’ όλα όσα έχουν δημιουργηθεί και εκτεθεί αυτό το διάστημα των 10 ετών.
Στο ακροατήριο υπήρχε μόνο σιωπή που διακοπτόταν μόνο από κάποια επιφωνήματα που έβγαιναν από μέσα μας, όπως από αυτά που θυμάσαι, κάτι που έχεις ζήσει και αναπολείς ή σου ‘ρχεται ξανά στο μυαλό η αίσθηση που σου έκαναν μαζί και με ένα τωρινό αίσθημα χαράς που ήσουν μέρος του και το έχεις βιώσει κι εσύ. Δεν είχαμε φτάσει ούτε στα μισά της κοντά 15λεπτης προβολής και η διαπίστωσή μου ήταν ότι οι περισσότερες πρωτοποριακές και ξεχωριστές εκθέσεις και με συμμετοχή ξένων και διεθνών καλλιτεχνών που έχω δει στην Ελλάδα κι έχουν χαραχθεί στο μυαλό μου, έχουν την υπογραφή ΝΕΟΝ.
Βλέποντας το βίντεο και ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος έκανε τη δική του αναδρομή, όπως μοιράστηκε μαζί μας, και θυμήθηκε γιατί ξεκίνησε όλο αυτό καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι:
«Πολιτική πράξη είναι η ίδρυση του ΝΕΟΝ, αλλά στη βάση του είναι αυτό το ανεξήγητο στοιχείο της τέχνης, τι κάνει μέσα μας, τι κάνει στους ανθρώπους …το ανεξήγητο μυστήριο της ελκυστικότητας της τέχνης που ενυπάρχει σε κάθε ανθρώπινο ον, είναι μια βασική ανθρώπινη ανάγκη. Και γι’ αυτό θέλησα να δώσω ευκαιρία στο ελληνικό κοινό όσο μπορώ με τις δικές μου δυνάμεις να εκτεθεί σε αυτή τη μαγεία όλο και περισσότερο».
Μέσα από την εμπειρία του ως επιχειρηματίας του έγινε αντιληπτό ότι η βασική αιτία για την κρίση που ξέσπασε το 2009 στην Ελλάδα υπήρξε η αδυναμία του κράτους και της ελληνικής κοινωνίας να αντιμετωπίσουν δυναμικά τις προκλήσεις του εκσυγχρονισμού και της παραγωγικής ανασυγκρότησης που απαιτούσαν οι εποχές και ότι η κρίση στη βάση της ήταν πολιτισμική. Έτσι σκέφτηκε να κάνει κάτι ο ίδιος για το πώς μπορούσε να συμβάλει στο ξεπέρασμά της κι ο σκοπός, όπως είπε ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος ήταν ένας και μοναδικός:
«Να δώσει την ευκαιρία στο ευρύ κοινό στην Ελλάδα, στον κάθε πολίτη να εκτεθεί στις προκλήσεις και τις συγκινήσεις της σύγχρονης τέχνης και τότε αντιμετώπισε το ερώτημα που πάντα παραμένει επίκαιρο: γιατί Τέχνη στον καιρό της ένδειας;». Συνεχίζοντας: «Γιατί αυτή η πρωτοβουλία στηριζόταν σε μία πίστη και σε μία ελπίδα, η πίστη ήταν ότι η τέχνη είναι μια βασική ανθρώπινη ανάγκη και πρέπει να είναι προσιτή σε όλους και δικαίωμα του καθενός. Κι ότι η σύγχρονη τέχνη και οι επίκαιρες ιδέες που εκφράζει μπορούν να αλλάξουν μυαλά, να κεντρίσουν συνειδήσεις και να αφυπνίσουν και σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο. Γιατί στη βάση αυτής της κρίσης ήταν η έλλειψη του γόνιμου προβληματισμού, ήταν τα στερεότυπα και οι περιορισμένες αντιλήψεις, και η σύγχρονη τέχνη βοηθάει αυτά να αλλάξουν. Να ανατραπούν τα στερεότυπα. Να δημιουργηθεί μια ευρύτερη αντίληψη για τον κόσμο και το πού είμαστε.
Και η ελπίδα μου ήταν ότι μέσα και από αυτό το άνοιγμα αυτού του μυαλού θα υπάρξει μια νέα γενιά και όλες οι επόμενες που θα έχουν τα εφόδια και τη θέληση να αλλάξουν τα κακώς κείμενα και να κάνουν τη χώρα μια σύγχρονη ευρωπαϊκή κοινωνία με τα μάτια στο μέλλον, έτσι ώστε τα εγγόνια μας να μην ζήσουν ποτέ ξανά μια τέτοια καταστροφή σαν αυτήν που εμείς δημιουργήσαμε».
Και αφού μιλάμε και για απολογισμό ας περάσουμε και σε αριθμούς – δεδομένα που δείχνουν τι έκανε και πώς συνέβαλε στην ελληνική κοινωνία ο ΝΕΟΝ σε αυτή τη δεκάχρονη δραστηριότητά του: Έχει πραγματοποιήσει εκθέσεις σε 28 διαφορετικές τοποθεσίες, σε μουσεία, αρχαιολογικούς, ιστορικούς και αστικούς χώρους. Έχει παρουσιάσει έργα 253 καλλιτεχνών (94 ελλήνων και 159 από το εξωτερικό) και έχει πραγματοποιήσει 93 αναθέσεις νέων έργων σε 70 καλλιτέχνες. Έχει συνεργαστεί με 22 επιμελητές τέχνης (14 έλληνες και 8 από το εξωτερικό).
Ουσιώδη θέση στη δράση του ΝΕΟΝ έχουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τα προγράμματα υποστήριξης των νέων καλλιτεχνών. Το πρόγραμμα Χορηγιών έχει υποστηρίξει 212 ανεξάρτητες πρωτοβουλίες με το ποσό των €3,7 εκ., ενώ περίπου 1.800 καλλιτέχνες επωφελήθηκαν μέσω αυτών των προγραμμάτων. Το πρόγραμμα Υποτροφιών έχει απονείμει 79 υποτροφίες για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές και συνεχίζει να χτίζει ένα σταθερό δίκτυο επαγγελματιών που θα συμβάλουν με την τεχνογνωσία τους στο πολιτιστικό οικοσύστημα. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Είναι αυτό Τέχνη;» είναι το πρώτο πρόγραμμα σε δημόσια σχολεία που εστιάζει στη σύγχρονη τέχνη. Έχουν πραγματοποιηθεί 994 προγράμματα σε 161 σχολεία με τη συμμετοχή 18.850 μαθητών και 90 εκπαιδευτικών.
Το πρόγραμμα ανταλλαγής επιμελητών ΝΕΟΝ σε συνεργασία με τη Whitechapel Gallery έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο 210 νέων επιμελητών και επαγγελματιών που ενισχύουν την καλλιτεχνική διασύνδεση μεταξύ της Ελλάδας και της Βρετανίας. Παράλληλα, έχουν πραγματοποιηθεί εκατοντάδες εκπαιδευτικά προγράμματα στο πλαίσιο των εκθέσεων με τη συμμετοχή 17.000 μαθητών, καθηγητών, γονέων, φοιτητών, ενώ περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι έχουν εκπαιδευτεί στο πρόγραμμα Educate the Educator σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Βόλο.
Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος όμως μίλησε για όσα δεν μπορούν να μετρηθούν με νούμερα και δεν μπορούν να αποτυπωθούν με αυτόν τον τρόπο:
«Εκείνο που νομίζω δεν μετριέται, δεν ιχνογραφείται είναι το αποτύπωμα που άφησε στις ψυχές και στο νου εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που διάλεξαν να παρακολουθήσουν την πορεία του. Αυτή η εκτίμηση της χρησιμότητας και της αποτελεσματικότητας αυτού του αποτυπώματος που έχει αφήσει στους ανθρώπους δεν μπορεί, αλλά ούτε χρειάζεται να προσδιοριστεί, γιατί θεωρώ πια αποτελεί ένα συνειδητό ή ασυνείδητο περιουσιακό στοιχείο του καθενός μας κι έτσι ελπίζω, η αθροιστική περιουσία της κοινωνίας».
Όταν ξεκίνησε ο ΝΕΟΝ το 2013, όπως αναφέρει η Ελίνα Κουντούρη, είχαν να απαντήσουν σε ένα πολύ βασικό ερώτημα, το οποίο είχε θέσει ο ίδιος του ο ιδρυτής: Πώς μπορείς να φέρεις το ευρύ κοινό στη σύγχρονη τέχνη και σε ένα χώρο που είναι όλο και περισσότερο διαφορετικός και χωρικά διασκορπισμένος;
«Η απάντηση για μας», αναφέρει η διευθύντρια του ΝΕΟΝ, «ήταν πάντα, ότι βρισκόταν στην πόλη, στις ίδιες τις αφηγήσεις και τις ιστορίες της πόλης και γι’ αυτό θέλαμε πάντα να δημιουργούμε χώρους συνύπαρξης. Συνύπαρξης που όλοι μαζί θα μπορούμε να βρεθούμε, να ανταλλάξουμε ιδέες, να διαφωνήσουμε και οι καλλιτέχνες θα χρησιμοποιήσουν την ιστορικότητα κι όλο αυτό τον πλούτο που έχει να προσφέρει η Αθήνα και η Ελλάδα για να απαντήσουν σε σύγχρονα ερωτήματα της εποχής».
Μέλημα του ΝΕΟΝ, τόνισε είναι το πώς θα αφήσουν έργα υποδομής καθώς δεν τους ενδιαφέρει κάθε φορά μόνο το εκθεσιακό πρόγραμμα, «γι΄αυτό και σε κάθε χώρο που πηγαίνουν αφήνουν ένα στίγμα πίσω, ώστε να μπορέσει να αξιοποιηθεί ο χώρος κι από τρίτους».
Με τομέα δραστηριότητας την Πόλη, ο ΝΕΟΝ συνεργάστηκε με κρατικούς πολιτιστικούς φορείς και αξιοποίησε εμβληματικά ιστορικά κτίρια και αρχαιολογικούς χώρους για να τα φέρει στο προσκήνιο της πολιτιστικής δραστηριότητας. Αποκορύφωμα ήταν η ανακαίνιση 6.500 τ.μ. του κτιρίου του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου, μια επένδυση €1,4 εκατ., και δημιουργία του σύγχρονου κέντρου πολιτισμού που παρέδωσε στη Βουλή των Ελλήνων. Επιπλέον, ανακαίνισε και δημιούργησε έναν χώρο τέχνης στο Ωδείο Αθηνών, ενώ έχει πραγματοποιήσει έργα υποδομής €1,5 εκατ. σε 10 ελληνικά ιδρύματα ως συνέχεια συνεργασιών και εκθέσεων που πραγματοποιήθηκαν στους χώρους τους.
Στον απολογισμό δεν μπορεί να παραλειφθεί και η στενή σχέση της αρχαιολογίας με τη σύγχρονη τέχνη, αφού μέσα από συμπράξεις με δημόσιους φορείς έχουν πραγματοποιηθεί 10 εκθέσεις σε αρχαιολογικούς χώρους, οι οποίες συνέδεσαν το κλασικό παρελθόν με τον σύγχρονο πολιτισμό αναφέροντας σχετικά η Ελίνα Κουντούρη τη γενικότερη προβληματική του ΝΕΟΝ:
«Πώς ο σύγχρονος πολιτισμός σε μια πόλη σαν την Αθήνα, σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, μπορεί να καταστήσει ξανά μια πόλη σπουδαία τον 21ο αιώνα μέσα από τον σύγχρονο πολιτισμό και αυτό εξετάζοντας το παρελθόν, αμφισβητώντας το, κάποιες φορές ακολουθώντας και πολλές φορές παραβλέποντάς το». H απάντηση σίγουρα βρίσκεται στις οχτώ εμβληματικές εκθέσεις από τον Κεραμεικό έως το νησί της Δήλου.
«Ο χώρος μας είναι η Πόλη» είναι η φράση που συνοψίζει το ΝΕΟΝ, αλλά σε μία πόλη που όλοι μας έχουμε ελεύθερη πρόσβαση και χώρο στη σύγχρονη τέχνη. Την τέχνη στον δημόσιο χώρο διεκδικώντας τη θέση μας σε αυτόν. Σε απροσδόκητα σημεία της ή μέρη που είναι αλλιώς κατηγοριοποιημένα στη συνείδησή μας ανοίγοντας μέσα από τη σύγχρονη τέχνη νέους διαλόγους. Νέες εικόνες εγγράφονται μέσα μας που φέρνουν νέες παρατηρήσεις και αναμνήσεις.
«Η ιστορία του ΝΕΟΝ θέλουμε να πιστεύουμε ότι συμβάλλει στην ιστορία της εξέλιξης της σύγχρονης Αθήνας ή τουλάχιστον μπορεί να συμβάλει», αναφέρει η Ελίνα Κουντούρη. Και για τη μέχρι τώρα ιστορία της η σχετική επετειακή έκδοση ΝΕΟΝ Δέκα Χρόνια 2013-2023, αποτελεί όπως λέει ένα στοχασμό στη σχέση του ΝΕΟΝ με την πόλη μαζί με όλους όσους έχουν διασταυρώσει τους δρόμους τους μαζί του. «Πρόθεση μας είναι να αφήσουμε ένα αρχείο του έργου μας και να οδηγηθούμε σε νέες ανακαλύψεις».
Κι εγώ ελπίζω σε αυτές και πιστεύω στη χρησιμότητα του ΝΕΟΝ για όλους μας, για τις αλλαγές που έχει φέρει στο τοπίο της σύγχρονης τέχνης, αφού με όσα περισσότερα μας τροφοδοτεί τόσο χορταίνει η σκέψη μας, ζητάει όμως κι άλλα ανοίγοντας κι άλλο τον ορίζοντά μας. Μιλώντας για τον δικό μου, σίγουρα ευχαριστώ το ΝΕΟΝ για την πρωτόγνωρη εμπειρία του Tino Sehgal στη Ρωμαϊκή Αγορά, τα ξεχωριστά γλυπτά της Lynda Benglis, το Breaking News-Athens του Michael Landy στη Διπλάρειο, την άχαστη έκθεση Portals στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο και το “Maman” της Louise Bourgeois -απίστευτο- σε ελληνικό έδαφος. Από κοντά τους ευχήθηκα Χρόνια πολλά όμως γραπτά λέω απλώς να ευχηθώ να συνεχίσω να συναντώ την υπογραφή ΝΕΟΝ σε εκθέσεις που θα συναντώ ξανά και ξανά στο μυαλό μου σε ανυποψίαστες στιγμές της καθημερινότητας, κάπως όντως σαν περιουσιακό στοιχείο που δεν υπολογίζεται με αριθμούς.
Μία Απάντηση
Congratulations….keep going…..