Όταν ήταν μικρή στο οικογενειακό τραπέζι αντιμετώπιζε τα ξεσπάσματα του ευέξαπτου πατέρα της κατασκευάζοντας μικροσκοπικές φιγούρες από ψωμί, τις οποίες στη συνέχεια διαμέλιζε και έτρωγε. Ένα σημείο στην παιδική ηλικία της Louise Bourgeois που αργότερα επανήλθε σε αυτές τις εμπειρίες με το έργο The Destruction of the Father (1974), ένα φωτισμένο κόκκινο tableau που θυμίζει είτε στοματική κοιλότητα με γλώσσα και δόντια ή σπήλαιο που περικλείει μια αφηρημένη τραπεζαρία περιτριγυρισμένη από στρογγυλεμένες καρέκλες. Η παιδική της αυτή έκφραση αποτελεί το πρώιμο παράδειγμα της μόνιμης συνήθειάς της να διαχειρίζεται τα συναισθήματά της χρησιμοποιώντας τα χέρια της, φτιάχνοντας μορφές. Μία λεπτομέρεια στη βιογραφία της σε άμεση σύνδεση με αυτό που θα ακολουθούσε στο μέλλον της Bourgeois, όταν τελικά το 1982 γίνεται η πρώτη γυναίκα γλύπτρια, της οποίας αναδρομική έκθεση φιλοξενήθηκε στο ΜοΜΑ, όταν βρισκόταν σε ηλικία 71 ετών, τότε που ήρθε και η ευρεία αναγνώριση για το έργο της.
«Η παιδική μου ηλικία ποτέ δεν έχασε τη μαγεία της, ποτέ δεν έχασε το μυστήριό της, ποτέ δεν έχασε τη δραματική της πλευρά. Αρνούμαι να ξεχάσω αυτή την περίοδο γιατί, όσο επώδυνη κι αν ήταν, ήταν η ίδια η ζωή», έχει αναφέρει η Bourgeois και αφορμή για αυτή την αναδρομή στη ζωή της είναι το γεγονός ότι πλέον η διάσημη γιγαντιαία αράχνη της, το εμβληματικό γλυπτό Maman (1999) που την έκανε παγκοσμίως γνωστή βρίσκεται πλέον στην Ελλάδα στον χώρο της Εσπλανάδας του ΚΠΙΣΝ για επτά μήνες, με ελεύθερη ανοιχτή πρόσβαση σε όλους – μία σύμπραξη για πρώτη φορά από τον ΝΕΟΝ και το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Το τεράστιο γλυπτό – «ωδή στη μητέρα», όπως το χαρακτηρίζει σχετικά η Ελίνα Κουντούρη, Διευθύντρια του ΝΕΟΝ, με ύψος πάνω από 10 μέτρα, μας καλεί να αναμετρηθούμε με τους αιώνιους φόβους:
«Η Bourgeois δήλωσε ότι το Maman συμβολίζει τη μητέρα της, μια υφάντρια και συντηρήτρια ταπισερί, με την οποία αισθανόταν μεγάλη εγγύτητα και της οποίας ο πρόωρος θάνατος ώθησε την Bourgeois να χρησιμοποιήσει την τέχνη για να εξερευνήσει αισθήματα απώλειας και εγκατάλειψης: Η καλύτερη μου φίλη ήταν η μητέρα μου, και ήταν προσεκτική, έξυπνη, υπομονετική, καθησυχαστική, λογική, λεπτεπίλεπτη, διακριτική, απαραίτητη, τακτική και χρήσιμη όπως μια αράχνη».
Δημιούργησε τα πρώτα της σχέδια με αράχνες στα τέλη της δεκαετίας του 1940, ενώ 50 χρόνια αργότερα δημιούργησε τις γιγαντιαίες τρισδιάστατες αράχνες, οι οποίες συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πιο διάσημα έργα της. Ένα από τα πρώτα έργα της σειράς, φτιαγμένο από ατσάλι, παρουσιάστηκε στο Brooklyn Museum το 1994, σχεδόν 50 χρόνια αφότου η Bourgeois έφτιαξε το πρώτο της σχέδιο αράχνης το 1947. Το Maman, είναι το μεγαλύτερο έργο της σειράς, είναι φτιαγμένο από χάλυβα και μάρμαρο και υπήρξε η πρώτη ανάθεση του Turbine Hall της Tate Modern το 2000. Στη συνέχεια το μνημειώδες Maman χυτεύθηκε σε μια έκδοση από μπρούτζο, χάλυβα και μάρμαρο και είναι αυτό που εκτίθεται για πρώτη φορά στην Αθήνα.
Με δέκα μαρμάρινα αυγά στο υπογάστριό του, το γλυπτό ενσωματώνει ιδέες μητρικής προστασίας, αναλύει σχετικά η Ελίνα Κουντούρη:
«Το σώμα της αράχνης, με την περίκλειστη μήτρα του και τα οκτώ πόδια δημιουργεί μια μοναδική αρχιτεκτονική εμπειρία που δρα ως μια μεταφορά για το σπίτι και τον περίπλοκο ιστό των ανθρώπινων σχέσεων και των διαπλεκόμενων αλληλεξαρτήσεών τους. Το Maman αντανακλά επίσης τα διφορούμενα, αντιφατικά και πολύπλοκα συναισθήματα γύρω από την εμπειρία της ίδιας από τη μητρότητα. Κυριαρχώντας στον περιβάλλοντα χώρο του και παραπαίοντας πάνω σε λεπτά, αρθρωτά πόδια, προκαλεί φόβο και υποδηλώνει παγίδευση. Δύο δεκαετίες μετά την πρώτη του παρουσίαση, το Maman συνεχίζει να προκαλεί τον ψυχισμό μας και να επανεξετάζει ερωτήματα οικειότητας, συνύπαρξης και κοινού πεπρωμένου: Απέτυχα ως σύζυγος, γυναίκα, μητέρα, οικοδέσποινα, καλλιτέχνιδα, επιχειρηματίας, φίλη, κόρη, αδελφή, αλλά δεν απέτυχα στην αναζήτηση της αλήθειας. Αυτή η διαρκής αναζήτηση της αλήθειας είναι πιο επιτακτική από ποτέ».
Μπαίνοντας πλέον στο ΚΠΙΣΝ, ήδη από πολύ μακριά στη θέαση του Καναλιού εντοπίζεις το “Maman”, πλήρως εναρμονισμένο με τον φυσικό χώρο, ανάμεσα στα δέντρα, με τα λεπτεπίλεπτα τεράστια πόδια της αράχνης να πατούν γερά στο χώμα. Πλησιάζοντας μπορείς να αγγίξεις τα μπρούτζινα πόδια της και ήδη βρίσκεσαι υπό τη σκέπη της, σχεδόν σαν να είμαστε «παγιδευμένοι» στα πόδια της -κι ενώ σηκώνεις ασυναίσθητα το κεφάλι πολύ ψηλά για να αντικρίσεις τι είναι και μέχρι που φτάνει αυτό το πλάσμα, ήδη έχεις βρεθεί στο κέντρο της, κάτω από τα μαρμάρινα αυγά της που φυλάει στην «κοιλιά» της. Ξαφνικά σαν να βρισκόμαστε σε μια ευαίσθητη και οικεία περιοχή, πολύ μικροί στην τεράστια αράχνη, περιτριγυρισμένοι από τα πόδια της στον εν δυνάμει αόρατο ιστό της, όπως μοναδικά υφαίνει κάθε φορά.
«Όλα όσα κάνω αντλούν έμπνευση από τα πρώτα χρόνια της ζωής μου» Louise Bourgeois (1911-2010)
Η ανασκόπηση περιστατικών από το παρελθόν της δεν υποβιβάζει την τέχνη της σε απλή αυτοβιογραφία. Αντιθέτως, το έργο της ισορροπεί με λεπτότητα στο παρόν. Η Bourgeois απευθύνει μια άμεση και ενστικτώδη έκκληση στους θεατές να ερμηνεύσουν κάθε έργο της εκ νέου ανάλογα με την τρέχουσα σωματική και ψυχική τους κατάσταση – όπως ακριβώς έκανε η ίδια, αναφέρει η Ελίνα Κουντούρη.
Η Louise Bourgeois γεννήθηκε στο Παρίσι την ημέρα των Χριστουγέννων του 1911. Ήταν το δεύτερο από τα τρία παιδιά μιας οικογένειας που αποκαθιστούσε και εμπορευόταν μεσαιωνικές και αναγεννησιακές ταπισερί. Η φαινομενικά συμβατική παιδική ηλικία της Bourgeois κατακερματίστηκε από την άφιξη της Sadie Gordon Richmond, της καθηγήτριας που προσέλαβε ο πατέρας της για να διδάξει αγγλικά στα παιδιά του και που στη συνέχεια έγινε ερωμένη του. Η σύζυγός του Joséphine ανεχόταν αυτή την κατάσταση, αλλά τα τραύματα του πόθου, της μυστικοπάθειας και του άγχους εκείνης της περιόδου ταλαιπώρησαν τη Bourgeois. Μια φεμινιστική ανάγνωση του έργου της μετουσιώνει την προσωπική οργή της προς την πατρική φιγούρα σε εννοιολογική επίθεση στην πατριαρχία.
Φιλοπερίεργη από τη φύση της και μανιώδης αναγνώστρια, η Bourgeois υπήρξε άριστη μαθήτρια παρ’ όλο που έπρεπε να φροντίσει τη μητέρα της που είχε αρρωστήσει, πιθανότατα από ισπανική γρίπη και δεν ανάρρωσε ποτέ. Η μητέρα της τελικά υπέκυψε στην ασθένειά της και πέθανε το 1932, όταν η Bourgeois ήταν 20 ετών. Λίγο αργότερα γράφτηκε στη Σορβόννη για να σπουδάσει γεωμετρία, απολαμβάνοντας την προβλεψιμότητα και τη σταθερότητα του συγκεκριμένου γνωστικού αντικειμένου, που ερχόταν σε τόσο έντονη αντίθεση με την ανατροφή της. Παρ’ ολ’ αυτά λίγο μετά, ένα οξύ καταθλιπτικό επεισόδιο -το πρώτο από τα πολλά που θα βίωνε στη ζωή της- το οποίο προκλήθηκε από αισθήματα εγκατάλειψης και ενοχής μετά τον θάνατο της μητέρας της, την οδήγησε στη σπουδή της τέχνης και τον δρόμο της καλλιτεχνικής πραγμάτωσης.
Η Bourgeois βρέθηκε στην καρδιά της καλλιτεχνικής σκηνής του Παρισιού τη δεκαετία του 1930 και τελικά έμεινε στο κτίριο που θα στέγαζε επίσης τη γκαλερί Gradiva του σουρεαλιστή André Breton. Ένας από τους καθηγητές της στα διάφορα ατελιέ όπου έκανε μαθήματα ήταν και ο Fernand Léger, που την ενθάρρυνε να γίνει γλύπτρια.
Το 1938, σε ένα τμήμα της οικογενειακής γκαλερί ταπισερί στη λεωφόρο Saint-Germain, η Bourgeois άνοιξε ένα μικρό χώρο όπου πουλούσε χαρακτικά και εικονογραφημένα βιβλία. Ο Αμερικανός ιστορικός τέχνης Robert Goldwater (που αργότερα θα γινόταν διευθυντής του Museum of Primitive Art στη Νέα Υόρκη) μπήκε για να ρίξει μια ματιά και παντρεύτηκαν τρεις εβδομάδες αργότερα. Λίγο πριν το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μετακόμισε μαζί του στη Νέα Υόρκη τον Οκτώβριο του 1938 και άρχισε να διαμορφώνει την καλλιτεχνική της σταδιοδρομία.
«Κάθε μέρα πρέπει να εγκαταλείπεις το παρελθόν σου ή να το αποδέχεσαι, και, έπειτα, αν δεν μπορείς να το αποδεχθείς, γίνεσαι γλύπτρια»
Η ζωή της Bourgeois υπήρξε ιδιαίτερα δραστήρια κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940. Παράλληλα με την ανθηρή σταδιοδρομία της στην τέχνη, μεγάλωνε και τους τρεις γιους της. Οι ανησυχίες και η αγανάκτησή της για τις απαιτήσεις της μητρότητας και του γάμου ήρθαν στο προσκήνιο στη σειρά Femme Maison (1946-47), πίνακες όπου ένα σπίτι ή ένα κτίριο αντικαθιστά το κεφάλι μιας γυναίκας, έτσι ώστε η οικιακή ζωή να φαίνεται ότι βαραίνει στους ώμους της, αφαιρώντας έτσι την ταυτότητά της και αφήνοντας το γυμνό σώμα της εκτεθειμένο και ευάλωτο. Η σειρά Femme Maison προανήγγειλε τη γλώσσα και τις πολιτικές του Φεμινισμού (αν και υπήρξε κατά πολύ προγενέστερή τους). Η Bourgeois επέστρεφε κατά διαστήματα στα θέματά της σειράς σε ολόκληρη την καριέρα της.
Έπειτα από δύο ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής το 1945 και το 1947, η Bourgeois εγκατέλειψε το μέσο αυτό και στράφηκε οριστικά προς τη γλυπτική. Εργάστηκε στην ταράτσα της πολυκατοικίας της δημιουργώντας τα έργα Personages, μια σειρά από ανθρωπομορφικά αλλά αφηρημένα ξύλινα γλυπτά που έμοιαζαν ταυτόχρονα ελαφρώς εκτός ισορροπίας και παρέπεμπαν στην καθετότητα των ουρανοξυστών γύρω της. Εξέθεσε τα γλυπτά χωρίς βάθρα και συγκεντρωμένα, ώστε ο θεατής να αναγκάζεται να προχωράει ανάμεσά τους, όπως θα έκανε ανάμεσα σε μια ομάδα ανθρώπων. Για τη Bourgeois, τα γλυπτά αντιπροσώπευαν τους φίλους και συγγενείς που είχε αφήσει πίσω της στη Γαλλία.
Το 1951, ο πατέρας της Bourgeois πέθανε, γεγονός που λειτούργησε ως καταλύτης για μια δεύτερη περίοδο παρατεταμένης κατάθλιψης. Από το 1952 μέχρι το 1963 περίπου, η Bourgeois ουσιαστικά αποσύρθηκε από τον κόσμο της τέχνης και πέρασε μια περίοδο εντατικής ψυχανάλυσης.
Η επανεμφάνισή της αποτέλεσε μια εκ νέου επινόηση του εαυτού της και επανεκκίνηση. Τα νέα βιομορφικά, σωματικά έργα της που εκτέθηκαν το 1964, ήταν φτιαγμένα από οργανικά, εύπλαστα υλικά – γύψο, λάτεξ, καουτσούκ και χυτή ρητίνη. Στη διάσημη φωτογραφία του Robert Mapplethorpe από το 1981, η χαμογελαστή Bourgeois, φορώντας ένα “monkey fur coat” (πανωφόρι από γούνα πίθηκου), εμφανίζεται με ένα από αυτά τα έργα, το Fillette (1968), σφηνωμένο κάτω από τη μασχάλη της σαν μωρό. Στη σειρά Janus Fleuri (1968), η Bourgeois χρησιμοποιεί το πιο παραδοσιακό υλικό του μπρούντζου για να δημιουργήσει κρεμαστά γλυπτά που είναι υβρίδια ανδρικών και γυναικείων γεννητικών οργάνων.
Μετά τον θάνατο του συζύγου της το 1973, η Bourgeois δίδαξε στο School of Visual Arts, ανάμεσα σε άλλες σχολές τέχνης της Νέας Υόρκης. Λέγεται ότι ξήλωσε τη στόφα από την κουζίνα του σπιτιού τους, μετασκευάζοντάς τη από οικιακό, σε χώρο καλλιτεχνικής εργασίας. Το έργο The Destruction of the Father (1974) την καθιστά πρωτοπόρο της εγκατάστασης, μια καλλιτεχνική φόρμα που εξερεύνησε περαιτέρω από το 1991 μέχρι τον θάνατό της. Τα έργα της σειράς Cells, είναι αγχωτικά αρχιτεκτονικά περιβάλλοντα, το καθένα γεμάτο με αντικείμενα από το παρελθόν της και γλυπτά της. Μετά την αναδρομική έκθεσή της το 1982 στο ΜοΜΑ, που της έφερε ευρεία αναγνώριση, η Bourgeois, σε ηλικία ογδόντα ενός ετών, εκπροσώπησε τις ΗΠΑ στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1993.
Σε όλη τη διάρκεια του βίου της, η Bourgeois βασανιζόταν από αϋπνίες. Μια σειρά από σχέδια με μολύβι και μελάνι, που συχνά υπομνηματίζονταν από επιγραμματικές φράσεις και προέκυψαν από τις χαώδεις νυχτερινές σκέψεις της από το 1994 και το 1995, εκτέθηκαν στη συλλογή Daros στη Ζυρίχη το 2004.
Στις δύο τελευταίες δεκαετίες της ζωής της υπήρξε επίσης μια παραγωγικότατη χαράκτρια, δημιουργώντας πάνω από χίλιες συνθέσεις. Επίσης, άρχισε να δουλεύει με τα ρούχα και τα υφάσματα που είχε συγκεντρώσει σε όλη της τη ζωή, κατασκευάζοντας υφασμάτινα βιβλία, κολάζ, πάνινες φιγούρες και κεφαλές. Με αυτά τα έργα επαναπροσέγγισε θέματα αποκατάστασης και επιδιόρθωσης που παρέπεμπαν στο εργαστήριο ταπισερί της παιδικής ηλικίας της και τη στενή σχέση με τη μητέρα της, που έπαιξε τόσο κεντρικό ρόλο στην καλλιτεχνική της πορεία.
Το έργο Untitled (1966) από τη σειρά poles, περιλαμβάνει ρούχα της Bourgeois. Κρεμασμένα από ένα ατσάλινο κοντάρι σε «κρεμάστρες» από οστά βοοειδών, τα λεπτεπίλεπτα μεταξωτά εσώρουχα και ένα μαύρο φόρεμα με παγιέτες διατηρούν αναμνήσεις από τότε που φοριούνταν και λειτουργούν ως οδυνηρές υπενθυμίσεις της επαφής με την επιδερμίδα της.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής της, η Bourgeois συνέχισε να διοργανώνει τα εβδομαδιαία «σαλόνια» της για προσωπικότητες του κόσμου της τέχνης, συγγραφείς και ανερχόμενους καλλιτέχνες. Ξεκινούσαν από τις τρεις το απογεύματα της Κυριακής και στη διάρκειά τους διατύπωνε αδίστακτες αλλά διορατικές απόψεις και σχολιασμούς. «Δεν ήταν απλώς πνευματώδης. Ήταν τρομερή. Της άρεσε να κάνει φασαρία, αλλά με έναν ενδιαφέροντα τρόπο», σημείωνε η ιστορικός τέχνης Linda Nochlin.
H Bourgeois πέθανε σε ηλικία 98 ετών στις 31 Μαΐου του 2010. Έχει αναγνωριστεί ευρέως ως μία από τις πιο σημαντικές καλλιτέχνιδες του 20ου αιώνα.
Πρόγραμμα παράλληλων δράσεων
Με αφορμή την έκθεση σχεδιάστηκε και υλοποιείται ένα πρόγραμμα παράλληλων δράσεων (θεατρικές αναγνώσεις, εργαστήρια, σχολικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, προγράμματα ειδικά για μέλη, θεματικές ξεναγήσεις) που πραγματοποιείται χάρη στη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), απευθύνεται τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες και θα διαρκέσει μέχρι τον Νοέμβριο.
Πρωταρχικός στόχος αυτών των εργαστηρίων, των σχολικών προγραμμάτων, των δράσεων αποκλειστικά για μέλη και των ξεναγήσεων είναι να ενισχύσουν την κατανόηση και την εμβάθυνση στο έργο της Bourgeois και των θεματικών που αυτό αντανακλά, συστήνοντας τη σύγχρονη τέχνη στο κοινό.
Αναλυτικά το παράλληλο πρόγραμμα μέχρι και τον Ιούνιο:
Παραβάσεις, το Θεατρικό Αναλόγιο του ΚΠΙΣΝ
Με αφορμή την έκθεση του Maman, οι Παραβάσεις, το Θεατρικό Αναλόγιο του ΚΠΙΣΝ, καταπιάστηκαν με τρία θεατρικά κείμενα-σταθμούς που θέτουν στο επίκεντρο τη μητρότητα/τη μητέρα και τη συναισθηματική ανάπτυξη του ανθρώπου, όπως αυτή άρρηκτα συνδέεται με την πρωταρχική εμπειρία (Ευγένιου Ο’ Νηλ, Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα σε σκηνοθεσία Γεωργίας Μαυραγάνη, Αύγουστου Στρίντμπεργκ, Ο Πατέρας σε σκηνοθεσία Μαρίας Μαγκανάρη).
Την Κυριακή 10 Απριλίου η σκηνοθέτις Έλενα Μαυρίδου ολοκληρώνει αυτόν τον κύκλο των τριών σκηνικών αναγνώσεων και επιχειρεί τη δική της σκηνική ανάγνωση της Άλκηστης, του αινιγματικού έργου του Ευριπίδη που στέκει μετέωρο, στο όριο ανάμεσα στην τραγωδία και το σατυρικό δράμα.
Ευριπίδη, Άλκηστις
Μετάφραση: Κωνσταντίνος Χρηστομάνος
Σκηνοθεσία: Έλενα Μαυρίδου
Μουσικός επί σκηνής: Γιώργος Μαυρίδης
Παίζουν (αλφαβητικά): Θανάσης Δόβρης, Δήμητρα Κούζα, Στέργιος Κοντακιώτης
Δημήτρης Λάλος, Έλενα Μαυρίδου, Νικόλας Παπαδομιχελάκης
Εργαστήρια για παιδιά
Εργαστήριο γλυπτικής: Φτιάξε γλυπτά με τον τρόπο της Louise Bourgeois
Σε αυτό το εργαστήριο γλυπτικής τα παιδιά θα επιχειρήσουν να ξετυλίξουν το κουβάρι της καλλιτεχνικής ζωής της Bourgeois και να φτιάξουν τα δικά τους έργα εμπνευσμένα από το ευρύτερο έργο της.
Θα εστιάσουν σε τρεις σημαντικές περιόδους της ζωής της (πρώτη περίοδος: γλυπτά- άνθρωποι, δεύτερη περίοδος: διαφορετικά υλικά, τρίτη περίοδος: κλειστοί εσωτερικοί χώροι). Το Maman θα αποτελεί την αφετηρία για καθε εργαστήριο, αφού το στοιχείο της αράχνης απασχόλησε την καλλιτέχνη για περίπου 50 χρόνια.
Οι συμμετέχοντες/ουσες θα γνωρίσουν τις διαφορετικές αυτές περιόδους μέσα από εικόνες και σχέδια, τα διαφορετικά υλικά που χρησιμοποιούσε η Bourgeois, αλλά και τους συμβολισμούς που επέλεγε με βάση τα βιώματα της παιδικής της ηλικίας.
Έτσι, θα μυηθούν στο έργο της, και μέσα από την κατάσταση της θραυσματικότητας, θα δημιουργήσουν έργα που θα προκύπτουν από τα δικά τους συναισθημάτα (φόβος, θυμός, χαρά) ανακαλύπτοντας, με αυτόν τον τρόπο, έναν κόσμο όπου η τέχνη συνδέεται άμεσα με τη ζωή.
Για παιδιά 7 έως 10 ετών
Κυριακή 10/4, Κυριακή 8/5, Κυριακή 12/6
11.00-13.00, Εσπλανάδα
Σχεδιασμός και υλοποίηση: Βασίλης Γεροδήμος, εικαστικός
Υποστήριξη εργαστηρίου: Λυδία-Ελένη Βαϊρακταράκη, εικαστικός
Εικαστικό παιχνίδι: Η Αράχνη που ταξίδεψε τον κόσμο
Πώς κατασκευάζεται ένα τόσο μεγάλο γλυπτό; Από τι υλικό είναι φτιαγμένο; Πώς μεταφέρεται; Ολόκληρο ή σε κομμάτια; Και μετά πώς συναρμολογείται; Χωράει σε όλα τα μουσεία ή κάποια αναγκάζονται να το τοποθετήσουν σε εξωτερικό χώρο; Σε πόσες χώρες έχει ταξιδέψει η γιγαντιαία αράχνη; Ποια άλλα σημαντικά έργα έχει συναντήσει στο ταξίδι της; Η Bourgeois ακολουθούσε την αράχνη της παντού; Πότε η Bourgeois έφτιαξε την πρώτη της αράχνη; Έχετε δει την αράχνη σε κάποιο άλλο μέρος του κόσμου; Τι συνέβη κάποτε στο Μουσείο Γκουγκενχάιμ;
Ένα εικαστικό παιχνίδι που έχει ως στόχο να παρουσιάσει πληροφορίες για το ταξίδι του μεγάλου γλυπτού στον κόσμο και να βοηθήσει, παράλληλα, τα παιδιά να γνωρίσουν καλύτερα το ίδιο το έργο της Louise Bourgeois, αλλά και τα μουσεία του κόσμου!
Στο τέλος, τα παιδιά θα κατασκευάσουν το δικό τους μικρό έργο για να το εκθέσουν στο δικό τους αυτοσχέδιο μουσείο, στο δωμάτιο τους ή όπου αλλού επιθυμούν.
Για παιδιά 5 έως 8 ετών
Σάββατο 30/4, Κυριακή 15/5, Κυριακή 5/6
11.00-12.30, Εσπλανάδα
Σχεδιασμός-υλοποίηση: Playroom (Ιωάννα Γουζέλη, Αγγελική Μπόζου)
Eργαστήριο σχεδίου: Μάντεψε με τι μοιάζει
Σε αυτό το εργαστήριο σχεδίου και παρατήρησης αντλούμε έμπνευση από τη φύση και το έργο Maman της Louise Bourgeois, καθώς και από σειρές σχεδίων/χαρακτικών της καλλιτέχνιδος που ανήκουν στη συλλογή του Museum of Modern Art (ΜοΜΑ) στη Νέα Υόρκη. Έχοντας ως εργαλεία φυσικά υλικά (κλαδιά, πέτρες), χαρτί και ξυλομπογιές, φτιάχνουμε μορφές και σχέδια και τα αποτυπώνουμε στο χαρτί.
Στόχος του εργαστηρίου είναι η εξοικείωση με τη μορφή της αράχνης που σταδιακά θα οδηγήσει στη διερεύνηση της σχέσης μας με τη φύση και τη θέση μας μέσα σε αυτήν.
Για παιδιά 8 έως 12 ετών
Σάββατο 16/4, Σάββατο 7 και 21/5, Σάββατο 4/6
17.00-18.30, Εσπλανάδα
Σχεδιασμός-υλοποίηση: Αντιγόνη Μιχαλακοπούλου, Εικαστικός, Αρχιτέκτων, εκπαιδευτικός της τέχνης
Εργαστήριο γλυπτικής για ενήλικες: To συναίσθημα ως εργαλείο για έργα μεγάλης κλίμακας
Ένα εργαστήριο γλυπτικής που θέτει στο επίκεντρό του τη μεγάλη κλίμακα και το πώς αυτή συσχετίζεται με το συναίσθημα και το σώμα μας.
Μέσα από το έργο της Bourgeois βλέπουμε πώς η μεγάλης κλίμακας γλυπτική περιβάλλει τον θεατή και τον προκαλεί να βιώσει σωματικά συναισθήματα -πολλές φορές απωθημένα: οικειότητα, φόβο, συγγένεια, απομόνωση, επιθυμία. Τα γλυπτά της Bourgeois μας διδάσκουν κάτι πολύτιμο: ότι τα συναισθήματα παραμένουν, μας περιβάλλουν και παρότι είναι ενίοτε δύσκολο να διατυπωθούν με λόγια μπορούν, εντούτοις, να διατυπωθούν ως μορφές.
Στο εργαστήριο οι παραπάνω ιδέες υλοποιούνται μέσα από τη μέθοδο της γλυπτικής μακέτας ως ένα πειραματικό εργαλείο έκφρασης της φόρμας και ταυτόχρονα μελέτης της μεγάλης κλίμακας. Η Bourgeois καταλήγει στο έργο Maman σταδιακά, μέσω μιας διαδικασίας αναμέτρησης με το σώμα και το χώρο. Στο εργαστήριο οι συμμετέχοντες καλούνται να ερευνήσουν τα δικά τους συναισθήματα μέσα από συνθέσεις που μπορούν να λειτουργήσουν ως μικρά γλυπτά ή προπλάσματα για μεγάλα έργα. Στόχος του εργαστηρίου είναι η κατανόηση βασικών αρχών της μεγάλης κλίμακας μέσω μιας βιωματικής εμπειρίας.
Ακολουθώντας αυτό το νήμα, το εργαστήριο θα εστιάσει σε ένα συναίσθημα ανά συνάντηση προκειμένου να εξετάσει τόσο τον ίδιο τον ψυχισμό της Bourgeois όσο και αυτόν των συμμετεχόντων σε διάλογο με τα έργα που θα παραχθούν. Φόβος, προσμονή, στοργή, μοναξιά και επιθυμία είναι μια σειρά συναισθημάτων που θα λάβουν μορφή ως αντικείμενα.
Παράλληλα, κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου, θα αναλυθούν βασικές αρχές της γλυπτικής μεγάλης κλίμακας προκειμένου να γίνει κατανοητό το πώς ένα αντικείμενο μπορεί να λειτουργήσει ως μικρό γλυπτό αλλά ταυτόχρονα και ως μακέτα για ένα έργο στο δημόσιο χώρο. Οι συμμετέχοντες θα πειραματιστούν με διάφορα υλικά, απλά και ευμετάβλητα, όπως το ύφασμα και ο πηλός, που θα συνδυαστούν με found objects για την δημιουργία γλυπτικών συνθέσεων. Οι συμμετέχοντες μπορούν επίσης να φέρουν δικά τους αντικείμενα που θα ήθελαν να ενσωματώσουν στο συναίσθημα-έργο που θα δουλεύουν.
Για ενήλικες
Τετάρτη 13/4, Τετάρτη 4 και 18/5, Τετάρτη 1 και 15/6
18.00-20.00, Εσπλανάδα
Σχεδιασμός-υλοποίηση: Στεφανία Στρούζα, εικαστικός
Υποστήριξη εργαστηρίου: Ελίνα Λούκου, αρχιτέκτονας
Για κρατήσεις θέσεων στα εργαστήρια επισκεφτείτε το snfcc.org.
Σχολικά προγράμματα
Τα σχολικά προγράμματα με θέμα το γλυπτό Maman της Louise Bourgeois στο ΚΠΙΣΝ αντλούν έμπνευση από τον αυτοβιογραφικό χαρακτήρα που διατρέχει το συνολικό έργο της καλλιτέχνιδας. Ακολουθώντας την εικαστική διαδρομή της Bourgeois από την παιδική, τη νεανική και τέλος την ώριμη ηλικία, τα εργαστήρια ενσωματώνουν μια σειρά από καλλιτεχνικές πρακτικές με τις οποίες ασχολήθηκε η Bourgeois στις αντίστοιχες χρονικές περιόδους της ζωής της. Παράλληλα, κάτω από το επιβλητικό γλυπτό της αράχνης, οι συμμετέχοντες/ουσες ακούν τη Louise, κορίτσι, νεαρή, ηλικιωμένη, να αφηγείται σκέψεις και γεγονότα από τη ζωή της.
Ιδέα/Σχεδιασμός: Very Young Contemporary Art (VYCA)
Νηπιαγωγείο – Γ’ Δημοτικού
Το όνομά μου είναι Louise – L. B.
Η Louise, από πολύ μικρή ηλικία, βοηθούσε τη μητέρα της στην οικογενειακή επιχείρηση επιδιόρθωσης υφαντών χαλιών. Αυτό που της άρεσε περισσότερο ήταν να ζωγραφίζει τα σχέδια που έλειπαν από τις φθαρμένες ταπισερί, προκειμένου αυτά να υφανθούν στη συνέχεια με κλωστές.
Στo εργαστήριo οι νεαροί/ές μαθητές/ήτριες κάνουν ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο! Βρίσκονται στο Παρίσι του 1920, συναντούν την 9χρονη Louise και τη βοηθούν να επιδιορθώσει μία πολύτιμη ταπισερί που μόλις έφτασε στο εργαστήριο υφαντικής της μαμάς της, Josephine.
Για τις ανάγκες του εργαστηρίου οι μαθητές/ήτριες θα χρειαστεί να έχουν μαζί τους ένα κομμάτι ύφασμα της μητέρας τους ή ενός αγαπημένου προσώπου, καθώς στο τέλος των εργαστηρίων, το ρούχο θα γίνει νήμα για να σχηματίσει ένα συλλογικό υφαντό.
Δ’ Δημοτικού – Α’ Γυμνασίου
To ύφασμα είναι άσκηση μνήμης – L. B.
Παρόλο που η Bourgeois είναι περισσότερο γνωστή για τα γλυπτά της, στην αρχή της καριέρας της και σχεδόν για είκοσι χρόνια ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη ζωγραφική και τη χαρακτική. Τα γραπτά της, όπως και τα σχέδιά της, είναι μια συλλογή από βαθιές προσωπικές σκέψεις και αναμνήσεις από την παιδική της ηλικία.
Η καλλιτέχνις συνήθιζε να καταγράφει σκέψεις και εικόνες σε αμέτρητα φύλλα χαρτιού, στο πίσω μέρος των σχεδίων της και σε πάρα πολλά ημερολόγια. Η ίδια είχε πει «μπορείς να αντέξεις οτιδήποτε αν το γράψεις».
Με έμπνευση τα εικονογραφημένα βιβλία της Bourgeois, οι μαθητές/ήτριες έρχονται σε επαφή με μικτές τεχνικές κολάζ και δημιουργίας τυπωμάτων σε ύφασμα και στη συνέχεια φτιάχνουν ένα χειροποίητο υφασμάτινο ημερολόγιο με τον “τρόπο” της Louise.
Για τις ανάγκες του εργαστηρίου οι μαθητές/ήτριες θα χρειαστεί να έχουν μαζί τους μία φωτογραφία (παιδική, οικογενειακή) εκτυπωμένη σε χαρτί και ένα κομμάτι ύφασμα που τους θυμίζει κάτι από τη ζωή τους ή ένα οικείο τους πρόσωπο.
Β’ Γυμνασίου – Γ’ Λυκείου
Η Αράχνη είναι μια ωδή στη Μητέρα μου – L. B.
εργαστήριο γλυπτικής
Η Louise Bourgeois κάνει το πρώτο της γλυπτό λίγο πριν κλείσει τα σαράντα της χρόνια. Εκείνη την περίοδο ζωγραφίζει για πρώτη φορά το σύμβολο “αράχνη” στο χαρτί ενώ ξεκινά να πειραματίζεται με διάφορα υλικά, όπως ξύλο, πηλό και γύψο. Σε ηλικία 88 ετών φτιάχνει τη γιγάντια αράχνη Maman.
Η καλλιτέχνις έχει γράψει «Η καλύτερή μου φίλη ήταν η μητέρα μου και ήταν πολύ έξυπνη, υπομονετική, ήρεμη, τακτική και χρήσιμη, λογική και απαραίτητη όσο μια αράχνη».
Στο εργαστήριο αυτό οι μαθητές/ήτριες, με άξονα το γλυπτό Μaman επεξεργάζονται αντιφατικές έννοιες, όπως δυνατό – εύθραυστο, αγάπη – φόβος, προστασία – παγίδευση, και κατασκευάζουν ένα πλάσμα (φανταστικό ή υπαρκτό) που συμβολίζει τη μητρότητα.
Δουλεύοντας από μέσα προς τα έξω -τόσο συμβολικά όσο και λειτουργικά- θα πλάσουν πρώτα τον σκελετό του πλάσματος με γαλβανισμένο σύρμα και στη συνέχεια θα το ντύσουν με υλικά, όπως π.χ. γυψόγαζα, προκειμένου να του δώσουν τη μορφή που έχουν φανταστεί.
Για τις ανάγκες του εργαστηρίου οι μαθητές/ήτριες θα χρειαστεί να έχουν μαζί τους ένα κομμάτι ύφασμα της μητέρας τους ή ενός αγαπημένου προσώπου, καθώς στο τέλος των εργαστηρίων, το ρούχο θα γίνει νήμα για να σχηματίσει ένα συλλογικό υφαντό.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα σχολικά προγράμματα στείλτε email στο [email protected]
