Οι «Βάκχες», το πιο ανατριχιαστικό και ταυτόχρονα αινιγματικό έργο από όσα μας έχουν σωθεί, του Ευρυπίδη. Πρόκειται για μια από τις τελευταίες τραγωδίες του ποιητή και γράφτηκε κατά την παραμονή του στη Μακεδονία (408-406 π.Χ.), αλλά διδάχτηκε στην Αθήνα μετά τον θάνατό του Ευριπίδη, ίσως το 405 π.Χ., από τον γιο ή ανιψιό του, Ευριπίδης κι αυτός, αποσπώντας μάλιστα και πρώτο βραβείο, όπως και η «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», βραβείο τόσο σπάνιο για τον ποιητή όσο ζούσε ο ίδιος.
Φέτος το καλοκαίρι, η σκηνοθέτιδα Έλλη Παπακωνσταντίνου θα επιχειρήσει μια νέα ανάγνωση της ξεχωριστής αυτής τραγωδίας, φέρνοντας κοντά τον αρχαίο μύθο με την έρευνα πάνω στη ρευστότητα των φύλων, με συνεύρεση νέων μέσων, τον χορό και τον ήχο, τη μυστικιστική εμπειρία.
Η δραματουργός επιδιώκει να μιλήσει για έναν κόσμο μετα-αποκαλυπτικό, ενόψει μιας επερχόμενης καταστροφής που απειλεί την ανθρωπότητα. Μια επίκαιρη ανάγνωση της τραγωδίας του αρχαίου ποιητή με την queer αισθητική να πρωταγωνιστεί ως μια νέα εικαστική και θεατρική προσέγγιση.
Εύποροι μεγαλοαστοί και οι υπηρέτες τους, αγωνιούν για την επερχόμενη πτώση ενός μετεωρίτη στη γη που οι επιστήμονες αποκαλούν Διόνυσο. Ο Διόνυσος έρχεται με σάρκα και οστά και καθοδηγεί τους ήρωες προς το Δωμάτιο του Πόθου. Ένα τρομακτικό, ανατριχιαστικό δωμάτιο που για να το προσεγγίσουν, πρέπει να διασχίσουν ένα μυστηριώδες ενεργειακό πεδίο ξεπερνώντας τον φόβο της αποκάλυψης, της πτώσης, της μόλυνσης, της φθοράς, της ντροπής. Ο θεός Διόνυσος περιμένει αποφασιστικός. Καμία άρνηση ή αναβολή δεν γίνεται δεκτή. Η αποστολή του είναι μονόδρομος. Ένας σεισμογράφος καταγράφει σε ρολό χαρτί που ξετυλίγεται αδιάλειπτα επί σκηνής, κάθε δόνηση που συγκλονίζει το σπίτι. Ένας τεράστιος παλμογράφος του κόσμου.
«Πρόκειται για μία πολυμεσική απόπειρα ανάγνωσης των Βακχών μέσα από μία queer προβληματική», θα μας πει η Χαρά Κότσαλη που συναντήσαμε λίγο πριν την πρεμιέρα της παράστασης, η οποία και έχει αναλάβει το ρόλο της Αγαύης.
Το queer εδώ σχετίζεται με έναν τρόπο κατανόησης όχι μόνο των έμφυλων ταυτοτήτων αλλά και της αισθητικής, της πολιτικής, της γλώσσας. Στη σκηνή ακούγονται αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά και ελληνικά, ενώ ξεχωριστό ρόλο στη δραματουργία και την επίτευξη της ποθητής πολυγλωσσίας, επιτελούν η παρουσία του Βενεζουελάνου αλχημιστή των ήχων Ariah Lester, αλλά και η ευφάνταστη χορογραφία των Γάλλων Cristophe Beranger και Jonathan Pranlas Descours.
Η Χαρά Κότσαλη, προερχόμενη από το πεδίο του χορού καλείται να βρει τη θέση της μέσα στο συλλογικό αυτό έργο στο όποιο μεγάλη έμφαση έχει δοθεί στη γεφύρωση μεγάλου εύρους παραστατικών τεχνών. Το σκηνικό έργο ακολουθεί τη γραμμή του λόγου, της μουσικής αλλά και της χορευτικής αφήγησης, διερευνώντας μια queer παραστατική γλώσσα – ποπ αλλά με κλασικά οπερατικά ξεσπάσματα, χορευτική αλλά και μυστικιστική, ανεπαίσθητη.
Ποιες οι προκλήσεις και οι δυσκολίες του ρόλου της Αγαύης;
Καθώς έρχομαι απ’ το πεδίο του χορού, δυσκολεύομαι να απαντήσω ως προς την υποκριτική όπως θα το εννοούσε ενδεχομένως μια ηθοποιός. Αυτό που μπορώ να καταλάβω καλύτερα είναι η λειτουργία της κάθε συχνότητας ( ή ρόλου αν θέλετε) μέσα στο σύστημα που δημιουργείται επί σκηνής. Η πρόκληση για μένα είναι να βρω κάθε φορά τι πρέπει να κάνω για να λειτουργήσει ρυθμικά (ή δραματουργικά αν προτιμάτε) η κάθε πράξη του έργου και η συνολική αφήγηση. Η Αγαύη επιτελεί ένα ρόλο μέσα σε μια ιστορία που πρέπει ωστόσο να ειπωθεί συλλογικά. Οπότε το να βρω τη θέση μου μέσα στο σύνολο ήταν η βασική μου έγνοια.
Οι «Βάκχες» της Έλλης Παπακωνσταντίνου αποτελούν μια πρωτότυπη ανάγνωση της ευριπίδειας τραγωδίας, μέσα από ένα εύρος παραστατικών γλωσσών. Πώς ήταν αλήθεια αυτή η καλλιτεχνική εμπειρία;
Το πόσο πρωτότυπο ή όχι είναι το ανέβασμα που κάνουμε ίσως θα πρέπει να το κρίνουν οι άνθρωποι που θα το δουν, ανάλογα και με τις προσλαμβάνουσες και την αισθητική καθεμιάς και καθενός. H σκηνική συνάρθρωση διαφορετικών παραστατικών γλωσσών, όπως ο χορός η όπερα και το video art, είναι άλλωστε κάτι στο οποίο μεγάλη μερίδα του κοινού είναι πλέον εξοικειωμένη. Επομένως, το διακύβευμα είναι τι κάνουμε κάθε φορά με τη συνάντηση αυτών των γλωσσών, καθώς το κυνήγι της πρωτοτυπίας είναι μάλλον ανώφελο στην υπερκορεσμένη μας οπτική πραγματικότητα. Σε κάθε περίπτωση για μένα είναι πάντοτε πολύ ανανεωτικό να συνεργάζομαι με καλλιτέχνες από άλλα πεδία. Κι εδώ συγκεκριμένα νιώθω πολύ τυχερή, καθώς πρόκειται για εξαιρετικούς καλλιτέχνες και πολύ όμορφους ανθρώπους.
Aπό στιγμή σε στιγμή ένας μετεωρίτης που οι επιστήμονες αποκαλούν «Διόνυσο» πρόκειται να χτυπήσει τη Γη. Ο Διόνυσος έρχεται με σάρκα και οστά και καθοδηγεί τους ήρωες προς το Δωμάτιο του Πόθου ένα τρομακτικό δωμάτιο. Ποιοι είναι για εσάς οι μεγαλύτεροι φόβοι των ανθρώπων σήμερα;
Προσπαθώντας να αποτιμήσω τις τελευταίες απελπιστικές -κατά τη γνώμη μου- πολιτικές εξελίξεις στη χώρα μας θα έλεγα ότι ο φόβος ως συλλογικό συναίσθημα είναι ένα εργαλείο διακυβέρνησης και τελικά καθυπόταξης των κοινωνιών. Ο φόβος έχει την ικανότητα να θρέφει τον εαυτό του. Προσκολλάται σε διαφορετικές καταστάσεις προκειμένου να συντηρείται. Ο φόβος της διαρκούς απειλής που βρίσκει κάθε φορά αντίκρισμα σε εξωτερικούς κι εξωτερικούς εχθρούς σμιλεύτηκε πολύ επιδέξια άλλωστε και μέσα στη συνθήκη της πανδημίας. Εκπαιδευτήκαμε από τους πραγματικούς μας εχθρούς να κατασκευάζουμε ψευδοεχθρούς μέσα από την τάξη μας. Εκπαιδευτήκαμε να φοβόμαστε, αλλά να είμαστε και διαρκώς υπεύθυνες και υπεύθυνοι για τα λάθη άλλων.
–
Info:
Βάκχες | Πειραιώς 260
Η παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου αποτελεί σταθμό στην ευρωπαϊκή περιοδεία του έργου μετά την πρεμιέρα στη La Filature, Scène nationale de Mulhouse στη Γαλλία τον Μάρτιο του 2023.
