«Όσο για τα κοσμήματα: όχι πολύτιμοι λίθοι, όχι χρώματα, τίποτα φανταχτερό. Μόνο χρυσό, ή μάλλον επίχρυσο, καθώς μου αρέσουν μόνο κοστούμια κοσμήματα» – Yves Saint Laurent
Εμφανίστηκε στη σκηνή της μόδας το 1958 ως ο διάδοχος του Christian Dior και παρέμεινε ως ένας από τους πιο γνωστούς και επιδραστικούς σχεδιαστές μόδας του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Κατά τη διάρκεια μιας πολύχρονης καριέρας, που διήρκεσε από το 1957 έως το 2002 ήταν σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο ντύνονται οι σύγχρονες γυναίκες, βάζοντάς τις να φορούν παντελόνια τόσο την ημέρα όσο και τη νύχτα, πανωφόρια και σακάκια σαφάρι, “le smoking” (όπως αποκαλούν οι Γάλλοι το ανδρικό σακάκι σμόκιν), λεοπάρ, καμπαρντίνες και, για ένα διάστημα στη δεκαετία του 1970, ρούχα εμπνευσμένα από την καθημερινότητα αλλά σε πολύτιμα, στολισμένα και εντυπωσιακά υφάσματα.
Ο Yves Saint Laurent αναζητούσε συχνά έμπνευση στους δρόμους, μεταφέροντας το παριζιάνικο στυλ των μπίτνικ στις πασαρέλες υψηλής ραπτικής και προσαρμόζοντας τα πανωφόρια που φορούσαν οι ναύτες και ανακάλυπτε στα καταστήματα Army-Navy της Νέας Υόρκης, σε σακάκια που έβρισκαν τον δρόμο τους στις ντουλάπες των μοντέρνων γυναικών σε όλο τον κόσμο. Τα λαμπερά βραδινά του ρούχα ήταν συχνά διακοσμημένα με μοτίβα και χάντρες εμπνευσμένα από καλλιτέχνες όπως ο Πικάσο, ο Μιρό και ο Ματίς. Πάνω απ’ όλα, ήταν ένας αριστοτέχνης αλχημιστής του χρώματος, ικανός να αναμειγνύει πράσινο, μπλε, ροζ και κίτρινο σε ένα ρούχο για να πετύχει ένα αποτέλεσμα εντυπωσικό και συχνά φανταχτερό.
Το 2022 σηματοδότησε την 60ή επέτειο της πρώτης συλλογής Yves Saint Laurent με το όνομά του, καθώς και την 5η επέτειο από τα εγκαίνια του Μουσείου Yves Saint Laurent στο Παρίσι. Για τον εορτασμό αυτής της περίστασης η έκθεση, “GOLD by Yves Saint Laurent”, διερευνάει τον ρόλο που διαδραμάτισε το χρυσό στο έργο του σχεδιαστή.
Δεν ήταν ακόμα 15 ετών όταν με ενθουσιασμό θα δηλώσει στην οικογένειά του πως «μια μέρα, το όνομά μου θα αναγραφεί με χρυσά γράμματα στα Ηλύσια Πεδία». Στα 21 του χρόνια, όταν διαδέχτηκε τον Christian Dior ως επικεφαλής ενός από τους σημαντικότερους οίκους υψηλής ραπτικής της εποχής του, έγινε ο νεότερος σχεδιαστής Μόδας στον κόσμο. Στα 25 του χρόνια, μαζί με τον Pierre Bergé, δημιούργησε τον δικό του οίκο υψηλής ραπτικής. Για το λανσάρισμά του, ο γραφίστας Cassandre συγχώνευσε τα αρχικά του ονόματός του -YSL- και δημιούργησε το εμβληματικό λογότυπο. Αυτά τα τρία χάλκινα γράμματα λάμπουν ακόμα και σήμερα.
Η λαμπερή ζωή της νυχτερινής πόλης και τα πρώτα σχέδια
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, στο Παρίσι εμφανίζονται τα μεγάλα κλαμπ που θα φέρουν επανάσταση στη νυχτερινή ζωή της πόλης. Σε αυτούς τους νέους ναούς του ηδονισμού, φαινόταν ότι όλα επιτρέπονταν και ο καθένας ήταν ελεύθερος να εκφραστεί όπως ήθελε. Ο ενδυματολογικός κώδικας ήταν glamorous-chic, αλλά και τολμηρός, εξωφρενικός. Για τα εγκαίνια του θρυλικού Palace, την 1η Μαρτίου 1978, η πρόσκληση ήταν ξεκάθαρη: «Σμόκιν, βραδινό φόρεμα ή οτιδήποτε άλλο ταιριάζει στην περίσταση».
Ο Yves Saint Laurent, τακτικός θαμώνας αυτών των παριζιάνικων νυχτερινών κέντρων, θα ζήσει πολλές απολαυστικές βραδιές με φίλους στο Chez Régine, στο Le Sept ή στο Le Privilège. Το 1967, στο Chez Régine, θα γνωρίσει την Betty Catroux, την οποία γρήγορα θα θεωρήσει ως τη θηλυκή του σωσία, και μαζί θα εξερευνήσουν το Παρίσι τη νύχτα. Αυτή η εορταστική εξερεύνηση θα σταθεί πηγή έμπνευσης του σχεδιαστή όπου το χρυσό, με τη λαμπερή και φανταχτερή του αύρα, είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής.
Ο Yves Saint Laurent το χρησιμοποίησε για να προσφέρει στις γυναίκες μια λαμπερή, εντυπωσιακή και αισθησιακή γκαρνταρόμπα. Ο χρυσός, από τη χρήση του ως μια απλή λεπτομέρεια έως και μια ολοκληρωμένη εμφάνιση, είτε μέσα από ένα παιχνίδι υλικών (όπως το λαμέ, το δέρμα και το μπροκάρ) είτε από την τεχνική που χρησιμοποιείται (πλεκτά υφάσματα, κεντήματα ή καπιτονέ) ή συνδυάζοντάς το με άλλα χρώματα, ώθησε τη θηλυκότητα στην πληρέστερη έκφρασή της. Φορέματα με λαμπερούς κυματισμούς και πτυχώσεις σαν φτιαγμένα από λιωμένο μέταλλο, διαφανή υφάσματα από χρυσές λάμψεις, γυμνή πλάτη ντεκολτέ… όλα ήταν μια αφορμή για μαγικές νύχτες μέσα στη λάμψη.
Από τα πρώτα κουμπιά που κοσμούσαν τα παλτό του μέχρι τα φορέματα που μοιάζουν εξ ολοκλήρου φτιαγμένα από χρυσό, καμία συλλογή δεν ξέφυγε από το «χρυσό» άγγιγμα του σχεδιαστή. Τόσα πολλά υλικά προσφέρθηκαν στον Saint Laurent για να κυριαρχήσει στην εκθαμβωτική λάμψη του χρυσού: μπροκάρ, δαντέλα, λαμέ, πούλιες, δέρμα, κεντήματα – είτε μέσω υφασμάτων, κοσμημάτων ή αρωμάτων, ο χρυσός λάμπει…
Ο λαμπερός χαρακτήρας του Yves Saint Laurent φωτίζει αυτό το χρονοθεματικό ταξίδι μέσα από μια εκθαμβωτική ποικιλία στολιδιών, πολυτελών υφασμάτων και εξαιρετικών υλικών.
Η έκθεση “GOLD by Yves Saint Laurent”
Υπό την επιμέλεια της Elsa Janssen, Διευθύντριας του μουσείου, σε συνεργασία με την επιμελητική ομάδα του μουσείου και με την καλλιτεχνική συνεργασία της Anna Klossowski, η έκθεση ”GOLD by Yves Saint Laurent” παρουσιάζει το χρυσό μέσα από περίπου σαράντα φορέματα υψηλής ραπτικής και ready-to-wear, επιλεγμένα αξεσουάρ και αντικείμενα, καθώς και βιτρίνες γεμάτες με κοσμήματα, απαραίτητα για τη σιλουέτα του Yves Saint Laurent. Έξι ενότητες που βασίζονται στην παρουσίαση 40 υφασμάτινων δημιουργιών, ανατρέχοντας σε 40 χρόνια μόδας.
To χρυσό είναι παρόν σε όλες στις δημιουργίες του Yves Saint Laurent από την εποχή της συλλογής υψηλής ραπτικής άνοιξη-καλοκαίρι 1962. Το πρώτο σύνολο που άνοιξε τη συλλογή περιείχε ένα μάλλινο παλτό εμπνευσμένο από την γκαρνταρόμπα ενός ναύτη. Κουμπιά που παραμπέμπουν στο πλεκτό σχοινί που χρησιμοποιούνταν στα πλοία. Κουμπιά που πολύ σύντομα θα αναλάβουν τον ρόλο των πραγματικών κοσμημάτων σε όλες τις συλλογές του σχεδιαστή: λεία, στρογγυλά, ραβδωτά ή κατασκευασμένα από στρας, σε οποιοδήποτε σχήμα και υλικό, αυτά τα στολίδια έδιναν έμφαση στα ενδύματα προσθέτοντας πιο ευγενική και άνετη εμφάνιση.
Η συλλογή υψηλής ραπτικής φθινόπωρο-χειμώνας 1966, η δέκατη που σχεδιάστηκε υπό την επωνυμία του σχεδιαστή, σηματοδότησε την εμφάνιση του χρυσού σε κοκτέιλ και βραδινά σύνολα στον οίκο Yves Saint Laurent. Είτε χρησιμοποιήθηκε ως μοναδικό χρώμα, είτε μέσα σε μια γκάμα χρωμάτων, το χρυσό αναδείκνυε τις ραφές και ζωντάνευε τα υφάσματα με εκθαμβωτικές πινελιές. Για την ίδια επίδειξη, ο Yves Saint Laurent επέλεξε να ντύσει τα μοντέλα του με φορέματα εξ ολοκλήρου κεντημένα με αστραφτερά παγιέτες.
Από το φόρεμα με τα κοσμήματα που σχεδίασε για τη συλλογή φθινόπωρο-χειμώνας 1966, φωτογραφησμένο από τον David Bailey, μέχρι τα φορέματα με παγιέτες που φορούσε η Zizi Jeanmaire και Sylvie Vartan, η έκθεση γιορτάζει την ενδυνάμωση των γυναικών, προβάλλοντας αυτά τα επαναστατικά και λαμπερά χρόνια του κλαμπ Palace εκείνης της χρυσής δεκαετίας.
Το χρυσό φόρεμα, αποδόμηση εικαστική μιας σαρκοφάγου, που θυμίζει και γοργόνα, φωτογραφημένο από τον David Bailey για το τεύχος Δεκεμβρίου 1966 της Vogue Paris, αποτελεί ξεχωριστό σημείο της έκθεσης. Κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από παγιέτες και πολύτιμες πέτρες, αποτίει φόρο τιμής στην τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου, την Κλεοπάτρα. Η φαραωνική ταινία του 1963, Κλεοπάτρα, του Joseph L. Mankiewicz, αποτελεί προφανή έμπνευση. Ο χρυσός λάμπει σαν να πηγάζει από μια θεϊκή ενέργεια.
«Με χρυσά γράμματα»
Μια ξεχωριστή ενότητα με τον τίτλο, «Με χρυσά γράμματα», μαρτυρά την καλλιτεχνική πορεία του Yves Saint Laurent μέσα από τα μεγάλα του πάθη, ανάμεσά τους η λογοτεχνία, η μουσική και το θέατρο. Αποτίει φόρο τιμής όχι μόνο στους ποιητές του ήλιου, όπως ο Aragon ή ο Cocteau, τα ονόματα των οποίων κεντούσε με χρυσά γράμματα κλωστή, αλλά και στα είδωλα της μουσικής και τους αστέρες του music hall που συχνά έντυνε ο σχεδιαστής.
Ο Yves Saint Laurent σχεδίασε σκηνικά ρούχα για τη σταρ του καμπαρέ, Zizi Jeanmaire, καθώς και για τη διάσημη τραγουδίστρια της ποπ Sylvie Vartan. Σχεδίασε με αυτοπεποίθηση μια χρυσή σιλουέτα. Η ολόσωμη φόρμα, η οποία εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1968 στο έργο του Yves Saint Laurent, προσέφερε στις γυναίκες μια ανδρόγυνη γραμμή, η οποία όμως αναδείκνυε ξεκάθαρα τη γυναικεία σιλουέτα της γυναίκας. Καλυμμένες με χρυσές παγιέτες, η Zizi και η Sylvie τραγούδησαν και χόρεψαν με πάθος και στυλ με την υπογραφή του.
Δημιουργικές εικαστικές και όχι μόνο προσθήκες
Για να συμπληρώσει τις δημιουργίες του Yves Saint Laurent, το μουσείο έχει προσκαλέσει τον Βέλγο γλύπτη Johan Creten να εκθέσει πέντε έργα που μας υπενθυμίζουν σε ποιο βαθμό ο χρυσός εμπνέει συχνά τους δημιουργούς.
Ο γεννημένος στο Βέλγιο και εγκατεστημένος στο Παρίσι καλλιτέχνης Johan Creten (γεννημένος το 1963) – πρωτοπόρος στην αναβίωση της κεραμικής στη σύγχρονη τέχνη – εργάζεται περιοδεύοντας εδώ και σχεδόν σαράντα χρόνια, από το Μεξικό έως τη Ρώμη, από το Μαϊάμι έως τη Χάγη.
Οι αναπαραστάσεις του για τον κόσμο είναι ποιητικές, λυρικές και μυστηριώδεις. Όλα τα έργα του φαίνεται να ξεκινούν από την παρατήρηση της φύσης. Διαμορφωμένα με το χέρι, οι τοίχοι του αναζητούν μια γεωμετρική τελειότητα. Το έργο που παρουσιάζεται εδώ, κατασκευασμένο από πηλό και χρυσό, συντονίζεται με τα κοσμήματα της ημέρας, που είναι τα χρυσά κουμπιά που τόσο αγαπούσε ο Yves Saint Laurent.
Η εκδότρια τέχνης Anna Klossowski, κόρη της Loulou de la Falaise, μούσας του Yves Saint Laurent και σχεδιάστριας κοσμημάτων από το 1972 έως το 2002, συμμετέχει σε αυτό τον «χρυσό εορτασμό» μέσω μιας λαμπρής εγκατάστασης με 300 κοσμήματα. Παράλληλα, ο ηχολήπτης Pierre-Arnaud Alunni δημιούργησε το soundtrack, βασισμένο σε αρχεία εποχής, για την ενότητα “Time to shine” που είναι αφιερωμένη στα χρόνια του Palace, ενώ η σκηνογράφος Valérie Weill συνέθεσε πραγματικούς πίνακες από αντικείμενα τέχνης και αξεσουάρ που παρουσιάζονται σε προθήκες σαν βιτρίνες με αξιοπερίεργα.
Η ξενάγηση περιλαμβάνει ένα πέρασμα από το ατελιέ του Yves Saint Laurent, το οποίο έχει παραμείνει στην αρχική του κατάσταση, με τη βιβλιοθήκη, τα σχέδια και τις φωτογραφίες να κρέμονται στον τοίχο και το γραφείο του γεμάτο μολύβια. Σε μια γωνία, ρολά από λαμπερό χρυσό ύφασμα έμοιαζαν σαν να είχαν μόλις επιλεγεί για την επόμενη συλλογή, ενώ στο τραπέζι εργασίας, ένα κουτί που είχε μείνει ανοιχτό παραμένει, παγωμένο σχεδόν στο χρόνο, γεμάτο με χρυσά κουμπιά όλων των τύπων και σχημάτων, λεία, θολωτά, ραβδωτά, γλυπτά, με στρας. Ο σχεδιαστής μάλλον μόλις έφυγε για λίγο…
