Η Έμμα Δοξιάδη είναι παραγωγός, σκηνοθέτης και υπεύθυνη της πρωτοβουλίας Film SOS. Θα είναι η συντονίστρια Πράσινης Ευαισθητοποίησης στο Evia Film Project, που θα διεξαχθεί από τις 15 έως τις 19 Ιουνίου στην Εύβοια. Μας εξηγεί τι σημαίνει βιωσιμότητα στην κινηματογραφική βιομηχανία, τι βήματα έχουν γίνει σε παγκόσμιο επίπεδο, ποια είναι η ελληνική πραγματικότητα και γιατί η βιωσιμότητα στον οπτικοακουστικό τομέα χαρακτηρίζεται ως πολυτέλεια, αλλά θα είναι απαίτηση συντομότερα από ό, τι νομίζουμε.
Πότε και πώς ξεκίνησε η δική σας εμπλοκή με το ζήτημα της βιωσιμότητας στην κινηματογραφική βιομηχανία;
Έχοντας δουλέψει στο θέατρο και τον κινηματογράφο στην Ελλάδα, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, έχω δει το καλό, το κακό και το άσχημο. Κάθε χώρα έχει τα δικά της υποσυνείδητα ήθη σχετικά με το τι θεωρείται απτά αποδεκτό και τι όχι στο πλαίσιο μιας συνεργασίας, αλλά στο ένα που μπορούμε όλοι να συμφωνήσουμε είναι πως το να είσαι ευγενικός και να συμπεριφέρεσαι με σεβασμό στον άλλον δεν είναι κάτι που αφήνει περιθώρια για ερμηνεία. Έχοντας γνώση του τρόπου με τον οποίο οι παραγωγές του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ εντάσσουν τη διαφορετικότητα στις ομάδες τους, καθώς και την έμφαση που δίνουν στο να τιμούν τα δικαιώματα των συνεργατών τους, είτε πρόκειται για ανθρώπινα, είτε για φυλετικά είτε για εργασιακά δικαιώματα, η έλλειψη υποδομών και η κλειστόμυαλη νοοτροπία που συναντώ στον ελληνικό οπτικοακουστικό τομέα μου γινόταν ολοένα και λιγότερο υποφερτή. Όσον αφορά στην ένταξη, τη διαφορετικότητα, την κατάργηση του ρατσισμού και του σεξισμού και όλων των ειδών τις φοβίες που σχετίζονται με το φύλο και τη σεξουαλικότητα, ό,τι και να λέμε η Ελλάδα είναι έτη φωτός πίσω.
Στα τέλη του 2020, πέρασα ένα κομμάτι της καραντίνας μου με μερικούς φίλους από τη μουσική σκηνή του Ηνωμένου Βασιλείου που συμμετέχουν βαθιά στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης, μέσω του ΜΚΟ Music Declares Emergency, και κάνουν πράσινα φεστιβάλ μουσικής όπως το Glastonbury, δίνοντας τη δυνατότητα σε βασικά πρόσωπα του κλάδου να ευαισθητοποιήσουν γύρω από αυτήν. Όσο περισσότερο άκουγα για τη δουλειά τους, τόσο βαθύτερα μεγάλωνε η αμηχανία μου – όχι μόνο ξάφνιασα τον εαυτό μου από την έλλειψη βασικής γνώσης (τι είναι στην πραγματικότητα η κλιματική κρίση; Ποιες είναι οι πραγματικές επιπτώσεις της; Τι σχέση έχει με μένα;). Ένιωσα τον εγκέφαλό μου να σβήνει όσο άκουγα τα σκληρά δεδομένα και την ξερή ορολογία, και αδυνατούσα να το παραδεχτώ. Όταν το ξεπέρασα άρχισα τις δραματικές ερωτήσεις, συνηθισμένο φαινόμενο για τους αρχάριους στο θέμα. Πώς γίνεται να μην είναι αυτό το κύριο θέμα που συζητάμε όλοι; Γιατί δεν παρατάμε τώρα όλοι τα πάντα για να κάνουμε κάτι για να μην καταστραφεί ο πλανήτης μας; Η κλιματική κρίση είναι η ιστορία της εποχής μας και τη λέμε λάθος.
Τι ονομάζουμε βιωσιμότητα όσον αφορά στη διαδικασία οπτικοακουστικού υλικού και πώς πρακτικά επιτυγχάνεται;
Η δημιουργία ταινιών είναι εγγενώς μη-φιλική προς το περιβάλλον. Κατασκευάζουμε σετ για βραχυπρόθεσμη χρήση, οδηγούμε και πετάμε ανθρώπους από το ένα μέρος στο άλλο, εκτυπώνουμε πάρα πολύ χαρτί, χρησιμοποιούμε τεράστια φώτα και πολλαπλές γεννήτριες, πετάμε φαγητό και ας μην μιλήσω για το πλαστικό μιας χρήσης. Όλα αυτά συμβάλλουν στις εκπομπές άνθρακα που αυξάνει τη θερμοκρασία του πλανήτη.
Όταν κάνεις μια ταινία, μια τηλεοπτική σειρά ή μια διαφήμιση, δεν υπάρχει ποτέ χρόνος για σκέψη. Η συναίνεση και η εξουσία αντιμετωπίζονται διαφορετικά όταν οι άνθρωποι βρίσκονται υπό πίεση. Σε πρακτικό επίπεδο, υπάρχει τρόπος να γίνει μια ταινία βιώσιμη, και με τα σωστά βήματα, ωφελεί την ταινία και τους ανθρώπους που την κάνουν. Το πρώτο βήμα είναι ο τόνος που δίνει ένας παραγωγός σε μια παραγωγή, καθώς όπως λένε, είσαι αυτό που νομίζεις. Εάν ανακοινώσεις ότι η παραγωγή είναι βιώσιμη, εμπνέεις τους συνεργάτες σου να την υποστηρίξουν.
Τι κάνει ένας συντονιστής βιωσιμότητας που συμμετέχει στην παραγωγή μιας ταινίας;
Έχω υπάρξει τέσσερις φορές Συντονίστρια Βιωσιμότητας σε παραγωγές, όπου έπρεπε να αναπτύξω, να συντονίσω και να προωθήσω αποτελεσματικούς κοινωνικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς στόχους μιας παραγωγής. Σε όλα τα στάδια της δημιουργίας μιας ταινίας, είναι μια θέση που απαιτεί την πλήρη απασχόληση όποιου την κάνει, και αξίζει να είναι ένα τμήμα από μόνη της.
Ποια είναι τα βήματα που έχουν γίνει διεθνώς για την επίτευξη της βιωσιμότητας στην κινηματογραφική βιομηχανία;
Όσο αυξάνεται η κατανόηση της κλιματικής κρίσης, τόσο πιο ξεκάθαρο γίνεται πως το περιβάλλον επηρεάζει όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής – το 2015 ο ΟΗΕ δημιούργησε 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης ή Παγκόσμιους Στόχους, ως έκκληση να δημιουργηθούν εξελίξεις που θα εξισορροπούν την κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα – να σταματήσει η φτώχεια, να προστατευτεί ο πλανήτης και να διασφαλίσουμε ότι μέχρι το 2030 όλοι οι άνθρωποι θα ζουν με ειρήνη, δικαιοσύνη και ευημερία.
Η βιωσιμότητα στον οπτικοακουστικό τομέα χαρακτηρίζεται ως πολυτέλεια, αλλά θα είναι απαίτηση συντομότερα από ό,τι νομίζεις. Κάθε χώρα αντιμετωπίζει με τον δικό της τρόπο τα κοινωνικά ζητήματα και την κλιματική κρίση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ ενσωματώνουν τη βιωσιμότητα σε μικροσκελές κα μακροσκελές επίπεδο. Στις ΗΠΑ, τα μεγάλα στούντιο έχουν δεσμευτεί να κάνουν τη βιωσιμότητα μέρος των παραγωγών τους. Στο Ηνωμένο Βασίλειο επίσης, υπάρχει αυξημένη ζήτηση για τον νέο ρόλο του Συντονιστή Οικειότητας, καθώς και του Συντονιστή Βιωσιμότητας. Όλο και περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνητικές και τοπικές επιτροπές ταινιών ενσωματώνουν κριτήρια προκειμένου να πιστοποιούν τις παραγωγές ως πράσινες.
Στην ελληνική πραγματικότητα τι ισχύει μέχρι τώρα όσον αφορά στη βιωσιμότητα στην παραγωγή οπτικοακουστικού υλικού και ποιες ενέργειες έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση;
Ο όρος «βιωσιμότητα» τείνει να συγχέεται με τον «περιβαλλοντισμό», ενώ έχει να κάνει με πολλά περισσότερα από το να είναι μια παραγωγή πράσινη. Το περιβάλλον έχει σημασία, αλλά και οι άνθρωποι επίσης. Πώς καλύπτουμε τις ανάγκες μας χωρίς να συμβιβάζουμε τις γενιές των παιδιών μας στο πώς θα καλύψουν τις ανάγκες τους; Με την αύξηση της θερμοκρασίας, αυτό το ερώτημα μας απασχολεί και μας συνδέει όλους, είτε είμαστε επιστήμονες, είτε οικοδόμοι, είτε δάσκαλοι, είτε καλλιτέχνες. Συζητώντας με επαγγελματίες στους περιβαλλοντικούς και καλλιτεχνικούς κλάδους, αναζητήσαμε δημιουργικές λύσεις για την εισαγωγή και την επιτάχυνση της έννοιας της βιωσιμότητας στον ελληνικό οπτικοακουστικό τομέα.
Η Ελλάδα είναι μια χώρα που καίγεται κάθε καλοκαίρι, μια χώρα γεμάτη αρχαία και περιοχές Natura. Έχει απίστευτα cash rebate και φορολογικές ελαφρύνσεις που προσελκύουν τεράστιες παραγωγές, ωστόσο η βιωσιμότητα δεν φαίνεται πουθενά στις ατζέντες των κυβερνητικών φορέων χρηματοδότησης. Υπάρχει μια αίσθηση αυξανόμενου ενδιαφέροντος για το «πρασίνισμα» των παραγωγών από οργανώσεις που σχετίζονται με τον κινηματογράφο – η πρόοδος είναι ληθαργικά αργή, και δεν έχω ακούσει ακόμη για καμία δράση που εστιάζει στην ένταξη των μειονοτήτων ή στην αντιμετώπιση του σεξισμού στις παραγωγές.
Τι είναι η πρωτοβουλία “filmsos”, πού στοχεύει και ποιες είναι οι μέχρι τώρα δράσεις της;
Η πρωτοβουλία μας “filmsos” στοχεύει να ευαισθητοποιήσει και να επιταχύνει τη βιωσιμότητα στην ελληνική οπτικοακουστική βιομηχανία. Είμαστε μια ομάδα κινηματογραφιστών και περιβαλλοντικών επιστημόνων που μέχρι στιγμής έχουμε συντονίσει συζητήσεις σε πάνελ για την κλιματική κρίση και τη βιώσιμη κινηματογραφική παραγωγή, που έχουν φιλοξενηθεί από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Αυτή τη στιγμή αναπτύσσουμε μια σειρά από δράσεις με φορείς και οργανισμούς και οργανώσεις που θα κάνουν ένα μεγάλο βήμα για την κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα στην περιοχή της Αθήνας. Αναπτύσσουμε επίσης σενάρια που ενσωματώνουν την κλιματική αφήγηση, είτε άμεσα είτε έμμεσα.
Το καλοκαίρι θα είστε η συντονίστρια Πράσινης Ευαισθητοποίησης στο Evia Film Project. Τι σημαίνει αυτό και πού στοχεύει το φεστιβάλ με αυτή την κίνηση;
Το Evia Film Project, μέσα από μια σειρά προβολών, masterclasses και εργαστηρίων, στοχεύει να ευαισθητοποιήσει γύρω από την κλιματική κρίση και τη διασταύρωσή της με επείγοντα κοινωνικά ζητήματα που αντιμετωπίζουμε ως άνθρωποι. Είναι ένα έργο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του Σταύρου Μπένου που στοχεύει στην επανεκκίνηση και αναζωογόνηση της Βόρειας Εύβοιας έπειτα από τις περσινές πυρκαγιές.
Όπως υποδηλώνει και ο τίτλος του, είναι ένα έργο, όχι μόνο ένα φεστιβάλ, καθώς η ενσωμάτωση της κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής βιωσιμότητας βρίσκεται στο επίκεντρο της αποστολής του. Η δουλειά μου είναι να συλλέγω ιδέες, να συντονίζω και να παρακολουθώ τη διεξαγωγή των βιώσιμων στόχων του EFP – όσον αφορά στο περιεχόμενο και τον τρόπο λειτουργίας του, πριν και κατά τη διάρκειά του. Όταν τελειώσει, θα αξιολογήσουμε την επιτυχία των στόχων που θέσαμε και θα δημιουργήσουμε ένα assessment report που θα μοιραστούμε. Καταβάλλουμε προσπάθεια να είναι ένα έργο με μηδενικά απόβλητα και προσεγγίζουμε και επικοινωνούμε με τις τοπικές κοινωνίες με απόλυτο σεβασμό, μαθαίνοντας από αυτές και βρίσκοντας ευκαιρίες να συνεργαστούμε στενά. Η μετάβαση σε ένα απόλυτα βιώσιμο έργο μπορεί να είναι μόνο μια μακροπρόθεσμη διαδικασία, αλλά το να βρεθεί το τι μπορεί να γίνει σωστά, και το να είναι κανείς ειλικρινής σχετικά με αυτό, είναι ένα μεγάλο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
