Η Κυψέλη στο μυαλό μου μα και στην ουσία της είναι μια πυκνοκατοικημένη περιοχή με το αποτύπωμα των κατοίκων της να είναι μια μίξη παλαιάς αστικής Αθήνας, Αφροελλήνων, μεταναστών πρώτης ή δεύτερης γενιάς, και γενικά ανθρώπων που κυκλοφορούν με τα παιδιά τους, με τα σκυλιά τους, με τους φίλους τους δίχως να φοβούνται κανένα απ’ τα «ρεμάλια της Φωκίωνος Νέγρη». Πιστεύω ότι οι κάτοικοι ακολουθούν ασυνείδητα το νερό που κυλάει κάτω απ’ τα πόδια τους. Όλος ο πεζόδρομος που διασχίζει τη Φωκίωνος Νέγρη, από κάτω του, κρύβει ένα κάτσε να βρω τη λέξη όχι μπαζομένο, όχι καλυμμένο… α ναι εγκιβωτισμένο ρέμα, το ρέμα Λεβίδη που ξεκινούσε από τα Τουρκοβούνια και κατέληγε στην πλατεία Βάθης.
Όπως ρέει το νερό έτσι κυκλοφορούν και οι μόνιμοι κάτοικοι και οι επισκέπτες της περιοχής στην πράσινη λεωφόρο, όπως αποκαλούσαν κάποτε τη Φωκίωνος Νέγρη, όταν το 1937 εξωραΐστηκε το ρέμα Λεβίδη και ο αρχιτέκτονας Βασίλης Τσαγρής δημιούργησε πάνω του αυτόν τον γραμμικό κήπο με τα δέντρα, τους θάμνους, τα συντριβάνια, τους ανοιχτούς χώρους παιχνιδιού ανάμεσα σε δύο ασφαλτοστρωμένους δρόμους που σήμερα είναι πεζόδρομοι.
Την ίδια περίοδο λοιπόν ο δήμαρχος Αθηνών, Κώστας Κοτζιάς έχοντας απαλλοτριώσει οικόπεδα για το έργο και έχοντας επίσης εντοπίσει ότι η Αθήνα και ειδικά η κεντρική της αγορά χρειάζεται αποσυμφόρηση, αποφάσισε να χτίσει μια νέα αγορά στην Κυψέλη. Ο αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Μεταξάς του σχεδίασε μία, με βάση τις αρχές του μοντερνισμού μα ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς ήθελε το σχέδιο να έχει και νεοκλασικά στοιχεία κι έτσι κάποιες τροποποιήσεις γίνανε και τον Αύγουστο του 1937 γιορτάζοντας και ένα χρόνο από την άνοδό του στην εξουσία εγκαινιάζει τη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης.
Η αγορά αυτή λειτούργησε αδιάλειπτα μέχρι το 2003, όμως είχε ήδη ευτελιστεί από τη δεκαετία του ’90 που πάθαμε πολυκαταστημ-ίτιδα και εμπορικοκεντρ-ίτιδα σ’ όλη την Αττική, παθήσεις που ευτυχώς γιατρεύτηκαν με την πάροδο του χρόνου. Η Δημοτική Αγορά της Κυψέλης φυσικά πέρασε τους κινδύνους της, άλλος ήθελε να της κάνει ευθανασία το 1973, άλλος το 2003 αλλά το φιλί της ζωής της δόθηκε το 2005, όταν κηρύχθηκε μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού, γιατί αποτελεί εξαιρετικό δείγμα δημοσίου κτηρίου κατασκευασμένο την περίοδο του Μεσοπολέμου.
Την περίοδο 2009 με 2012 λειτουργούσε ως αυτοδιαχειριζόμενος χώρος με πολιτιστικές δράσεις και συλλογική κουζίνα. Χάρη στην παρέμβαση της αστυνομίας που απομάκρυνε τον κόσμο και σε ένα ΕΣΠΑ το 2012 άρχισαν έργα αποκατάστασης και συντήρησης και τον Μάιο του 2015 η πρωτοβουλία του δήμου Αθηνών συνΑθηνά (η οποία είχε αρχίσει απο το 2013) διοργάνωσε μια ανοιχτή διαδικασία με ερωτηματολόγια και την ενεργή εμπλοκή των κατοίκων της Κυψέλης για το πώς φαντάζονται και θέλουν τη Δημοτική Αγορά τους. Το 2016 ο δήμος προσκαλεί φορείς να καταθέσουν προτάσεις για τη διαχείριση του χώρου αρκεί να είναι οικονομικά βιώσιμες και κοινωνικά επωφελείς. Τον διαγωνισμό αυτό κερδίζει το 2017 η πρόταση της Impact Hub Athens που κλήθηκε να διαχειριστεί τον χώρο για πέντε χρόνια.
Τα δεύτερα εγκαίνια της Δημοτικής Αγοράς γίνανε όπως το μαρτυρά μια πινακίδα διάφανη βιδωμένη στο κτίριο που αναγράφει «Η Δημοτική Αγορά Κυψέλης αποκαταστάθηκε και επαναλειτούργησε επί δημαρχίας Γιώργου Καμίνη 2018». Κατά τη διάρκεια αποκατάστασης το 2008 βρέθηκαν και δύο σημαντικά ίχνη του παρελθόντος ανάμεσα σε στρώσεις σοβά που ευτυχώς συντηρήθηκαν και αποκαταστάθηκαν. Είναι δύο σφυροδρέπανα με ένα αστέρι και το ΚΚΕ γραμμένο σε κόκκινο χρώμα, τα οποία φυσικά βρίσκονται πάνω από τις δύο πλαϊνές εισόδους του κτιρίου. Απομεινάρια της μεγάλης γιορτής που έκανε το ΚΚΕ για την απελευθέρωση και τα 26 χρόνια ίδρυσής του τον Νοέμβριο του 1944. Η γιορτή αυτή έλαβε χώρα στο Σύνταγμα και ο μύθος λέει ότι τουλάχιστον χίλια τέτοια σφυροδρέπανα ζωγραφίστηκαν στην Αθήνα, τα οποία φυσικά κατόπιν εξαφανίστηκαν μαζί με αρκετούς αριστερούς, όταν ξεκίνησαν τα μαύρα χρόνια, όπου αδελφός πρόδιδε αδελφό και οι διαφορετικές σκέψεις αποτελούσαν δημόσιο κίνδυνο. Έλα όμως που μπορεί ο νικητής να γράφει την ιστορία, αλλά ο συντηρητής φανερώνει τα κρυμμένα, όταν θελήσουν από μόνα τους ν’ αποκαλυφθούν.
Τη Δημοτική Αγορά την γνώρισα καλύτερα αυτή την τελευταία της πενταετία δίχως να με τρελαίνει προσωπικά μα κατανοούσα ότι ήταν παραπάνω από χώρος αγοράς ή εκπαίδευσης ή πολιτιστικών δράσεων ήτανε ένας χώρος που απέδιδε στους κατοίκους μια ζωντανή εστία δράσεων ποικίλων. Το συμβόλαιο έληξε και η Τεχνόπολη ΑΕ αποφάσισε να κλείσει τον χώρο για έργα ανακαίνισης και να αναλάβει τη διαχείρισή του, έχει βάλει όμως κάτω τα πεπραγμένα ίσαμε τώρα; Μερικές δράσεις ήτανε ωφέλιμες, πρωτότυπες που τις αγκάλιασε ο κόσμος όπως η βιολογική λαϊκή αγορά για παράδειγμα. Οι νέοι διαχειριστές είναι καλό να μην λειτουργήσουν με τη λογική του δημοσίου, αυτήν που ο προκάτοχος σβήνεται μαζί με το έργο του για να αναδειχθεί ο νέος κάτοχος. Η φανερή τουλαχιστόν ανακαίνιση που έκαναν ήταν βάψιμο, καλλωπισμός, η τοποθέτηση ανεμιστήρων οροφής και για μένα το πιο εύστοχο η έκθεση που ευτυχώς θα είναι μόνιμη με τίτλο Φωνές, Ιστορίες Ανθρώπων. Σε αυτή την έκθεση που είναι μικρή, αλλά αν της δώσετε χρόνο και διαβάσετε κι ακούσετε ό,τι έχει να σας πει θα μάθετε πολλά για την Κυψέλη και τη Δημοτική Αγορά της.
Η Κυψέλη βουίζει από τους κατοίκους της και τις φωνές τους, τις ακούς. Άκουσα αρκετούς, την Τρίτη 4 Ιουλίου, την ημέρα των εγκαινίων για την ανακαίνιση και επαναλειτουργία της Αγοράς να αναρωτιούνται, γιατί έχει μαζευτεί τόση αστυνομία και τι συμβαίνει και η απάντηση ήταν τελικά γιατί θα ‘ρθει ο Δήμαρχος Αθηναίων. Μέσα στον χώρο της αγοράς με την είσοδό του, γύρω του και διάσπαρτους, μέτρησα περίπου 8 μαυροντυμένους με ποσόστωση μια γυναίκα κάτι που θεώρησα ευχάριστο ομολογώ. Αλλά γιατί τόση προστασία; Είχα δίψάσει όμως κι ήθελα γρανίτα λεμόνι, σ’ ολάκερη Φωκίωνος Νέγρη και τόσα μαγαζιά δεν μπόρεσα να βρω μια γρανίτα… Ως και στον κινηματογράφο Στέλλα πήγα αλλά δεν είχε ανοίξει ακόμα και περιορίστηκα σε μια σπιτική λεμονάδα και αποφάσισα να μην ξαναμπώ ακόμα στην Αγορά αλλά να πάρω τον ανηφορικό δρόμο ίσαμε τη μεγάλη πλατεία που είναι τώρα κλειστή για τα έργα του μετρό και να ξανακατέβω μετά στην Αγορά.
Χάζεψα κυρίες εποχής με τα βαμμενα τους κοραλί νύχια και τις βεντάλιες τους, χάρηκα οικογένειες με καροτσάκια και παιδιά να περπατάνε και να παίζουν ανέμελα ποδόσφαιρο δίχως να υπολογίζουν ότι το σουτ τους θα με βρει στην πλάτη. Μαγεύτηκα από την εικόνα μιας έφηβης να κάθεται πάνω στο μαρμάρινο σκύλο και το πρόσωπό της να το φωτίζει μόνο το κινητό της. Ζήλεψα τα ζευγαράκια που αγκαλιά κάθονταν σε εισόδους πολυκατοικιών και έδιναν παθιάρικες αγκαλιές της εφηβείας. Είδα θαμώνες μαγαζιών να τρώνε, να πίνουν, να καπνίζουν ναργιλέ. Είδα μάνες κουρασμένες να παρακαλάνε τα παιδιά τους να φύγουν παίρνοντας την απάντηση λίγο ακόμα μαμά. Ένιωσα λες και ήμουν σ’ ένα μικρό χωριό που όλοι περνούσαν καλά απολαμβάνοντας την έξοδό τους.
Τόσος κόσμος γύρω τριγύρω μα λιγοστός έξω και μέσα στη Δημοτική Αγορά, δυστυχώς ήταν ο πιο λίγος κόσμος που ‘χω δει αυτά τα τελευταία 5 χρόνια, ελπίζω να μην γίνει συνήθεια και να ‘ταν ας πούμε τυχαίο. Ελπίζω οι πολίτες ν’ αξιοποιήσουν ξανά την Αγορά τους και ο δήμαρχος Αθηναίων, να μην έχει τόσους αστυνομικούς τριγύρω του γιατί δημιουργεί ανασφάλεια. Στείλε την αστυνομία καλύτερα στις πραγματικά επικίνδυνες περιοχές και μετέτρεψε τις σε κοινωνικούς παραδείσους, όπως η Φωκίωνος Νέγρη.
Ξαναμπήκα στον χώρο ήπια και αναψυκτικό και κρασί που μας κεράσανε και απόλαυσα τη συναυλία «Πλάι στο Κύμα» με τους καλλιτέχνες Παυλίνα Βουλγαράκη, Βιολέτα Ίκαρη, Παντελή Κυραμαργιό, Θάνο Ματζίλη, Ελεάννα Βαρελά, συμπράττοντας με την Ορχήστρα «Ρυθμός». Πιο πριν ο Πρόεδρος της Τεχνόπολης Δήμου Αθηναίων Κωνσταντίνος Δέδες μας είπε: «Καλωσορίσατε στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης και ευχαριστούμε που μας καλωσορίσατε στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης. Μια αγορά η οποία ξεκίνησε το 1937. Ουσιαστικά είναι η πρώτη ένωση μαγαζιών στην Αθήνα και εδώ ουσιαστικά δημιουργήθηκε η πρώτη πιστωτική κάρτα με τα τεφτέρια που είχανε και στο τέλος του μήνα ερχόντουσαν οι οικογενειάρχες και πλήρωναν. Εμείς ουσιαστικά ευχαριστούμε πάρα πολύ τον δήμαρχο Κώστα Μπακογιάννη που εμπιστεύτηκε την ομάδα της Τεχνόπολης να πάρει τη Δημοτική Αγορά, να δείξει την ιστορία της μέσω της έκθεσης να γίνει ουσιαστικά μια επιχειρηματική δραστηριότητα, αλλά και ένα κέντρο πολιτισμου, αυτό δεν νομίζω να συνδυάζεται εύκολα στην Αθήνα και ελπίζουμε όπως εμείς απολαύσαμε όλη αυτή τη διαδρομή για να κάνουμε όλο αυτό εδώ να απολαύσετε και σεις και να δώσετε παραπάνω ζωή και να μας δώσετε και λόγους να το πάμε παρακάτω. Να είμαστε καλά, καλή μας αρχή».
Με τη σειρά του ο Δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης είπε: «Σας καλωσορίζω στη νέα φρέσκια σύγχρονη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης και αυτή εδώ είναι μια πραγματική γιορτή. Μια πραγματική γιορτή για την Κυψέλη, μια πραγματική γιορτή για την Αθήνα, αυτή η αγορά μας ενώνει όλους απ’ άκρη σ’ άκρη της πόλης. Και χαίρομαι πάρα μα πάρα πολύ, θέλω να πω ένα τεράστιο ευχαριστώ στην τρομερή ομάδα της Τεχνόπολης, ένα χειροκρότημα, θέλω να πω ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ στην τρομερή ομάδα του διαμερίσματος, ένα χειροκρότημα για το διαμέρισμα μας. Θέλω να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους μας τους συνεργάτες, κάντε μια βόλτα στα μαγαζιά, ανοίξτε τα μάτια σας, είναι κάτι το νέο, κάτι διαφορετικό. Είμαι σίγουρος πως η Δημοτική αγορά της Κυψέλης θα στεγάζει όνειρα, θα στεγάσει ελπίδες πάνω απ’ όλα θα στεγάσει ψυχές. Να ‘στε όλοι καλά σας ευχαριστώ πολύ».
Με τη σειρά μου εγώ θα πω πως γύρισα σπίτι μου τρώγοντας σορμπέ λεμόνι από το παγωτατζίδικο στην πλατεία Αγίου Γεωργίου. Μου ‘χε μυρίσει γρανίτα λεμόνι, εγώ φταίω;
HIDDEN TRACK
Ο Φωκίων Νέγρης (1846 –1928) ήταν Έλληνας μεταλλειολόγος, γεωλόγος, πολιτικός και ο πρώτος πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Διετέλεσε επίσης διευθυντής της Εταιρείας των Μεταλλουργείων του Λαυρίου και δήμαρχος της πόλης του Λαυρίου (1895 – 1898). Ως και υπουργός Οικονομικών έγινε που εισήγαγε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην κοινωνική ασφάλιση.
Τη δεκαετία του ’50 και ’60 το όνομα πράσινη λεωφόρος αντικαταστάθηκε από το Via Veneto της Αθήνας, επειδή πια οι μοντέρνες πολυκατοικίες και τα συντριβάνια και τα μαγαζιά τραβούσαν τον καλλιτεχνικό και επιχειρηματικό κόσμο να συχνάζει ή να ζει στην περιοχή.
Το ρέμα Λεβίδη πήρε το όνομά του από την οικογένεια Λεβίδη που τα κτήματά της γειτνίαζαν με το ρέμα. Η οικογένεια αυτή ήταν παλιά βυζαντινή οικογένεια ευγενών στρατιωτικών και πολιτικών με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη που το 1821 κατέφυγαν στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και βοήθησαν στον αγώνα της Ανεξαρτησίας. Στο ρέμα αυτό υπήρχαν δύο γέφυρες, μία στην οδό Επτανήσου και άλλη μία στην οδό Χαιρώνειας, το ρέμα συνέχιζε να διασχίζει όλες τις παράλληλες οδούς της Πατησίων και τα νερά του λίμναζαν στο ύψος της πλατείας Βάθης.
Επί δημαρχίας Σπύρου Πάτση (1917-1920, 1922-1929) το ρέμα Λεβίδη, όπως και πολλά άλλα ρέματα μετατράπηκαν σε εστίες μόλυνσης με τα λιμνάζοντα νερά και τα σκουπίδια που πετούσαν οι κάτοικοι μιας και δεν υπήρχε ακόμα οργανωμένο σύστημα αποκομιδής σκουπιδιών.
Η Κυψέλη ένα χωριουδάκι ήτανε και μετά εξοχικές κατοικίες, προτού γίνει αυτό που ξέρουμε σήμερα ως Κυψέλη μάλιστα το όνομα το πήρε λένε απ’ το Γυψέλη, γιατί φωλιάζανε πολλοί γύπες στην περιοχή ίσαμε πάνω στα Τουρκοβούνια.
Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη | Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα – Σάββατο 09.00 – 20.00 –Κυριακή 11.00 – 18.00 (εφόσον υπάρχει εκδήλωση στον χώρο)
