Βγαίνεις στο μπαλκόνι, μπροστά σου ανοίγεται ο κόλπος του Μιραμπέλλου, το βλέμμα χάνεται στο απέραντο και η σκέψη στα ερωτήματα: Τι σημαίνει φροντίδα; Πού μπορεί να κρύβεται στην τέχνη; Πόσο συνδέεται με τα υλικά σου; Πόσο με τον χρόνο και πόσο με την ύπαρξή σου; Πώς μπορεί στις ρίζες της να γεννιέται η διαδρομή σου;
Αναζητώντας τη φροντίδα σε κάθε γωνιά το Ίδρυμα Γ. & Α. Μαμιδάκη απένειμε το Βραβείο Τέχνης 2023 και εμείς βρεθήκαμε τρεις μέρες στον Άγιο Νικόλαο της Κρήτης για την πρώτη παρουσίασή του. Ανάμεσα σε πάνω από 1000 αιτήσεις φέτος για πρώτη φορά από το 2019 που απονέμεται το βραβείο, διακρίθηκαν με ομόφωνη απόφαση της επιτροπής τρία in situ έργα μεγάλης κλίμακας. Tοποθετημένα στους διαδρόμους του Minos Palace Hotel & Suites, ξεδιπλώνουν σε 60 μέτρα τις δικές τους διαδρομές μεταφράζοντας μέσα από τη μοναδική τους αφήγηση το καθένα την έννοια της φροντίδας. Οδηγός τους η καθηλωτική δύναμη της υλικότητας και η δυναμική συνομιλία με τον χώρο, τον χρόνο, το φως.
Η Μάρω Φασουλή δουλεύει με το νήμα «υφαίνοντας» για πρώτη φορά εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας. Τα υφαντικά σύνολα που στήνουν το ‘’Nomadic Murals’’ δημιουργούν ένα άτυπο κολλάζ με πυκνότητες και σημεία στίξης στον χώρο. Έντονες γεωμετρίες, γραμμές που ξεχωρίζουν δίπλα σε κάποια πιο ασύμμετρα κομμάτια σε συνδυασμό με χρώματα άλλοτε πιο γήινα και άλλοτε σε ζωηρούς κίτρινους και κόκκινους χρωματισμούς.
«Άρχισα να δουλεύω αυτό το έργο σκεπτόμενη την τοιχοποιία. Η ιδέα μου ξεκίνησε με την ταπισερί και αυτό που λέει ο Λε Κορμπιζιέ για τις νοηματικές τοιχογραφίες και πώς πλέον η υφαντική μπορεί να βγει από τον τοίχο και να αποτελεί τη συνέχεια της τοιχογραφίας, γιατί είναι διαχειρίσιμη, μπορούμε να την κατεβάσουμε, να την ανεβάσουμε σε άλλο σημείο και αυτό που με ενδιέφερε πολύ είναι ότι παρομοιάζει, όπως και εγώ το είχα στο μυαλό μου, την τοιχοποιία με την υφαντική», μας περιγράφει η καλλιτέχνιδα.
«Οπότε ξεκινάω να δουλεύω με αυτό το υλικό, το νήμα, όχι μιμούμενη τη διαδικασία της υφαντικής, γιατί δεν ξέρω να υφαίνω, δεν είμαι υφάντρα και ούτε έχω μπει σε διαδικασία να μάθω, από θέση, όχι από θέμα δυνατοτήτων, δεν με ενδιέφερε καθόλου, γιατί θεωρώ ότι ο τρόπος που εμπλεκόταν η γυναίκα της παράδοσής μας στην υφαντική ήταν δεσμευτικός και περιοριστικός. Υπάρχουν πολύ συγκεκριμένοι κανόνες σε σχέση με το χρώμα που χρησιμοποιούν αναλόγως με τη θεματολογία, το μέγεθος του υφαντού, απαγορεύονται οι τρύπες, οι οπές, τα σκισίματα, οι φούντες σε αυθαίρετα σημεία και αν σε περίπτωση η υφάντρα κάνει λάθος οφείλει – κατ’ εμέ τιμωρητικά προς τον εαυτό της – να ξηλώσει φτάνοντας στο λάθος, κάτι το οποίο είναι πολύ χρονοβόρο και επίπονο, να το διορθώσει και να ξεκινήσει από εκεί που ήταν.
Οπότε ως γυναίκα αντιλαμβάνομαι αυτή τη διαδικασία ως αρκετά τιμωρητική, έχουμε μάθει ως γυναίκες να τιμωρούμε τους εαυτούς μας μέσα από τέτοιες πράξεις και πρακτικές. Ξεκινάω λοιπόν να δουλεύω στον αντίποδα, φτιάχνω έναν κανόνα που στην ουσία είναι αυτά που η υφαντική απαγορεύει και δουλεύω με βάση αυτόν τον κανόνα».
Από την ίδια τη φύση του υλικού ξεχειλίζει η ενέργεια της φροντίδας και στο πέρασμά σου σε καλεί να το αγγίξεις, να έρθεις σε επαφή με την υλικότητά του ενεργοποιώντας την αφή σε συνδυασμό με την όραση. Παράλληλα ξεπροβάλλουν και οι μνήμες από την παράδοση της υφαντικής, με τη γυναίκα και τον ρόλο της ως φροντίστρια του σπιτιού και των ανθρώπων του:
«Η ταπισερί είχε να κάνει με την προστασία, τη φροντίδα, οπότε το ίδιο μου το υλικό και η στήριξή του, γιατί τα μέρη του έργου σε πολλά σημεία το ένα στηρίζει το άλλο, λειτουργούν κυριολεκτικά. Το ίδιο το έργο λειτουργεί για τη στήριξη και τη φροντίδα, όπως η γυναίκα που δούλευε στην υφαντική, δούλευε με πολλή φροντίδα και το υλικό προοριζόταν πάλι για να φροντίσει. Αντιλαμβάνομαι αυτή τη γυναίκα στην παράδοσή μας ως έναν εσωτερικό αρχιτέκτονα, ο μάστορας – αρχιτέκτονας ήταν αυτός που έφτιαχνε το κέλυφος της προστασίας, ενώ η γυναίκα αναλάμβανε το ντύσιμο όλου του σπιτιού και των κατοίκων του, οπότε τη φροντίζουμε μέσα σε έναν χώρο που φροντίζει κι έχει μάθει να φροντίζει.»
Ακολουθώντας τη διαδρομή του ‘’Nomadic Murals’’ η ματιά σου στο έργο της Μάρως Φασουλή θα καθοδηγήσει τους δικούς σου συνειρμούς, κάτι που αποζητά και η ίδια δημιουργώντας ένα ανοιχτό σύστημα έτοιμο να δεχθεί συμβολισμούς:
«Ήταν ένα αρκετά απαιτητικό έργο, γιατί προσπάθησα να φτιάξω μια ελλειμματική ανάγνωση, όπως ένα βιβλίο που δεν θα μείνουμε όλοι στο ίδιο σημείο. Φτιάχνω σταθμούς στη διαδρομή μου, όπου ο καθένας μπορεί να σταματήσει και να διαβάσει διαφορετικά αυτό το ”βιβλίο”. Ξεκινάω μια ανάγνωση η οποία έχει τρεις εισόδους, έχει να κάνει με το από πού αυτός που μπαίνει ξεκινάει την ανάγνωσή του και σε ποια σημεία θα σταθεί».
Κοιτώντας κάποια σύνολα είναι σαν από τους τοίχους να ξεπηδούν αετοί, ενώ όπως σημειώνει ο εικαστικός και μέλος της επιτροπής του Ιδρύματος Γ. και Α. Μαμιδάκη, Γιώργος Γυπαράκης: «Το στήσιμό της το είδα σαν ένα αποδομημένο παλάτι της Κνωσού».
Ακριβώς όμως τη στιγμή που βρίσκεσαι στη δίνη της νοηματοδότησης, μια εικόνα θα αλλάξει το κάδρο. Ο διάδρομος του ‘’Nomadic Murals’’ της Μάρως Φασουλή να χωρίζεται στη μέση από το καρότσι που βρίσκεται έξω από το δωμάτιο του ξενοδοχείου για την καθημερινή καθαριότητα. Και ο διάλογος ανοίγει, η φροντίδα διαμοιράζεται από το ένα επίπεδο στο άλλο, από το τότε στο τώρα.
Κάπου εκεί εμφανίζεται η φιγούρα της καλλιτέχνιδας Ami Yamasaki να σε μεταφέρει στη δική της διάσταση εκπέμποντας την ενέργεια της φροντίδας με όλο της το είναι και να σου ψιθυρίσει ”Whispers travel and whisper to you again”.
Η Ami Yamasaki είναι η πρώτη μη Ελληνίδα εικαστική καλλιτέχνιδα και voice artist που κέρδισε το Βραβείο Τέχνης του Ιδρύματος Γ. και Α. Μαμιδάκη, μετά από το φετινό open call που απευθυνόταν για πρώτη φορά και σε διεθνείς καλλιτέχνες, με την ιστορία του έργου της να σε ταξιδεύει από το μακρινό Τόκιο μέχρι τον Άγιο Νικόλαο της Κρήτης. Το χαρτί και ο ήχος τα βασικά εργαλεία της σε αυτό το ταξίδι που δεν απέχει και πολύ από αυτό της εσωτερικής αναζήτησης.
Ξεκινώντας από ένα πάρκο στο Τόκιο, όπου μπορείς να αφουγκραστείς ταυτόχρονα τη φύση και την αστική ζωή της πόλης προσπάθησε να αιχμαλωτίσει το ηχοτοπίο και να το μεταφράσει στο σώμα της μέσα από κινήσεις και έπειτα σε σχήματα πάνω σε διαφορετικά είδη χαρτιού, ζωγραφίζοντας 60-70 κομμάτια για να αποτυπώσει τον ήχο στο σύνολό του.
Μετά τη διαμονή της στην Ελλάδα για πάνω από ένα μήνα, το ηχοτοπίο της Κρήτης συνδέθηκε στο έργο με το ηχοτοπίο της πόλης της. Η ίδια έκοψε με τα χέρια της πάνω από 120.000 μικρά κομμάτια χαρτιού (φτερά), τα οποία κόλλησε πάνω στα βασικά σχήματα χαρτιού που είχε σχεδιάσει δημιουργώντας τρισδιάστατη μορφή. Στη διάρκεια της δημιουργίας, η καλλιτέχνιδα χρησιμοποίησε το ψαλίδι μόνο για κάποιες λεπτομέρειες με αποτέλεσμα το κινητό της να μην αναγνωρίζει μετά το δακτυλικό της αποτύπωμα.
«Η λειτουργία των φτερών είναι να παρατηρούν και να καθρεφτίζουν τον ήχο και να κάνουν το φτερό να ταξιδεύει περισσότερο, οπότε το σχήμα του φτερού μοιάζει σαν έναν πουλί, κάτι σαν το alter ego μου και το κρυμμένο, ανώνυμο πρόσωπο που έχει ο χώρος», αναφέρει η Ami Yamasaki.
Διασχίζοντας τον διάδρομο των δωματίων του Minos Palace Hotel & Suites και «ακούγοντας» την ιστορία της διαδρομής της, η ενέργεια που εκπέμπεται είναι σχεδόν θεραπευτική, αισθάνεσαι τη φροντίδα με την οποία χειρίστηκε τα υλικά της, αφουγκράστηκε τις μελωδίες της φύσης και της πόλης, αφέθηκε στα κύματα του ήχου, στις κινήσεις του σώματός της και στη συμφωνία που συνθέτουν όταν καθρεφτίζονται στο χαρτί σαν σύννεφα, κύματα ή σχήματα της θάλασσας και του ανέμου.
Η πορεία μας στο έργο ολοκληρώνεται με τη vocal performance της Γιαπωνέζας καλλιτέχνιδας μπροστά από τα έργα της με εκείνη να διασχίζει τον διάδρομο και να «τυλίγει» την εμπειρία με μία σειρά από φωνές και ήχους ζώων που αν κλείσεις τα μάτια θα νιώσεις ότι μεταφέρεσαι και γίνεσαι κομμάτι του φυσικού τους περιβάλλοντος.
«Το έργο μου έχει σκοπό να εστιάσει στην ανακάλυψη του εαυτού σου. Για παράδειγμα μετά την performance που κάνω, έρχονται και μου λένε όταν άκουσα τη φωνή σου και… μιλάνε για τη φωνή μου, αλλά εγώ θεωρώ ότι μιλούν για τον εαυτό τους. Αυτό που ακούς έχει να κάνει με το πού έχεις γεννηθεί και πώς έχεις μεγαλώσει. Είναι η αντανάκλαση του περιβάλλοντος που έχεις μεγαλώσει και που είσαι τώρα», σημειώνει η Ami Yamasaki.
Ο Αλέξανδρος Λάιος, ο τρίτος καλλιτέχνης που βραβεύτηκε από το Ίδρυμα Γ. & Α. Μαμιδάκη, γυρίζει και εκείνος τον φακό προς τα μέσα φωτίζοντας με το έργο του ”Day”, τη φροντίδα του εαυτού και κατ’ επέκταση του κόσμου μέσα από την αξία του χρόνου.
«Ζώντας μέσα σε έναν πολύ έντονο ρυθμό εργασιακά, οι στιγμές που μπορούσα να απολαύσω αυτό το τελευταίο φως ήταν υπερπολύτιμες για μένα», περιγράφει. «Σκέφτηκα εκείνη τη στιγμή ότι έχω ανάγκη να ηρεμήσω, να απολαύσω αυτές τις στιγμές, τη μέρα που πέρασε, να την ξαναφέρω στο μυαλό μου και αυτό με οδήγησε στη συνέχεια στην αξία που έχει να μπορούμε να φροντίσουμε τον εαυτό μας μέσα από τον προσωπικό μας χρόνο, όχι με την έννοια του ”κλείνομαι σε αυτόν”, αλλά μέσα από πράγματα που αφορούν τον ελεύθερο χρόνο, γιατί σε αυτό το πλαίσιο μπορείς να συνδιαλλαγείς διαφορετικά, να δεις διαφορετικά, να συμπεριφερθείς διαφορετικά, να φροντίσεις διαφορετικά, να μην φροντίσεις μόνο πράγματα που αφορούν την ίδια την καθημερινότητα, αλλά εσένα και τον εαυτό σου με έναν διαφορετικό τρόπο. Αυτό ήταν το έναυσμα και η αλήθεια είναι ότι όλοι συζητάμε για αυτή την πίεση και την ανάγκη να αλλάξει».
Για εκείνον η συζήτηση για τη φροντίδα και τον χρόνο ξεκινά από το φως, ένα υλικό με σημαντική θέση στα έργα του μέχρι στιγμής, που σε αυτή τη δημιουργία του το βλέπουμε να συνδέεται με τα φίλτρα θεάτρου.
«Με ενδιαφέρει πολύ το φως, είναι πολύ ισχυρό υλικό που μπορεί να μεταμορφώνεται και σε περιεχόμενο κατά κάποιο τρόπο, έχει μία διπλή χρήση. Προσπάθησα λοιπόν να αποτυπώσω το χρώμα κατά τη διάρκεια της ημέρας με τα φίλτρα θεάτρου που αντέχουν στη θερμότητα αλλά ταυτόχρονα έχουν και μια καλή σχέση με το φως, μπορούν να διαθλάσουν και να μεταβιβάσουν διαφορετικά την πληροφορία, αν χρησιμοποιηθούν με σωστό τρόπο. Πήρα την πρώτη μου ύλη και χωρίς να την επεξεργαστώ προσπάθησα να δω τις δυνατότητές της συμπεριλαμβάνοντας και τον αέρα. Περπατώντας μέσα στον διάδρομο, ο οποίος είναι χώρος και χρόνος ταυτόχρονα, γιατί διαρκεί, και επειδή είναι πολύ ελαφρύ σαν υλικό, ακολουθεί την κίνησή σου και κάπως έτσι είναι σαν να μπορείς να αισθανθείς τον τρόπο που κυλάει η μέρα», εξηγεί ο Αλέξανδρος Λάιος.
Από τα μπλε και κίτρινα χρώματα, στα μωβ και τα κόκκινα, από την ανατολή μετρώντας αντίστροφα μέχρι τη δύση και στο κάδρο μια υλικότητα που επιτρέπει να φανεί μαζί και το άυλο του φωτός, καθρεφτίζοντας σε σημεία ακόμα και το μπλε της θάλασσας που κατακλύζει το εξωτερικό, ενώ την ίδια στιγμή ακολουθεί τον κυματισμό του αέρα καθώς περνάς δίπλα από τα έργα.
Η εγγύτητα που δημιουργεί ο χώρος των διαδρόμων του Minos Palace Hotel & Suites που απλώνονται οι εγκαταστάσεις των τριών καλλιτεχνών είναι υποβλητική, μια ατμόσφαιρα που σε προσκαλεί να σταθείς, να παρατηρήσεις με προσοχή από πολύ κοντά την κάθε λεπτομέρεια, να τα αγγίξεις, να νιώσεις τις αλλαγές τους μέσα από την παρέμβαση του φωτός, του αέρα, του ίδιου του χώρου και της ενέργειάς του και να αφήσεις το υποσυνείδητό σου να ταξιδέψει ανάμεσα στους συνειρμούς.
Οι καλλιτέχνες εργάστηκαν πάνω στις εγκαταστάσεις τους 2-3 μήνες με υποστήριξη από τα μέλη της επιτροπής αναζητώντας τη «θέση» τους μέσα στη μεγάλη κλίμακα των διαδρόμων, πώς θα ενεργοποιήσουν τον χώρο μέσα από την υλικότητα και την αλληλεπίδρασή της με τα στοιχεία του.
«Δεν είναι εύκολο να βρεις καλλιτέχνες που μπορούν να δουλέψουν σε μεγάλη κλίμακα», σημειώνει ο Σωτήρης Μπαχτσετζής, ο Καλλιτεχνικός Επιμελητή του Ιδρύματος Γ.&Α. Μαμιδάκη και μέλος της Επιτροπής Αξιολόγησης για το Βραβείο Τέχνης:
«Η γνώμη μου είναι ότι έχει να κάνει με τις πάρα πολύ περιορισμένες συνθήκες που δίνονται στους Έλληνες καλλιτέχνες για να δουλέψουν σε μεγάλη κλίμακα που έχει να κάνει με το σύστημα της τέχνης γενικότερα, τις γκαλερί και τους συλλέκτες, που έχουν τον χώρο στην πραγματικότητα, αλλά δεν έχουν τα χρήματα για να αντέξουν ένα καινοτόμο έργο site specific, οπότε αυτό ήταν το challenge μέχρι στιγμής, αλλά εδώ είναι επίσης challenge γιατί μιλάμε για 50-60 μέτρα τοίχο».
Πλέον τα έργα της Μάρως Φασουλή, της Ami Yamasaki και του Αλέξανδρου Λάιου ανήκουν στη συλλογή του Ιδρύματος Γ. & Α. Μαμιδάκη που μετρά πάνω από 70 έργα. Κάποια από αυτά τα συναντάς στο Life Gallery στην Αθήνα, ενώ τα περισσότερα βρίσκονται σε μόνιμη έκθεση στο Minos Beach art hotel, εκεί όπου από το 1988 το Ίδρυμα Γ. & Α. Μαμιδάκη με 3 συμπόσια τέχνης και 4 εκθέσεις (με καλλιτέχνες από την Ανατολική Ευρώπη, από τη Χιλή, Κύπριους καλλιτέχνες και μία ατομική έκθεση του Γιάννη Παρμακέλη), έχει δημιουργήσει μια κοιτίδα σύγχρονης τέχνης.
Περιηγείσαι από την είσοδο στη reception του ξενοδοχείου, στο Sculpture garden και την παραλιακή έκταση του Minos Beach και περίπου 50 έργα τέχνης ξετυλίγουν την πορεία σου. Συναντάς μεταξύ άλλων έργα του Θόδωρου, του Κώστα Βαρώτσου, του Κώστα Τσόκλη, της Ελένης Μυλωνά, της Ρένας Παπασπύρου, του Γιάννη Παρμακέλη, του Αλέξανδρου Κακλαμάνου, του Θοδωρή Ζαφειρόπουλου, του Κώστα Ιωαννίδη, του Γιώργου Γυπαράκη, του Γιώργου Ρυμενίδη, της Magdalena Abakanowicz, της Georgia Kotretsos, της Ιλεάνας Αρναούτου, της Ισμήνης Κινγκ, του Dimitri Gutoff, του Tomas Hencze, τη Ingrid Fragantoni.
Η φροντίδα παρούσα και εκεί. Τα έργα απόλυτα εναρμονισμένα και ενσωματωμένα στο φυσικό περιβάλλον και τον χώρο του ξενοδοχείου, με απλά υλικά που μαρτυρούν ένα ισορροπημένο συνδυασμό αισθητικής και σεβασμού προς κάθε κατεύθυνση με όποια αίσθηση παρεμβατικότητας να απουσιάζει ηχηρά. Σαν να ήταν από πάντα εκεί, ένα με τα θεμέλια του τόπου.
Το Minos Beach Αrt και το Sculpture garden, όπως μας λέει η Business Development Manager του Ιδρύματος Γ. & Α. Μαμιδάκη, Γιώτα Δημητρίου, είναι ανοιχτό στην τοπική κοινωνία μέσα από εργαστήρια που διοργανώνονται αλλά και ξεναγήσεις για τα σχολεία, ενώ ο στόχος της Τζίνας Μαμιδάκη είναι το Minos Beach Αrt Hotel να ενταχθεί στα Heritage Hotels ως ένα από τα νεώτερα μνημεία.
«Θεωρώ ότι πρέπει να προστατευτεί αυτό το μέρος γιατί είναι ένας παράδεισος. Η έννοια των νεώτερων μνημείων δεν έχει να κάνει αποκλειστικά με την αρχιτεκτονική, η οποία έχει μείνει φυσικά αλλά έχει διαφοροποιηθεί, έχει να κάνει όμως και με τη φύση και τη λειτουργία του», τονίζει στον αντίποδα αρχιτεκτονικών τερατουργημάτων που καταστρέφουν, όπως λέει, την κλίμακα της Ελλάδος, η οποία πρέπει να προστατευθεί.
Η Τζίνα Μαμιδάκη είναι συλλέκτρια έργων τέχνης, δηλώνει όμως λάτρης της αρχιτεκτονικής και υπέρμαχη της φροντίδας σε κάθε ηγετικό ρόλο:
«Για μένα τέχνη είναι το ωραίο όπως εκφράζεται σε όλες τις απόψεις, από το leadership γιατί και το leadership είναι τέχνη. Το art δεν περιορίζεται στο art, υπάρχει παντού, στο επίπεδο της εκπαίδευσής σου, της έκφρασής σου και της δημιουργίας σου. Με καταπλήσσει κάτι που με ξεπερνά, μια τεράστια επέμβαση που θα έχει κάτι να μου πει, από κάπου θα έχει έρθει, θα έχει πάρει τα στοιχεία της φύσης και θα έχει αποδώσει η φύση μέσα στη φύση. Conceptual και ωραία έργα που να μιλάνε στις ψυχές πολλών ανθρώπων. Δεν πρέπει να τα δημιουργούν οι δημιουργοί για τη δημιουργία τους», τονίζει.
«Η φροντίδα είναι κομμάτι του 360 leadership. Δεν μπορεί ένας 360 leader να μην έχει φροντίδα για όλους, να δίνει πρωτοβουλίες για να πάμε όλοι μπροστά σε μια αριστεία. Είμαστε η μοναδική αμιγώς ελληνική τουριστική επιχείρηση που βραβεύεται στα Best Work Places που είναι ένας διεθνής θεσμός, ενώ παράλληλα είμαστε δεύτεροι στις γυναίκες εργαζόμενες ανάμεσα σε πάνω από 250 επιχειρήσεις με τους συνυποψήφιους να είναι όλοι πολυεθνικές. Είμαι τόσο χαρούμενη για αυτό. Οι εταιρείες πρέπει να διοικούνται από ανθρώπους με ενσυναίσθηση και τρυφερότητα. Ο leader πρέπει να είναι σεμνός και να αφήνει ένα γλυκό αποτύπωμα.»
Μιλώντας για τον σχεδιασμό του για τα επόμενα χρόνια η φροντίδα συνθέτει τον άξονα πάνω στον οποίο θα εξακολουθεί να κινείται το Ίδρυμα Γ. & Α. Μαμιδάκη. Κάτω από τη θεματική «Care Ecologies/ Οικολογίες της φροντίδας» συμμετέχει σε ένα 2ετές ευρωπαϊκό πρόγραμμα σε συνεργασία με αντίστοιχα ιδρύματα της Κροατίας και της Ισπανίας, την WHW και την Idensitat, καθώς και το State of Concept. Οι κατακλείδες αυτής της σύμπραξης θα είναι η δημιουργία μιας έκδοσης με το Centre of New Media and Feminist Public Practices στον Βόλο καθώς και μία έκθεση στο State of Concept σε δύο χρόνια.
Παράλληλα, συνεχίζουν στο ίδιο κλίμα τα residencies ακολουθώντας το πρόγραμμα του 2022 με θέμα «Φροντίδα: Οικονομίες Ευδαιμονίας» και την έκδοση που δημιουργήθηκε από αυτό και παρουσιάστηκε αυτές τις μέρες στον Άγιο Νικόλαο.
Όσον αφορά στις εγκαταστάσεις του, στα επόμενα 2 χρόνια το Minos Palace Hotel & Suites σχεδιάζεται να αποκτήσει μια πιο εξωστρεφή όψη, το στοιχείο του νερού και η ροή του θα είναι το επίκεντρο αυτού του νέου σχεδιασμού, ενώ θα δημιουργηθεί και ένα κέντρο wellbeing. Ο εξωτερικός χώρος του θα μεταμορφωθεί σε απόλυτη αρμονία με τη φύση και με σημεία land art που θα αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για τα επόμενα βραβεία τέχνης του Ιδρύματος.
Παράλληλα στα επόμενα 5 χρόνια η τρίτη ξενοδοχειακή μονάδα στον Άγιο Νικόλαο, το Candia Park village πρόκειται να επεκταθεί με επίκεντρο της επέκτασής του ένα υπόσκαφο μουσείο σύγχρονης τέχνης σε σχεδιασμό του αρχιτεκτονικού γραφείου Καψιμάλη, που θα εκτείνεται σε δύο επίπεδα και θα υπάρχει μόνο μία οπή φωτός.
