Για τρεις ημέρες το μικρό ακριτικό νησί του Καστελλορίζου θα γίνει το επίκεντρο της επιστημονικής γνώσης μέσα από επιστημονικά δρώμενα, εντυπωσιακά πειράματα, πρωτότυπες δράσεις, παιγνίδια και εργαστήρια. Με κύριο άξονα την ανάδειξη και κατανόηση της νέας γνώσης και της σύγχρονης επιστήμης, τεχνολογίας και καινοτομίας, το 3ο Φεστιβάλ Γρίφων Καστελλορίζου/Παιγνίδια Επιστήμης επιστρέφει από τις 20 έως τις 22 Οκτωβρίου στο ακριτικό νησί με νέο περιεχόμενο, έμπνευση και δυναμική.
«Η επικοινωνία της επιστήμης δεν έχει γεωγραφικά όρια», τονίζει η Ελένη Γραμματικοπούλου, συνδιοργανώτρια της τρίτης κατά σειρά διοργάνωσης του φεστιβάλ.
«Είναι μεγαλύτερη η πρόκληση όταν διοργανώνεις ένα μεγάλο επιστημονικό γεγονός – και πράγματι το ΦΓΚ είναι ένα μεγάλο επιστημονικό γεγονός – που απευθύνεται σε ένα κοινό που δεν έχει πολλά ερεθίσματα ούτε ευκαιρίες να ”συλλάβει” και να κατανοήσει την επιστήμη διαφορετικά παρά μόνο μέσα από το σχολείο και κυρίως την τηλεόραση και το internet.
Όμως Ελλάδα δεν είναι μόνο η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα και άλλες μεγάλες πόλεις που ήδη συγκεντρώνουν παρόμοιες εκδηλώσεις. Με τη διοργάνωση του φεστιβάλ στο νησί επιθυμούμε να προσφέρουμε νέα γνώση και να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον των μαθητών, κυρίως, αλλά και του ευρύτερου κοινού για θέματα σύγχρονης τεχνολογίας ώστε να κατανοήσουν επιστημονικές έννοιες με τις οποίες κατακλύζονται καθημερινά. Παράλληλα δίνεται και η ευκαιρία στους επιστήμονες να συναντήσουν το κοινό, να πληροφορηθεί για την έρευνά τους και τις εφαρμογές της και να επικοινωνήσουν τα μηνύματα τους με απλό και απομνημονεύσιμο τρόπο.»
Αναφερόμενη στο πώς ξεκινήσει η διοργάνωση ενός φεστιβάλ επιστήμης στο Καστελλόριζο δηλώνει ότι: «Η επιλογή του νησιού δεν είναι τυχαία. Ερέθισμα υπήρξε η γνωριμία μου με τον ιδρυτή του Μουσείου Γρίφων που υπάρχει στο νησί, τον Καστελλοριζιό- μαθηματικό & γριφολόγο Πανταζή Χούλη (πρώην καθηγητή του Πανεπ. Δ. Αυστραλίας). Είχαμε ήδη συνεργαστεί σε παλαιότερα φεστιβάλ στην Αθήνα και αυθόρμητα του πρότεινα να κάνουμε ”κάτι” για τα παιδιά του νησιού. Και αυτό το ”κάτι” μετεξελίχθηκε σε 3 φεστιβάλ στο νησί, ένα στην Πάτρα και ένα στην Αθήνα, ενώ υπάρχουν πολλές προσκλήσεις από άλλες πόλεις της Ελλάδας.»
Στη φετινή τρίτη κατά σειρά διοργάνωση σημαντικοί ακαδημαϊκοί δάσκαλοι, επιστήμονες, ερευνητές και εκπαιδευτικοί από πολλά μέρη της Ελλάδος σχεδίασαν τις παρουσιάσεις τους γεμάτες με κάθε λογής γρίφους προσαρμόζοντας τες ειδικά για τις απαιτήσεις του αυτού του φεστιβάλ. Βασικός στόχος να γνωρίσουμε την επιστήμη με ένα τρόπο απλό, κατανοητό και πέρα από τα στεγανά πρότυπα και τον καθιερωμένο τρόπο μάθησης.
Με επίκεντρο τη θεματική των Γρίφων το Φεστιβάλ Γρίφων Καστελλορίζου τη χρονιά αυτή προσελκύει και άλλες συμμετοχές κατασκευαστών γρίφων. Ο ιδρυτής του Μουσείου Γρίφων και γνωστός γριφολόγος Πανταζής Χούλης πλαισιώνεται από τον Μιχάλη Τούλουζα, τον χαρισματικό γριφοποιό με καταγωγή από το Καστελλόριζο, τον Παναγιώτη Καλαντζή με το SIDIKA 64 3D puzzle ξύλινων κομματιών με μαθηματικό υπόβαθρο και τον ιδιόρρυθμο ξυλουργό από την Κόρινθο ΓιώργοΠέττα., του οποίου η αγάπη του για την κυρτότητα τον οδήγησε στην κατασκευή ξύλινων γεωμετρικών σχημάτων.
Οι τρισδιάστατοι γρίφοι αποτελούν ένα διαδραστικό εκπαιδευτικό μέσο που ενεργοποιεί όλες τις αισθήσεις για μια πιο κατανοητή, αποτελεσματική και διασκεδαστική μάθηση εύκολων ή/και δύσκολων εννοιών. Παράλληλα, οι γρίφοι με εικόνες κεντρίζουν το ενδιαφέρον και μας προσκαλούν να τους λύσουμε όπως όταν βάζουμε πινελιές σε ένα νέο πίνακα ζωγραφικής.
Ο υπότιτλος τυο Φεστιβάλ «Παιγνίδια Επιστήμης» αιτιολογεί πως μέσα από παράλληλες επιστημονικές δράσεις, βιωματικά δρώμενα, πειράματα, εργαστήρια, συζητήσεις και πρωτότυπες δραστηριότητες θα αποκαλύψει, στους μαθητές του νησιού και άλλους συμμετέχοντες τον θαυμαστό κόσμο της επιστήμης, σε βάθος αλλά και με τρόπο ανατρεπτικό.
Το μόνο σίγουρο για το 3ο Φεστιβάλ Γρίφων Καστελλορίζου, όπως επισημαίνει και η Ελένη Γραμματικοπούλου είναι ότι «Θα είναι μια ιδιαίτερη εμπειρία για όλους μας. Με τον τρόπο αυτό το ίδιο το νησί γίνεται ένα ζωντανό κύτταρο διάχυσης νέας γνώσης αλλά και δημιουργίας του δικού του πολιτισμού».
Ανακαλύπτοντας τα μυστικά του διαστήματος
Η συμμετοχή του ακαδημαϊκoύ και διεθνώς διακεκριμένοu διαστημικoύ επιστήμονα Σταμάτη Κριμιζή, είναι ίσως το σημαντικότερο σημείο του φετινού προγράμματος. Με την ομιλία του «Aπόκτηση γνώσης σε αχαρτογράφητα νερά: Τροχιές, κατασκευές, και ομαδική δουλειά στο Διάστημα» θα μας μυήσει στα μυστικά του μεγάλου εγχειρήματος της πλοήγησης στο σύμπαν.
Το κοινό θαυμάζει τις εικόνες και ανακαλύψεις από διαστημόπλοια που έχουν ταξιδέψει από τη Γη στους πλανήτες και στον Ήλιο. Όμως ο σχεδιασμός, η εκτόξευση, πλοήγηση, και αποκόμιση των πληροφοριών είναι ένα περίπλοκο και δύσκολο εγχείρημα που απαιτεί ομαδική και πολυετή δουλειά από χιλιάδες ειδικούς σε προηγμένης τεχνολογίας εργαστήρια, εταιρίες, και κατασκευές παγκοσμίως. Πώς οργανώνεται και εκτελείται μια τέτοια προσπάθεια;
Ο Σταμάτης Κριμιζής μιλά λίγο πριν την έναρξη του 3ου Φεστιβάλ Γρίφων Καστελλορίζου:
Πόσο κατανοητή μπορεί να είναι από τα παιδιά μια ομιλία με θέμα «Aπόκτηση γνώσης σε αχαρτογράφητα νερά: Τροχιές, κατασκευές, και ομαδική δουλειά στο Διάστημα»;
Οι ομιλίες για τα θέματα του διαστήματος μπορούν να είναι εύκολα κατανοητές, υπό την προϋπόθεση ότι ο αφηγητής θα εστιάσει σε απλές περιγραφές, δίχως περιττούς βερμπαλισμούς και χρήση εξειδικευμένης ορολογίας. Έως σήμερα δεν έχω αντιμετωπίσει προβλήματα στην επικοινωνία μου με τα παιδιά, διότι ποτέ δεν υποτιμώ την νοημοσύνη τους.
Το κοινό πόσο προσελκύεται/γοητεύεται από τις «ιστορίες» του διαστήματος και τι προσδοκά από τα μυστικά που του αποκαλύπτονται;
Η εμπειρία μου είναι ότι το κοινό, ανεξαρτήτως ηλικίας, πράγματι γοητεύεται από οτιδήποτε βρίσκεται πέρα από την καθημερινή μας εμπειρία. Αναντίρρητα, η περιπέτεια στο διάστημα, από τις κατασκευές των σκαφών/διαστημοπλοίων, την πυραυλική προώθηση, αλλά και την εξωτική εμφάνιση των πλανητών, φεγγαριών, παγετώνων κυκλώνων κ.α., μοιάζει σαν παραμύθι και προκαλεί τη φαντασία όλων. Ειδικά των παιδιών. Και τα «μυστικά» που μαθαίνουμε από τη μελέτη του διαστήματος μας βοηθούν σημαντικά να κατανοήσουμε καλύτερα τον πλανήτη μας, τη Γη. Επί παραδείγματι, η ατμόσφαιρα της Αφροδίτης αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από διοξείδιο του άνθρακα και ως εκ τούτου η θερμοκρασία στην επιφάνεια του πλανήτη είναι περίπου 460 βαθμοί Κελσίου. Όταν στείλαμε το Mariner 5 στην Αφροδίτη το 1967, κατανοήσαμε την επιρροή του «φαινόμενου του θερμοκηπίου» και τους κινδύνους που ελλοχεύουν από τις συνεχείς εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από καύσιμα εδώ στη Γη. Σήμερα ο πλανήτης μας απειλείται από την «κλιματική αλλαγή».
Οι συνεχείς αναζητήσεις μέσα από τα διαστημικά προγράμματα τι αλλαγές μπορεί να φέρουν στη ζωή μας;
Πέρα από τη γνώση που αποκτούμε, η οποία μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τον πλανήτη μας, όπως για παράδειγμα την ανάγκη για τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα προκειμένου για να αποφύγουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη, όπως εξήγησα προηγουμένως, αναπτύσσουμε και πλήθος τεχνολογιών που ενώ αρχικά σχεδιάζονται για τη χρήση τους σε διαστημικές αποστολές, στην συνέχεια «επιστρέφουν» για να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητά μας: από την πλοήγηση (GPS), την πρόβλεψη του καιρού, την κινητή τηλεφωνία, τηλεπικοινωνίες, ιατρική τεχνολογία, μικροτσίπς και οι εφαρμογές τους σε κάθε δραστηριότητά μας, από αυτοκίνητα μέχρι οικιακές συσκευές, και πάρα πολλά άλλα.
Συνήθως συμμετέχετε σε φεστιβάλ επιστήμης, δίνετε ομιλίες σε μαθητές κάθε ηλικίας, πώς αντιδρούν και ποιο είναι το δικό σας «κέρδος» από την επαφή σας με τους νέους/νέες; Γενικά, τι πιστεύετε για την επικοινωνία της επιστήμης;
Γενικά τα παιδιά δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για οτιδήποτε καινούργιο, πόσο μάλλον για τα «αχαρτογράφητα νερά» στο διάστημα. Έχει συμβεί πολλές φορές να δέχομαι ερωτήσεις πάνω από μια ώρα μετά από μια ομιλία μου. Με ενθουσιάζει αυτό διότι πολλές φορές έχω μάθει εκ των υστέρων ότι ο/η τάδε μαθητής/τρια άλλαξε πορεία και βρέθηκε να αριστεύει στο σχολείο ή στο Πανεπιστήμιο. Το να αγγίξει κανείς τη ζωή ενός παιδιού προς τη αναζήτηση νέων οριζόντων και γνώσης είναι το όνειρο κάθε εκπαιδευτικού. Γενικά, η σημερινή κοινωνία έχει ουσιαστική ανάγκη για τεχνολογική/επιστημονική εκπαίδευση διότι είναι απόλυτα αναγκαία στην καθημερινότητά μας. Δυστυχώς, όμως, το εκπαιδευτικό σύστημα δεν έχει ακόμη προσαρμοσθεί σ’ αυτήν την πραγματικότητα: τα τεχνικά μαθήματα όπως η φυσική, χημεία, μαθηματικά, πληροφορική, κλπ είναι υποβαθμισμένα και οι διδακτικές ώρες ελαττώνονται διαρκώς. Ο πολίτης που δεν κατέχει τεχνολογική εκπαίδευση είναι ο «αγράμματος» της εποχής μας, και η χώρα θα το πληρώσει ακριβά σε πολλαπλά επίπεδα.
Πώς αισθάνεστε που θα μιλήσετε σε μαθητές του Καστελλορίζου και άλλων παιδιών από τα γειτονικά νησιά;
Το θεωρώ μεγάλο προνόμιο που θα γνωρίσω μαθητές/τριες των ακριτικών νησιών της Ελλάδας. Επιθυμώ να τους εμφυσήσω την ιδέα πως μπορούν, και πρέπει, να έχουν όνειρα για το μέλλον τους και πως οι ευκαιρίες τους μπορεί να είναι εξ’ ίσου λαμπρές όπως και για όλα τα παιδιά της Ελλάδας. Αρκεί να ακολουθήσουν τη «συνταγή», που συνιστά βασική προϋπόθεση για την επιτυχία: αριστεία, σκληρή δουλειά, ήθος. Τα υπόλοιπα είναι εύκολα!
Μια ματιά στις φετινές δράσεις
Το 1ο Κινητό Εργαστήριο Ενημέρωσης, Εκπαίδευσης και Τεχνολογίας «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» από «Το Χαμόγελο του Παιδιού» θα είναι εκεί, επιβλητικό και αξιοπρόσεκτο, παρουσιάζοντας το ”CONVEY: Not a Game”. Ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι γρίφων με θέμα την παρενόχληση και τη σεξουαλική κακοποίηση. Μα τι παιχνίδι; Παίζουμε με τέτοια πράγματα; Κι όμως…
Στον ίδιο χώρο θα φιλοξενηθούν και δύο ακόμη δραστηριότητες άλλων φορέων. Το Escape4Health από το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής & Ψηφιακής Καινοτομίας του ΑΠΘ., που αναδεικνύει την εφαρμογή των Escape Rooms στα προγράμματα σπουδών της υγειονομικής περίθαλψης, φέρνοντας καινοτομία στην πολυεπαγγελματική εκπαίδευση αλλά και το S.T.E.A.M. Projects: «Η επόμενη γενιά επιλυτών προβλημάτων: Ανθρώπινη Φύση και Περιβαλλοντική Τεχνολογία.» από την ελληνική MENSA.
Μια ενδιαφέρουσα συμμετοχή μάς έρχεται από το εξωτερικό. Ο φυσικός ερευνητής του πανεπιστημίου Μονάχου Δρ. Μάρκος Σκουλάτος θα παρουσιάσει τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων και τον θαυμαστό κόσμο των γραναζιών αποκαλύπτοντας πως η αρχαία τεχνολογία μάς οδηγεί σε σύγχρονα δημιουργικά παιγνίδια.
Καθώς ο ακαδημαϊκός κ. Σταμάτης Κριμιζής θα μας αποκαλύψει τα μυστικά της πλοήγησης στο διάστημα ποιος δεν θα ανυπομονεί να «αγναντέψει» καλύτερα τον βραδινό ουρανό αλλά να παρατηρήσει και το άστρο της ημέρας;
Η αστρο –ηλιο παρατήρηση επιστρέφει δυναμικά και αυτή τη φορά μάλιστα εμπλουτισμένη και με αστροφωτογράφηση βαθέως ουρανού μέσα από την ενδιαφέρουσα σύμπραξη τριών φορέων: του Αστεροσκοπείου Αθηνών, του Ινστιτούτου Αστροφυσικής /ΙΤΕ (με τη στήριξη του ΕΛ.Ι.Δ.ΕΚ) και της Αστρονομικής Ένωσης Σπάρτης «Διόσκουροι».
Το ταξίδι μου στην Ανταρκτική / αναζητώντας μετεωρίτες: Μια εμπειρία ζωής θα μας αφηγηθεί ο καθ. του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Δρ. Ιωάννης Μπαζιώτης. Ένα συναρπαστικό ταξίδι που μπορεί να γίνει πηγή έμπνευσης, παράδειγμα θέλησης και παρόρμησης για τους νέους μας.
Το επίκαιρο θέμα της κλιματικής αλλαγής, του περιβάλλοντος και τις επιπτώσεις στην υγεία, προσεγγίζεται μέσα από διαφορετικές δράσεις. Ο Πρόεδρος του Εθνικού Ιδρύματος καθ. Δημοσθένης Σαρηγιάννης θα ανοίξει ένα ζωντανό διάλογο για το Περιβάλλον και την Υγεία ενώ το Εργαστήριο Περιβαλλοντικών Χημικών Διεργασιών του Παν/μίου Κρήτης & ΕΛ.Ι.Δ.ΕΚ θα παρουσιάσει το πρόγραμμα «Μαθαίνοντας και διδάσκοντας για την Κλιματική Αλλαγή» (EDU4Clima) με απλά πειράματα επίδειξης. Όμως και μια άλλη σειρά εντυπωσιακών πειραμάτων από τον χημικό Δημήτρη Κονιδιτσιώτη “Science is Fun” – ΕΕΦ θα απαντήσει σε συνηθισμένα ερωτήματα, όπως: Τι είναι καύση; Αν τα καύσιμα και καυσαέρια είναι τα ίδια, και ποιες οι περιβαλλοντικές συνέπειες από την αλόγιστη χρήση των ορυκτών καυσίμων;
Στα θέματα αυτά επικεντρώνεται και η Δέσποινα Κοροντίνη (ΜENSA) με τα «S.T.E.A.M. Projects: Η επόμενη γενιά προβλημάτων για λύση: Ανθρώπινη Φύση και Περιβαλλοντική Τεχνολογία».
Μένοντας στον χώρο των εργαστηρίων ο Μανόλης Αγγελάκης, ερευνητής στο Ινστιτούτο Παστέρ και η ομάδα του θα αποκαλύψουν τα μυστικά αλλά και κάποιες δραστηριότητες ενός ερευνητικού εργαστηρίου. Παίζοντας λοιπόν θα βρούμε τον μικρό επιστήμονα που κρύβεται μέσα μας…
Η Εκπαιδευτική Ρομποτική από τον καθηγητή πληροφορικής Μάριο Χατζημιχάλη (Ροδίων Παιδεία) θα εξάψει για άλλη μια χρονιά τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη των παιδιών ενώ η ανατρεπτική ομάδα των Science Reactors με το γνωστό Stand up Science kids θα δώσει τις δικές της επιστημονικές «αποδράσεις» και η εκπαιδευτικός Χριστίνα-Ανθή Χαρισίδου θα συνδυάσει τα μαθητικά με τη μουσική
Παράλληλα θα προβληθεί το βραβευμένο ντοκιμαντέρ του Γιώργου Τζεδάκη «ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΤΟΛΜΗΣΑΝ / Επιχείρηση ANGLO» από τη σειρά «Μια σταγόνα Ροδιακής Ιστορίας». Το ντοκιμαντέρ αναφέρεται στους ήρωες Γιώργο Κυρμιχάλη από τη Σορωνή και Νικόλαο Σάββα.
Οι πρωινές ξεναγήσεις στα μονοπάτια του νησιού από τον μοναδικό Πανταζή Χούλη, έναν ακόμη γρίφο στον οποίο ο ίδιος σας προσκαλεί να συμπορευθείτε, μονοπάτια τα οποία στην ουσία εκείνος έχει χαράξει, θα σας αποκαλύψουν τις ομορφιές και τις ιστορικές αλήθειες του νησιού.
Μια ακόμη σημαντική πρωτοβουλία είναι τα εκπαιδευτικά προγράμματα που θα πραγματοποιηθούν ειδικά για τους μαθητές του νησιού τις πρωινές ώρες στο σχολείο τους, πριν από το φεστιβάλ.
Τη διοργάνωση συντονίζουν ο Πανταζής Χούλης- Μουσείο Γρίφων Μεγίστης και το Σωματείο ΕΝ.Ι.Γ.ΜΑ (Ένωση Ιδεών, Γρίφων, Μαθηματικών) σε συνεργασία με την Ελένη Γραμματικοπούλου. Τελεί υπό την αιγίδα των Υπουργείων Παιδεία, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Εθνικής Άμυνας, Ναυτιλλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας. Το ΦΓ συνδιοργανώνεται με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και υποστηρίζεται από τον Δήμο Μεγίστης. Το ΦΓ δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την αφιλοκερδή συμμετοχή 30 και πλέον ερευνητών, ακαδημαϊκών, και εκπαιδευτικών φορέων και την ευγενική προσφορά άλλων ιδιωτών χορηγών. Τους ευχαριστούμε όλους για την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη τους.
