Ποια είναι η Έλενα Φεράντε; Ναπολιτάνα πεζογράφος, με γνωστή μόνο την καταγωγή και το φύλο της, είναι μια από τις πιο διάσημες λογοτεχνικές πένες του πλανήτη σήμερα. Η Φεράντε, συγγραφέας μεταξύ άλλων και της «Τετραλογίας της Νάπολης», μιλά στο έργο της για τις γυναίκες και το κοινωνικό περιβάλλον τους, αυτός είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του έργου της. Όπως έχει γράψει η The Australian για να περιγράψει τη γραφή της, «φανταστείτε την Τζέιν Όστιν θυμωμένη»!
Πίσω από το λογοτεχνικό ψευδώνυμο, η Φεράντε έχει κρατήσει σαν επτασφράγιστο μυστικό την ιδιωτική της ζωή. Πολλές θεωρίες έχουν διατυπωθεί γύρω από την ταυτότητά της, με τελευταία αυτή του ερευνητή δημοσιογράφου Κλαούντιο Γκάτι, που έχει δημιουργήσει σάλο στον κόσμο των εκδόσεων, με φανατικούς πολέμιους και υποστηρικτές των «αποκαλύψεων». Πόσο μακριά μπορεί να φτάσει κάποιος και πόσο ορθό είναι να αποκαλύπτεις την ταυτότητα ενός που δεν το επιθυμεί;
«Τα βιβλία δεν έχουν ανάγκη το συγγραφέα τους»
«Τίποτα από όλα αυτά δε θα είχαν συμβεί αν το βιβλίο δεν είχε πουλήσει», είπε σκεπτικά η μια μου θεία, για να συμπληρώσει η άλλη, με τη σοφία οκτώ δεκαετιών: «μα καλά, αντί να ψάχνει σκάνδαλα σε μια χώρα που βουλιάζει στη διαφθορά, ένα ερευνητής δημοσιογράφος καταγίνεται με τους λογαριασμούς του συγγραφέα»; Και οι δυο τους είναι αναγνώστριες της Φεράντε, στα ιταλικά μάλιστα. Και θαυμάστριές της, όπως φυσικά και εγώ και εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη. Υποθέτω ότι πολλοί αναρωτήθηκαν ποια είναι η Έλενα Φεράντε και μερικοί πιο ψαγμένοι φαντάζονται πώς μοιάζει η Έλενα Φεράντε.
Και ένας από όλους αυτούς έπαθε ψύχωση. Έκανε σκοπό ζωής να ανακαλύψει ποιος βρίσκεται πίσω από το ψευδώνυμο. Το οποίο δεν ήταν ψευδώνυμο ενός μαφιόζου, ενός δολοφόνου, ενός έστω δημοσιογράφου, επικίνδυνου πιθανώς για τα μεγάλα συμφέροντα και την εξουσία, αλλά ενός συγγραφέα. Για την ακρίβεια ενός συγγραφέα, που δεν έχει γράψει ντοκουμέντο, δοκίμιο ή βιβλίο φιλοσοφικό, αλλά μυθιστόρημα.
Η ταυτότητα της Φεράντε είναι, υποτίθεται, ένα μεγάλο μυστήριο στον κόσμο της τέχνης. Θα έλεγα της εποχής μας, γιατί υπάρχουν και σέρνονται ανά τους αιώνες άλυτα όπως η πατρότητα αριστουργημάτων κλπ. κλπ. Επίσης ο κόσμος ταλανίζεται από άλλα μυστήρια, όπως λογαριασμοί σε εξωτικά νησιά διάσημα για τα μεγάλα βότσαλα και τη λευκή άμμο, διαρροές πυρηνικών και φτώχεια ανείπωτη.
Η παπαρατσική αποκάλυψη μιας ταυτότητας συγγραφέα είναι θέμα ζουμερό και πουλάει
Στον αιώνα των παραπολιτικών και των σκανδάλων, η παπαρατσική αποκάλυψη μιας ταυτότητας συγγραφέα είναι θέμα ζουμερό και πουλάει. Θα πουλούσε περισσότερο και το λέω εκ πείρας, αν η συγγραφέας ήταν νέα, δίμετρη και με ερωτική ζωή αμφιλεγόμενη. Ή αν ήταν διάσημη από άλλα βιβλία. Θυμάστε ίσως την περίπτωση της Ρόουλινγκ. Εξέδωσε το πρώτο αστυνομικό της ως Ρόμπερτ Γκάλμπρεϊθ, αλλά η ταυτότητά της διέρρευσε γρήγορα. Κατηγορήθηκε ένας μικροδικηγόρος για τη διαρροή του ψευδωνύμου, μα η αλήθεια μπορεί να είναι άλλη, ότι μια συγγραφέας με τις πωλήσεις της Ρόουλινγκ και το θρίαμβο του Χάρι Πότερ, δεν άντεξε να σέρνεται στα ράφια χωρίς τριψήφια νούμερα.
Το Σαββατοκύριακο που πέρασε, ο ερευνητής δημοσιογράφος Κλαούντιο Γκάτι δημοσίευσε (ταυτόχρονα στην ιταλική Sole 24 Ore και στο αμερικανικό New York Review of Books) την κατ’ αυτόν απάντηση στο μυστήριο της ταυτότητας της Φεράντε. Κατά την έρευνά του, υποστηρίζει, η συγγραφέας είναι η 64χρονη Ανίτα Ράια. Και κατέληξε στο συμπέρασμα αυτό ψάχνοντας τους τραπεζικούς της λογαριασμούς και ξεψαχνίζοντας όλη της τη ζωή, αν αγόρασε ακίνητα και φαντάζομαι και άλλα που δεν δημοσιοποιήθηκαν όπως το πού κάνει διακοπές και αν είναι ακριβές.
Οι εκδότες της πήραν θέση κατηγορώντας την εισβολή στην προσωπική ζωή ενός συγγραφέα που από το 1992 που δημοσιεύει τη μια επιτυχία μετά την άλλη, θέλει απλώς την ησυχία του. Η Φεράντε, πράγμα απίθανο στον κόσμο της «προβολής και επικοινωνίας», δε θέλει να αλλάξει τη ζωή και τις συνήθειές της, δε θέλει φρουρούς και αδιάκριτους γύρω της, θέλει μια ζωή ήρεμη, αλλά αυτό δεν της επιτρέπεται. Η ίδια υποστηρίζει ότι τα βιβλία δεν έχουν ανάγκη το συγγραφέα τους και είναι η πιο ηθική στάση, σε μια εποχή που τα βιβλία έχουν ανάγκη από την περσόνα του συγγραφέα, πολλές φορές πιο ισχυρή (χαζέψτε τα σόσιαλ μίντια και θα το δείτε) από το ίδιο του το έργο. Μάλιστα, η περσόνα κάνει μεγαλύτερες πωλήσεις σε κάποιες περιπτώσεις, από όσο το τυπωμένο χαρτί.
Οι εκδότες της έχουν την επιστολή της Φεράντε στην οποία ξεκαθάριζε ότι τους αγαπά, τους εκτιμά, ξέρει ότι θα ζοριστούν με την απόφαση να μείνει ανώνυμη και ότι μπορεί να αρνηθούν να συμφωνήσουν με τη στάση της, αλλά δε θα προωθήσει το βιβλίο, ούτε θα διαφημίσει την ιστορία που έγραψε. «Έκανα ήδη πολλά γι’ αυτήν την ιστορία: την έγραψα. Αν το βιβλίο αξίζει κάτι, είναι αρκετό», έγραφε.
Τα βιβλία κάνουν πωλήσεις ερήμην της μυστηριώδους ταυτότητας του συγγραφέα
Ας πούμε ότι η Φεράντε είναι η Ανίτα Ράια, όπως υποστηρίζει ο Κλαούντιο Γκάτι. Ας υποθέσουμε ότι όλο αυτό που έχει συμβεί είναι μια έξυπνη στρατηγική μάρκετινγκ και όχι η κουλτούρα της Φεράντε που δεν επιδιώκει την αυτοπροβολή, τη βλέπει σαν εφιάλτη. Όμως τα βιβλία κάνουν πωλήσεις ερήμην της μυστηριώδους ταυτότητας του συγγραφέα, στα αεροδρόμια, από στόμα σε στόμα και σε ανθρώπους που δεν έχουν διαβάσει λέξη από τις σελίδες των εφημερίδων για το βιβλίο και δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τον μικρόσκοσμο της λογοτεχνίας.
Κάποια μέρα θα θυμόμαστε την εμμονή ενός Ιταλού δημοσιογράφου που έφαγε πολύ χρόνο από τη ζωή του για να αποκαλύψει κάτι «άνευ σημασίας». Θα μπορούσε ωραιότατα να ενεργοποιήσει το δημιουργικό και ντετεκτιβίστικο πνεύμα του και να γράψει ένα μυθιστόρημα για τον αγώνα ενός δημοσιογράφου να αποκαλύψει την κρυφή ταυτότητα ενός συγγραφέα. Στον οποίο θα μπορούσε να φορτώσει και ένα σωρό παρανομίες για να έχει η ιστορία του μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Και τότε, ίσως θα θυμόμασταν σε πέντε χρόνια και το όνομά του.
