Το Λιμάνι αλλιώς

Στα κλασικά παραμύθια αρκούσε λίγη καλή διάθεση και μια δόση φαντασίας για να μπορέσει κάποιος να δει πέρα από τη συμβατική πρώτη εικόνα και να μετατρέψει το βάτραχο σε πρίγκιπα και την κολοκύθα σε άμαξα. Βοηθούσε, βέβαια, πάντα και η τεχνογνωσία μιας καλής νεράιδας στην επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος.
Και ενώ αυτά συνέβαιναν παλιά στα παραμύθια και σήμερα πλέον η καλή διάθεση είναι δυσεύρετη και η φαντασία έχει εξοριστεί από την εξουσία των αριθμών και της λογιστικής, μια ομάδα ανθρώπων, αυτή της παράλλαξης, ένα χρόνο πριν ανέλαβε, στο μέτρο των δυνατοτήτων της, το ρόλο της καλής νεράιδας για την πόλη της Θεσσαλονίκης.

Και κάπως έτσι  γεννήθηκε η πρωτοβουλία η ‘Θεσσαλονίκη αλλιώς’. Ένα χρόνο μετά, το Σάββατο στις 4 Ιουνίου για τον εορτασμό των πρώτων της γενεθλίων, χρειάστηκε μόνο ένα  μαγικό της άγγιγμα για να  μετατραπεί για μια μέρα  το λιμάνι σε πεδίο ανταλλαγής ιδεών, σε μουσική και θεατρική σκηνή, σε χώρο για εικαστικά δρώμενα, αλλά και σε παιδότοπο και σε υπαίθρια αγορά. Έστω και προσωρινά τα πλοκάμια της εσωστρέφειας που έχουν τυλιχτεί γύρω από την πόλη υποχώρησαν και προσδέθηκε μια μικρή ρωγμή στην κυρίαρχη στην Ελλάδα λαθεμένη αντίληψη πως ο δημόσιος χώρος δεν είναι ιδιωτικός. Παράλληλα, είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο πως μέσα από τις δράσεις και τις εκδηλώσεις εκείνης της ημέρας δημιουργήθηκε μιας ήρεμη, υπόγεια διαδρομή μέσα στο χρόνο που ακολουθώντας ένα αόρατο νήμα  συνέδεε το παρελθόν με το παρόν έχοντας  το βλέμμα σταθερά προσανατολισμένο στο μέλλον.

Αλλά καλύτερα ας αφήσουμε όσα συνέβησαν να μιλήσουν μόνα τους. Η σκηνογραφική εγκατάσταση Ellis Island με θέμα τη μετανάστευση, στην οποία συμπεριλαμβανόταν και η προσφυγιά, ήταν από τις πιο συγκινητικές  στιγμές της μέρας. Ο χώρος διαμορφωμένος σαν καφενείο του λιμανιού μιας άλλης εποχής. Τα μισογεμάτα φλιτζάνια καφέ πάνω στα τραπεζάκια, τα ακουμπισμένα στις καρέκλες πανωφόρια και οι διάσπαρτα ακουμπισμένες στο πάτωμα βαλίτσες διηγούνται τις ιστορίες τους τόσο ζωντανά και πειστικά που θαρρείς πως οι άνθρωποι στους οποίους ανήκουν μόλις έχουν φύγει. Το μικρό ανοιχτό παραθυράκι που βλέπει προς τη θάλασσα  μαρτυρά τα βλέμματα που καρφωμένα πάνω του περίμεναν να φανεί το καράβι. Βλέμματα προσμονής γεμάτα λαχτάρα για ένα καλύτερο αύριο ανάμεικτα πάντα με το φόβο για το άγνωστο αλλά που βαθιά μέσα τους έκρυβαν τη μυστική ελπίδα της καρδιάς να συμβεί κάτι την τελευταία στιγμή για να μην αναγκαστούν να φύγουν από τον τόπο τους. Και οι παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες και τα κειμήλια να δείχνουν τα πρόσωπα αυτών των ανθρώπων και τις συνήθειες τους, δίνοντας στις απρόσωπες έννοιες μετανάστευση και προσφυγιά συγκεκριμένη όψη.

Το παρελθόν, όμως, δεν έχει μόνο σκληρή πλευρά. Στην προβλήτα του λιμανιού, όπου τοποθετήθηκαν σεζ λονγκ και ομπρέλες για να θυμίζει ακτή (πόσο ωραία θα ήταν μια μέρα να μπορούσαμε να κολυμπάμε κάπου, οπουδήποτε μέσα στη Θεσσαλονίκη) κάτω από έναν ήλιο που έλαμπε και πάνω σε μια φορτηγίδα φοιτητές του τμήματος μουσικής του πανεπιστημίου Μακεδονίας, με ερμηνείες που ξεχείλιζαν ταλέντο, έσπαγαν μελωδικά τη βοή του πλήθους. Τις άριες του Μότσαρτ διαδέχονταν οι μουσικές από πασίγνωστα μιούζικαλ: Summertime and the livin’ is easy…Σε μικρή απόσταση σκάφη των ιστιοπλοϊκών ομίλων έσχιζαν τη θάλασσα και αν έκλεινες τα μάτια και αφηνόσουν στη στιγμή που ζούσες το μυαλό ταξίδευε απευθείας σε εικόνες που μόνο στη μεγάλη οθόνη έχεις δει. Κυρίες με κατάλευκα φορέματα και μεγάλα καπέλα να σουλατσάρουν σε καταστρώματα πλοίων και κάπου στο βάθος μια ορχήστρα να παίζει.Αλλά αρκετά ρομαντζάραμε-επιστροφή στο παρόν.

Τα παλιά ψυγεία  του λιμανιού επιλέχθηκαν ως ο χώρος φιλοξενίας των εικαστικών. Μια απρόβλεπτη επιλογή που πάντρευε έξυπνα τον παλιό αποθηκευτικό χώρο, τον προορισμένο για εμπορικούς σκοπούς με την τέχνη και τις προοπτικές που αυτή παρέχει. Καλλιτέχνες-εικαστικοί, ποιητές αλλά και θεατρικές ομάδες- που ζουν και δραστηριοποιούνται στη Θεσσαλονίκη κατάφεραν να μεταμορφώσουν αυτό το εγκαταλειμμένο τμήμα του λιμανιού σε πεδίο συνδιαλλαγής με το κοινό. Με κεντρικό άξονα το παρόν, όπως αυτό προβάλλει μάλλον ζοφερό μέσα από την αγωνία και τις αναζητήσεις τους.
Απέναντι από τα παλιά ψυγεία το Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών παρουσίασε τη μουσική παράσταση δρόμου Βόιτσεκ, ενδεχομένως, την πιο αναμενόμενη δράση της ημέρας. Βασισμένη  στη μουσική που έγραψε ο Τομ Γουέιτς για την παράσταση του σκηνοθέτη Ρόμπερτ Γουίλσον από το ομώνυμο έργο του γερμανού δραματουργού Γκέοργκ Μπύχνερ. Ο Μπύχνερ με τη σειρά του άντλησε την έμπνευση του από την πραγματική ιστορία ενός στρατιώτη από τη Λειψία που δολοφόνησε τη φίλη του. Ο στρατιώτης Βόιτσεκ, λοιπόν, διασχίζοντας το χρόνο έφτασε στο λιμάνι με ορμή από το παρελθόν το βράδυ του Σαββάτου για να περιγράψει το όνειρο της αναζήτησης της αγάπης αλλά και την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτοσχέδια μουσικά όργανα, ασυνήθιστα κουστούμια, τα βαμμένα σα μάσκες πρόσωπα για να μη διακρίνεται κανένα συναίσθημα και οι πολύ καλές ερμηνείες των τραγουδιών από τους ηθοποιούς συνέθεσαν μια εξαιρετική παράσταση που δε διέψευσε τις προσδοκίες των πολλών θεατών που την παρακολούθησαν όρθιοι. Νομίζω ότι αξίζει να σημειωθεί ότι αυτό το μήνα η συγκεκριμένη παράσταση θα παρουσιαστεί στο Scenofest-street stories στο πλαίσιο της παγκόσμιας έκθεσης σκηνογραφίας Prague Quadrennial 2011.

Mε τους μελοποιημένους στίχους  του Νίκου Καββαδία η ‘Θεσσαλονίκη αλλιώς ‘ αποχαιρέτησε το λιμάνι που τη φιλοξένησε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά. Ο λόγος του ποιητή πάντα μαγευτικός, για αυτό κλείνοντας, εκφράζουμε την ελπίδα μας για συνέχεια της προσπάθειας με την υπόσχεση του: μπορεί να’ρθω από τα πέλαγα με τη φυρονεριά…