Όταν το πορτρέτο της μητέρας του Τζέιμς ΜακΝίλ Γουίστλερ, Άννα Μακνίλ Γουίστλερ, εκτέθηκε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Πενσυλβάνια το 1881, λίγοι μπορούσαν να προβλέψουν ότι θα γινόταν μια μέρα ένας εμβληματικός αμερικανικός πίνακας.
Ο πίνακας του Whistler απεικονίζει τη μητέρα του στο στούντιό του στη γειτονιά Chelsea του Λονδίνου από το αριστερό προφίλ, φορώντας ένα μακρύ μαύρο φόρεμα και ένα λευκό κάλυμμα στο κεφάλι. Το φως τονίζει το πρόσωπο και τα χέρια της εικονιζόμενης, σε αντίθεση με μια συνολική υποτονική παλέτα. Η χαλκογραφία του καλλιτέχνη με τον ποταμό Τάμεση, Black Lion Wharf (1859), κρέμεται στον τοίχο πίσω από τη μητέρα του, ενώ ένα από τα κιμονό του Whistler καλύπτει την αριστερή γωνία της σύνθεσης.
Ο τίτλος του, Arrangement in Grey and Black: The Mother (Η μητέρα) είχε αρχικά προβληματίσει τους θεατές, όπως και η ζοφερή παλέτα και οι λιγοστές λεπτομέρειες της εικόνας.
Ο πίνακας, ωστόσο, άσκησε ισχυρή δύναμη στους τοπικούς καλλιτέχνες και ο Γουίστλερ εξεπλάγη από τον βαθμό στον οποίο το κοινό ασχολήθηκε με το θέμα. Χρόνια αργότερα έγραψε: «Για μένα είναι ενδιαφέρουσα ως εικόνα της μητέρας μου, αλλά τι μπορεί ή πρέπει να ενδιαφέρει το κοινό για την ταυτότητα του πορτρέτου;». Αποδείχθηκε ότι το κοινό νοιαζόταν πολύ για τη σχέση μεταξύ ζωγράφου και εικονιζόμενου, και ο πίνακας, γνωστός σήμερα ως Μητέρα του Γουίστλερ, είναι από τους πιο αναγνωρίσιμους στον κόσμο.
Η παγκόσμια αναγνώριση του πίνακα, η οποία έχει οδηγήσει ορισμένους να ονομάσουν το έργο «η αμερικανική Μόνα Λίζα», οφείλεται εν μέρει στην ασύλληπτη έκφραση της γυναίκας και στα μυστήρια που περιβάλλουν την αντιπαράθεση των στοιχείων της σύνθεσης.
Ο καθοριστικός για την καριέρα του James Abbott McNeill Whistler πίνακας της μητέρας του, Arrangement in Grey and Black No. 1 (1871) – ευρέως γνωστός ως Η μητέρα του Whistler – θα επιστρέψει στη Φιλαδέλφεια αυτή την άνοιξη, 142 χρόνια μετά το αμερικανικό ντεμπούτο του, στην πόλη στο Μουσείο Τέχνης της Φιλαδέλφειας.
Ο πίνακας, μετά την πρώτη του εμφάνιση το 1881, ταξίδεψε σε όλες τις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 1930 ως μέρος της έκθεσης 70 χρόνια αμερικανικής ζωγραφικής και γλυπτικής του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης. Σύμφωνα με την Jennifer Thompson, επιμελήτρια της έκθεσης η κοινωνική και οικονομική αναταραχή της εποχής συνέβαλε στο να τροφοδοτηθεί ο γενικευμένος θαυμασμός για τον πίνακα:
«Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης, η παρουσίαση της μητέρας του Whistler με αξιοπρέπεια και πάθος είχε τεράστια απήχηση όσον αφορά στην αμερικανικότητά της», λέει. «Η καταπραϋντική της οικειότητα έκανε αίσθηση εκείνη την εποχή, τόσο πολύ που η εικόνα εμφανίστηκε σε γραμματόσημα».
Το έργο, δάνειο από το Musée d’Orsay στο Παρίσι, θα αποτελέσει το κεντρικό έργο της ομαδικής έκθεσης του Μουσείου Τέχνης της Φιλαδέλφειας (PMA), The Artist’s Mother: Whistler and Philadelphia, η οποία θα αποτελέσει τον άξονα μιας σειράς έργων που διερευνούν τον τρόπο με τον οποίο καλλιτέχνες όπως ο Henry Ossawa Tanner, η Cecilia Beaux, ο Sidney Goodman και η Alice Neel μετέφεραν τη σχέση τους με τις μητέρες τους μέσα από τις πρακτικές τους.
Ένα άλλο κορυφαίο έργο θα είναι το αντίγραφο του 1792 του Francesco Novelli από τη χαλκογραφία του Rembrandt με τη μητέρα του, The Artist’s Mother Seated, in an Oriental Headdress: Half Length (1631), η οποία πιστεύεται ότι ενέπνευσε τον Whistler να πειραματιστεί με το θέμα.
Info έκθεσης
The Artist’s Mother: Whistler and Philadelphia | 10 Ιουνίου -29 Οκτωβρίου | Μουσείο Τέχνης της Φιλαδέλφειας
