«Δεν προσπαθώ να παράγω τέχνη αλλά ειλικρινείς φωτογραφίες, χωρίς διαστρεβλώσεις ή χειρισμούς» – Τίνα Μοντότι
Η Τίνα Μοντότι ήταν μια γοητευτική προσωπικότητα που ξεχείλιζε από δημιουργικότητα. Μια γυναίκα μπροστά από την εποχή της που αγωνίστηκε για τα δικαιώματα της εργατικής τάξης και έγινε μαχητική κομμουνίστρια.
Έζησε μια συναρπαστική και τρικυμιώδη ζωή. Η ενδιαφέρουσα ζωή της και η καλλιτεχνική της σταδιοδρομία πλαισιώθηκαν από μερικά από τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα των δεκαετιών του 1920 και του 1930 και από τη συνεχή διπλή της ταυτότητα: καλλιτέχνις-φωτογράφος και επαναστάτρια-αντιφασίστρια αγωνίστρια.
Η Assunta Adelaide Luigia Modotti Mondini, όπως ήταν το όνομα της Τίνα Μοντότι, γεννήθηκε στις 16 Αυγούστου 1896 στο Udine της Ιταλίας. Λόγω της επισφαλούς κατάστασης που ζούσε η οικογένειά της στην Ιταλία, το 1913 η Τίνα μετανάστευσε με τους γονείς της στο Σαν Φρανσίσκο των Ηνωμένων Πολιτειών και εργάστηκε σε εργοστάσιο μεταξιού (από το 1913 έως το 1914), ενώ αργότερα ήταν μοδίστρα.
Το 1917, σε ηλικία 21 ετών, παντρεύτηκε τον καλλιτέχνη Roubaix de l’Abrie Richey, γνωστό ως Robo. Τα επόμενα χρόνια, η Τίνα Μοντότι επιχείρησε να ασχοληθεί με την υποκριτική, συμμετέχοντας ως ηθοποιός σε βωβές ταινίες στο Χόλιγουντ. Το 1921 γνώρισε τον Αμερικανό φωτογράφο Έντουαρντ Γουέστον, με τον οποίο συνεργάστηκε ως μοντέλο, ενώ έμαθε από αυτόν να χρησιμοποιεί τη φωτογραφική μηχανή. Μαζί θα μετακoμίσουν στο Μεξικό το 1923.
Η Μοντότι θα μάθει πολύ γρήγορα από τον Γουέστον. Ένα χρόνο μετά την άφιξή της στη μεξικανική πρωτεύουσα, έγινε η «επίσημη» φωτογράφος των τοιχογραφιστών, ανάμεσά τους ο φοβερός Ντιέγκο Ριβέρα- τραβώντας εκατοντάδες φωτογραφίες από το πρώτο μεγάλο έργο τοιχογραφίας του στη Γραμματεία Δημόσιας Εκπαίδευσης. Αρχικά διστακτική στην προσέγγισή της, σύντομα θα ανακαλύψει την προσωπική της ματιά και θα απομακρυνθεί από εκείνη του Γουέστον, όταν το 1927 ενταχθεί επίσημα στο μεξικανικό κομμουνιστικό κόμμα αλλάζοντας όλη τη στάση της απέναντι στη φωτογραφία.
Μια από τις πιο αναγνωρισμένες φωτογραφίες της, η Παρέλαση των εργατών – μια γεωμετρική θάλασσα από φαρδιά καπέλα – τραβήχτηκε κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης της Πρωτομαγιάς το 1926. Η καλλιτεχνική της αρτιότητα θα αναμιχθεί με την πολιτική της δύναμη.
Με τη φωτογραφική της μηχανή, η Μοντότι αποτύπωσε τα αξιοθέατα και τους ανθρώπους του Μεξικού. Πήρε τη λαϊκή τέχνη και τα τοπία του ως αφετηρία για να συνθέσει τις πιο αφηρημένες εικόνες της. Το έργο Telephone Wires, Mexico απομονώνει τεντωμένα τμήματα καλωδίων μπροστά σε έναν γκρίζο ουρανό, βρίσκοντας γραμμικότητα με πλέγμα στο ουράνιο τοπίο. Το Staircase and Stadium, Mexico City καταγράφει επαναλήψεις σκαλοπατιών και σκιών, δημιουργώντας σύνθετες εικόνες που ωθούν αυτά τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά προς την αφαίρεση.
Εύστοχα, έχει ειπωθεί ότι η καριέρα της χωρίζεται καθαρά σε δύο μέρη, με το πρώτο μισό να εμπνέεται ιδίως από τη σχέση της με τον Αμερικανό φωτογράφο Γουέστον. Το δεύτερο μισό του έργου της Μοντότι – προφανώς σε αντίθεση – θεωρείται ότι κυριαρχείται από την αγάπη της καλλιτέχνιδας για το Μεξικό και την ανάπτυξη των παθιασμένων κομμουνιστικών πεποιθήσεών της.
Η Μοντότι εξελίχθηκε, περνώντας από το ενδιαφέρον της αρχικά για τις αφηρημένες μορφές σε μια ματιά με επίκεντρο τον άνθρωπο και την καταγγελία της ανισότητας και της αδικίας. Οι επισφαλείς συνθήκες των εργατών, η αστική φτώχεια και ο ρόλος της γυναίκας στην κοινότητα έγιναν, μεταξύ άλλων παρόμοιων θεμάτων, τα κύρια θέματα μιας φωτογραφίας που εκλαμβανόταν ως πολιτική προπαγάνδα.
Η Μοντότι εγκαταστάθηκε τελικά στη Μόσχα, όπου εντάχθηκε στο Σοβιετικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Εγκατέλειψε εντελώς τη φωτογραφία το 1931 για να αφοσιωθεί στο πολιτικό έργο. Μερικά χρόνια αργότερα, το κόμμα θα την στείλει μαζί με το σύντροφό της Βιτόριο Βιντάλι στην Ισπανία υποστηρίζοντας τις Δημοκρατικές Ταξιαρχίες κατά του φασίστα δικτάτορα Φράνκο στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο της δεκαετίας του 1930. Λέγεται ότι σταμάτησε να χρησιμοποιεί τη φωτογραφική της μηχανή τα χρόνια που οδήγησαν στον αιφνίδιο θάνατό της από συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, στις 6 Ιανουαρίου 1942 στο Μεξικό.
Όμως το καλλιτεχνικό της έργο παρέμεινε δημοφιλές και μια πρώτη έκθεση πραγματοποιήθηκε στην Πόλη του Μεξικού λίγο μετά την ταφή της τον Μάρτιο του 1942.
Άφησε πίσω της ένα μικρό αλλά με έντονη επιρροή έργο που αντανακλά την εκτίμησή της για την εργατική τάξη του Μεξικού, φιλτραρισμένη μέσα από το ακριβές τυπικό λεξιλόγιο της φωτογραφικής της πρακτικής. Και παρόλο που δεν της επετράπη η είσοδος στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1930 ως κομμουνίστρια, οι κομψές και χαριτωμένες φωτογραφίες της βρίσκονται ακόμη σε πολλά μουσεία και εκθέσεις στις ΗΠΑ, όπως το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης και το Μουσείο Τέχνης της Φιλαδέλφειας.
Μια εκτεταμένη έκθεση του έργου της Τίνα Μοντότι αποτέλεσμα εκτεταμένης έρευνας φιλοξενείται στο ίδρυμα Fundación Mapfre στη Βαρκελώνη. Μια έκθεση που συγκεντρώνει εκτός από τις περίπου 250 φωτογραφίες, ομαδοποιημένες χρονολογικά σε τέσσερις ενότητες, υλικό ντοκιμαντέρ, μία από τις ταινίες στις οποίες πρωταγωνίστησε η Μοντότι στο Χόλιγουντ και ορισμένα έργα του Έντουαρντ Γουέστον.
Πριν από λίγο καιρό κυκλοφόρησε το βιβλίο Tina Modotti: Από την τέχνη στην επανάσταση, από τις εκδόσεις ΚΨΜ. Ο δημιουργός και σκιτσογράφος Angel de la Calle, φίλος και συνεργάτης του Paco Ignacio Taibo II, ο οποίος και προλογίζει το βιβλίο, ανακαλύπτει και μας παρουσιάζει μια θρυλική μορφή της τέχνης και του αγώνα, μια μποέμ φιγούρα, την Τίνα Μοντότι.
