-752118.jpg)
Πάνε μήνες τώρα που μέσα από αυτό το μικρό ηλεκτρονικό ημερολόγιο πόλης προσπαθώ να καταγράψω μια μικρή Ιστορία της Θεσσαλονίκης, της κάθε μέρας. Μιας πόλης όπως καμία άλλη, και την ίδια στιγμή ίδιας με όλες τις υπόλοιπες. Μία στον κόσμο, μία του κόσμου. Μιας πόλη σε μετάβαση, που αλλάζει, που κάπου πηγαίνει, χωρίς να είναι ακόμη σίγουρη για το πού, αλλά και που την ίδια στιγμή λιμνάζει βαθιά αγκιστρωμένη στο βαρύ παρελθόν της.
Η Θεσσαλονίκη είναι μια δεσποινίς 23 αιώνων αισίως, μια πόλη του Χρόνου, όπως την ιχνογράφησε ο επίσημος αφηγητής της, Γιώργος Ιωάννου. Γιατί, όσο κι αν λίγα πράγματα έχουν μείνει να θυμίζουν την πόλη που χάραξε ο Κάσσανδρος, ο Χρόνος που παρήλθε έχει εγγραφεί στο γενετικό της κώδικα, είναι δομικό υλικό του καθημερινού της βίου, όχι απλώς μαρμάρινα ερείπια, απόμακρα προστατευμένα με κιγκλιδώματα: το μακρινό παρελθόν -το παλαιοχριστιανικό, το ρωμαϊκό, το βυζαντινό, το οθωμανικό, το κοσμοπολίτικο- είναι η ταυτότητα που η πόλη προσπαθεί να αναγνωρίσει, να ενδυθεί και να προβάλει στον κόσμο.
Την ίδια στιγμή, όμως, είναι το κοντινό παρελθόν που καθορίζει τη μοίρα της πόλης, αυτό που πολλοί έζησαν και άλλοι θυμούνται, αλλά όλοι βιώνουν το σουέλ του, το συχνά σαθρό, με τους συντηρητισμούς και τους παλαιοκομματισμούς του, που ακόμη και καταδικασμένο μας φορτώνεται βαρίδι, που όλοι ξέρουμε πώς δε λειτουργεί πια, αλλά δεν αποφασίζουμε εξίσου όλοι να απαγκιστρωθούμε απ’ αυτό. Που δημιουργεί τέτοια ανάγκη να ξεφύγουμε από το «παλιό» που το δημιουργικό αίμα της πόλης κοχλάζει για αλλαγή, για ανανέωση και εκσυγχρονισμό, σε σημείο βέβαια που αρκετές φορές, αυτιστικά, το «νέο για το νέο» γίνεται αυτοσκοπός, κι ας μην έχει πάντα έρμα ή ουσία.
Εγκλωβισμένη, λοιπόν, μέσα στο Χρόνο, η Θεσσαλονίκη παραμένει μετέωρη ανάμεσα στην αλλαγή και στη συντήρηση, στην παράδοση και στον εκσυγχρονισμό της, σ’ αυτό που ξέρει και αυτό που θέλει να μάθει, σ’ αυτό που θέλει να απεκδυθεί κι αυτό που θέλει να αποκτήσει: τι δόση παλιού και τι νέου χρειάζεται για να πετύχει η αστική συνταγή;
Η θεματική αυτή της αλχημείας του Χρόνου, άμεσα ή υπόρρητα, συνδέεται με πολλές από τις πολιτισμικές στιγμές της δραστήριας φετινής χρονιάς. Κάποτε αποτέλεσε τον κύριο θεματικό άξονα, όπως στην περίπτωση της Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης που την περίοδο 2011-2015 μελετά ακριβώς αυτό το τρίπτυχο παλιό-νέο-αλλαγή υπό τον τίτλο «Παλιές διασταυρώσεις – Make it new».
Σε άλλες περιπτώσεις είδαμε τον απόηχο του παρελθόντος στο παρόν σκηνικά δοσμένο: είτε ενός παρελθόντος μακρινού και οικουμενικού, αλλά και τόσο οικείου, όπως στην περίπτωση του «Βυσσινόκηπου» από την Πειραματική Σκηνή της Τέχνης (το θεατρικό στιγμιότυπο της χρονιάς), είτε ενός παρελθόντος κοντινού που εξακολουθεί να μας στοιχειώνει, όπως το παρουσίασε «O Γύρος του θανάτου» στο ΚΘΒΕ.
Άλλοτε πάλι είδαμε τους θεσμούς της πόλης να γίνονται οι ίδιοι το πεδίο για το παζάρεμα του παλιού με το νέο, είτε εμμένοντας στο παλιό και παραπαίοντας, π.χ. Διεθνής Έκθεση Βιβλίου, Μουσείο Φωτογραφίας, είτε υιοθετώντας ένα νέο πρόσωπο που μπορεί μην είναι καινοτόμο, αλλά κατάφερνει να ανανεώσει την επικοινωνία του με την πόλη, όπως στην περίπτωση του ΚΘΒΕ, είτε συνεχίζοντας τη στροφή προς το μέλλον, όπως στην περίπτωση του Μεγάρου Μουσικής. Στην κατηγορία αυτή ξεχωρίζουν επίσης τα Δημήτρια, που μετά από χρόνια κατόρθωσαν επιτέλους να παρουσιάσουν μια πραγματικά αξιόλογη διοργάνωση (και τώρα που το κατάφεραν μένει να δουν πώς θα το εξελίξουν, γιατί το αυτονόητο δεν είναι επαρκής αιτία θριαμβολογίας), με το έπαθλο όμως να πηγαίνει στην Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, το μικρό πολιτιστικό θαύμα της πόλης – η εξέλιξή της από δημοσιοϋπαλληλικό χάος σε πηγή πολιτιστικού φωτός για όλους θα έπρεπε ήδη να διδάσκεται σε σεμινάρια πολιτιστικού μάνατζμεντ.
Είδαμε την ίδια την πόλη να αλλάζει, τόσο με τις αλλαγές στο αστικό της πρόσωπο (βλ. Νέα Παραλία), όσο και με τις αλλαγές που προσπαθεί να επιφέρει στον αστικό πολιτισμό της η νέα δημοτική αρχή, έστω και αν δεν το καταφέρνει όσο συχνά θα ήθελε.
Είδαμε ακόμη φέτος να μεγαλώνει ο χώρος που δίνεται στους νέους (αν και «νέος» δε σημαίνει απαραίτητα «νέο»), είτε μέσω των δράσεων που φιλοδοξούν να τους δώσουν ένα πρώτο βήμα, όπως η θεατρική «Ανοιχτή Σκηνή» του Δήμου Θεσσαλονίκης, είτε μέσω της υποστήριξης αυτοφυών πρωτοβουλιών που κερδίζουν όλο και μεγαλύτερο έδαφος: Reworks Festival, Open House Thessaloniki, TEDx Thessaloniki.
Και αυτή η στροφή στους νέους και στις πρωτοβουλίες τους, η ανάγκη για δημιουργική μετάγγιση είναι αυτή που χαρακτηρίζει την πόλη σ’ αυτή τη χρονική στροφή. Μόλις το ρολόι σημάνει 2014, η δεσποινίς των 23 αιώνων θα γίνει και επίσημα Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Νεολαίας, φιλοξενώντας ένα θεσμό που αποτελεί πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Νεολαίας σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και που στόχο έχει να αναδείξει τα χαρακτηριστικά, τις ιδέες και τα όνειρα των νέων ανθρώπων, αυτών ακριβώς που θέτει στο επίκεντρό της: τόσο για την διεκδίκηση του τίτλου όσο και για τον σχεδιασμό του προγράμματος, η διοργάνωση βασίστηκε σε 800 νέους ανθρώπους, εκπροσώπους εθελοντικών ομάδων της πόλης.
Χωρίς να λείπουν τα δυσλειτουργικά συμπτώματα του «παλιού», με τη φιλοξενία του θεσμού της Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας Νεολαίας, η Θεσσαλονίκη θέτει νέους όρους για τις «διαπραγματεύσεις» παλιού και νέου και φιλοδοξεί να καθορίσει έναν καινούργιο τρόπο με τον οποίο οι νέοι μπορούν να συμμετέχουν και να συνδιαμορφώνουν το παρόν και το μέλλον της, τον τρόπο με τον οποίο το παλιό μπορεί να συνδιαλέγεται δημιουργικά με το νέο. Τίτλος της θεσσαλονικιώτικης διοργάνωσης, ο Χρόνος, και στις τρεις όψεις του. Όχι μόνο ως ιστορική διαδρομή, αλλά και ως προοπτική και εξέλιξη, σύμφωνα με τους διοργανωτές. Η ταυτότητα της πόλης μέσα σε μία λέξη.
Γέρε Χρόνε, ευχαριστούμε πολύ για όλα τα όμορφα πράγματα που έφερες, για τα πολύτιμα μαθήματα που δίδαξες και για τα απαραίτητα ξεκαθαρίσματα που έκανες. Όμως φύγε τώρα, και μαζί σου πάρε όλα όσα δε χρειαζόμαστε, «παλιά» και «νέα». Κάνε χώρο για τη Θεσσαλονίκη του Χρόνου.
