Σκωτσέζικο ντουζ

Kείμενο: Τώνια Καράογλου

Τις ημέρες που μας πέρασαν, οι θεατρικοί συντάκτες δεν προλάβαιναν να αφήσουν μολύβι κάτω. Η προηγούμενη εβδομάδα ξεκίνησε με την πολυαναμενόμενη απολογιστική συνέντευξη Τύπου του Γιάννη Χουβαρδά, σημαίνοντας και επίσημα τη λήξη της θητείας του στο Εθνικό Θέατρο, ακολούθησε μία ημέρα αργότερα η ανακοίνωση, επιτέλους, του προγράμματος του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου και, μόλις προχθές, ο κύριος Τζαβάρας μας έκανε την τιμή να ανακοινώσει το όνομα του αντικαταστάτη του Γιάννη Χουβαρδά, που δεν είναι άλλος από τον αποχωρούντα από την αντίστοιχη θέση στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος Σωτήρη Χατζάκη.

Το κλίμα της προηγούμενης εβδομάδας ήταν μάλλον γλυκόπικρο. Η επίσημη παράδοση του «χαρτοφυλακίου» από τον κύριο Χουβαρδά όσο να ‘ναι συνοδεύτηκε από ανάμεικτα συναισθήματα: η συνέντευξή του, σαν κάθε τελευταία επιτυχημένη παράσταση, έκλεισε με ένα δυνατό χειροκρότημα χαράς, ευγνωμοσύνης και αναγνώρισης για το πραγματικά θετικό πρόσημο όσων πρόσφερε από τη θέση του Καλλιτεχνικού Διευθυντή τα τελευταία έξι χρόνια. Ταυτόχρονα, βέβαια, με το οριστικό τέλος ήρθαν στην επιφάνεια εντονότερα τα συναισθήματα εναγώνιας προσμονής, κι ανησυχίας ίσως για το τι μέλλει γενέσθαι, ποια θα είναι η τύχη της κληρονομιάς που αφήνει πίσω του. 

Η ανακοίνωση του προγράμματος του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου ήρθε κάπως να καταπραϋνει το κλίμα, αφού τουλάχιστον εδώ είχαμε να κάνουμε με το δοκιμασμένο και άξιο διευθυντή, Γιώργο Λούκο, που, αφού είδε την ανανέωση ή μη της θητείας του να γίνεται σίριαλ, μας αποζημίωσε με ένα πρόγραμμα που φαίνεται να αποδεικνύεται γόνιμο. Μπορεί το φετινό Φεστιβάλ να μην έχει τον εξωστρεφή προσανατολισμό των προηγούμενων ετών που δημιουργούσαν οι πολλές ξένες μετακλήσεις, όμως από την άλλη δίνει βήμα στην εγχώρια παραγωγή, δοκιμασμένη και μη, και, αν μη τι άλλο, φιλοξενεί ορισμένα φιλόδοξα -και ερεθιστικά, τουλάχιστον εκ πρώτης όψεως- εγχειρήματα, όπως η Ιλιάδα του Στάθη Λιβαθινού ή η εικοσιτετράωρη δοκιμή του Γιάννη Κακλέα πάνω στο μπεκετικό Μερσιέ και Καμιέ. Σίγουρα, μπορεί να βρει κανείς τρωτά στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ, αλλά θα ήταν μάλλον άκομψο να ασκηθεί σκληρή κριτική φέτος, από τη στιγμή που είναι γνωστός ο χρονικός γολγοθάς που είχε να αντιμετωπίσει ο κύριος Λούκος. Τουλάχιστον, θα έχουμε και αυτό το καλοκαίρι ένα γεμάτο δίμηνο, από την Πειραιώς ως τη Συγγρού, και από τον Κολωνώ ως την Επίδαυρο, υπό τη σκιά όμως μιας μεγάλης απουσίας, εκείνης του Λευτέρη Βογιατζή, που έμελε να δώσει το κύκνειο άσμα του πέρυσι με τον Αμφιτρύωνα, και στον οποίο αφιερώνεται το φετινό Φεστιβάλ. 

Και με όλα αυτά, φτάνουμε στην περασμένη Τρίτη και στην ανακοίνωση του ονόματος του Σωτήρη Χατζάκη για τη θέση του Καλλιτεχνικού Διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου. Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για έκπληξη, το όνομά του είχε ακουστεί ως υποψηφίου. Ο κύριος Τζαβάρας, πάντως, που έχει πολλάκις τηρήσει αποστάσεις από τα πολιτιστικά πράγματα της χώρας ή έχει δικαιολογήσει εαυτόν ως μη γνώστη, υποστήριξε πως ο κύριος Χατζάκης υπήρξε προσωπική του επιλογή, βασιζόμενη στο καλλιτεχνικό του έργο αλλά και στην επιτυχημένη -εισπρακτικά- θητεία του στο τιμόνι του ΚΘΒΕ. Όσον αφορά το καλλιτεχνικό έργο, προφανώς διαφεύγει από τον κύριο Τζαβάρα ότι καλός καλλιτέχνης δε σημαίνει απαραίτητα και καλός διευθυντής. Το αποδεικνύει αυτό, δυστυχώς, η πολύπαθη ιστορία του ΚΘΒΕ, που τουλάχιστον την τελευταία εικοσαετία φιλοξένησε ως Διευθυντές καλλιτέχνες αναγνωρισμένου βεληνεκούς, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων αποδείχθηκαν «λίγοι» έως «πολύ λίγοι» διοικητικά. Όσο για τις εισπράξεις, αναρωτιέται κανείς: τίποτα δεν έμαθε ο κύριος Τζαβάρας, αν όχι από το σύνολο της θητείας του, τουλάχιστον από τις δύο συγκεκριμένες συνεντεύξεις Τύπου της περασμένης βδομάδας; Γιατί το παράδειγμα τόσο του κυρίου Χουβαρδά όσο και του κύριου Λούκου αποδεικνύουν, αν μη τι άλλο, ότι η οικονομική ευρωστία ενός Οργανισμού δεν είναι αντιστρόφως ανάλογη με το καλλιτεχνικό του επίπεδο, ή αλλιώς: η τήρηση ποιοτικών κριτηρίων στο καλλιτεχνικό έργο, όχι μόνο δε σημαίνει οικονομική δυσχέρεια, αλλά τουναντίον επιβραβεύεται και ηθικά και εμπορικά.

Ο Σωτήρης Χατζάκης επέλεξε κατά τη θητεία του στο ΚΘΒΕ τη δημιουργία ενός θεατρικού προφίλ λαϊκού -όχι βέβαια με την έννοια που είχε προσδώσει σε αυτό ο Κουν, αλλά με την αγοραία αντίληψη του όρου-, συχνά λαϊκίστικου, συντηρητικού και «εύκολου». Μια παράλληλη ανάγνωση των ρεπερτορίων των δύο κρατικών θεάτρων, μαζί με τους συντελεστές τους και τις κρίσεις που τα συνόδευαν, καθώς και μια ενημέρωση για τα προβλήματα που ταλανίζουν το ΚΘΒΕ τους τελευταίους μήνες είναι ένας καλός μπούσουλας για να φανεί το χάσμα ανάμεσα στα δύο κρατικά θέατρα και στις καλλιτεχνικές βλέψεις των Διευθυντών τους. Η απόφαση, δε, του Γιάννη Χουβαρδά να στηρίξει το ρεπερτόριό του στον άξονα «τι είναι η πατρίδα μας» και να οδηγήσει το Εθνικό Θέατρο σε εξαιρετικές καλλιτεχνικές προτάσεις που έβαζαν το επίκεντρο το ζήτημα της «ελληνικής ταυτότητας» είναι η πιο αποστομωτική απάντηση που θα μπορούσε να δοθεί στον ομόλογό του κύριο Χατζάκη, ο οποίος ερμήνευσε στείρα και ρηχά, ενίοτε και κακότεχνα, τον πατριωτικό προσανατολισμό που θα ήθελε να έχει ένα κρατικό θέατρο.

Και τώρα τι; Σίγουρα δεν είναι ούτε ηθικό, ούτε νόμιμο, ούτε καν καλό κάρμα να προκαταβάλουμε τις εξελίξεις… Εδώ είμαστε και θα δούμε τι επιφυλλάσσει το μέλλον για το Εθνικό Θέατρο… Και για το ΚΘΒΕ; Σιγήν ιχθύος τηρεί ακόμη ο κύριος Τζαβάρας. Μήπως ήρθε επιτέλους η στιγμή να δει μία αναγέννηση, παρόμοια ας πούμε με αυτή που έφερε ο δήμαρχος της Θεσσαλονίκης, που, παρά τις όποιες αδυναμίες μπορούν να του αποδοθούν, ξεκίνησε να χτίζει ένα νέο πρόσωπο για μια πόλη που, παρά τις καλές προοπτικές, ταλανιζόταν για δεκαετίες από κακές επιλογές προσώπων;