Ανέβηκα τα κόκκινα σκαλιά κατόπιν τις κυλιόμενες σκάλες για να συνομιλήσω με την Ελεάννα Παπαθανασιάδη, η μία εκ των miss dialectic που επιμελούνται την έκθεση Συμβιωτικά στο ΕΜΣΤ.
Τι είναι η συμβίωση; Μπορεί η ορθογωνική αίθουσα του ΕΜΣΤ στον 4ο όροφο να μετασχηματιστεί σε μια σφαίρα αλληλο-επιρροής και διαλόγου πάνω στο σύγχρονο αφήγημα για τη συνύπαρξη; Μια συνύπαρξη που εστιάζει στη διαδικασία επικοινωνίας μέσα από καλλιτεχνικές πρακτικές θηλυκοτήτων στην τέχνη και ορίζει τον νοηματικό πυρήνα του πρότζεκτ Συμβιωτικά, το οποίο αποτελείται από μια ομαδική έκθεση, πλαισιωμένη από ένα ευρύ πρόγραμμα δημόσιων δράσεων.
Η ομάδα miss dialectic είναι μια ομάδα, η οποία αποτελείται από τρεις επαγγελματίες του χώρου την Κέλυ Τσιπνή- Κολαζά, την Κλέα Χαρίτου και την Ελεάννα Παπαθανασιάδη, ιδρύθηκε το 2019 αλλά μεταξύ τους γνωρίζονταν και συνυπήρχαν στον χώρο χρόνια πριν. Τα Συμβιωτικά δεν είναι το πρώτο τους πρότζεκτ κι όπως μου είπε η Ελεάννα Παπαθανασιάδη:
«Δεν τα μετράμε γιατί πέρα απ’ αυτά που έχουμε υλοποιήσει είναι και πάρα πολλά τα οποία, επειδή δεν έχουμε πάρει κάποια επιχορήγηση τελικά δεν τα κάναμε αλλά, τα θεωρούμε κι αυτά κάπως πρότζεκτ, τα οποία όμως παραμείνανε προτάσεις. Τα Συμβιωτικά ως πρότζεκτ διαφοροποιείται απ’ τα άλλα, γιατί επελέγη μέσα από τη διαδικασία ανοιχτής πρόσκλησης που απηύθυνε το ΕΜΣΤ σε ανεξάρτητους επιμελητές».
Φυσικά η επόμενη μου ερώτηση ήταν αν αυτό το θεώρησαν ως επιβράβευση ή αναγνώριση και μου απάντησε: «Εμείς δεν το έχουμε καταλάβει νομίζω ακόμα, αλλά στην πραγματικότητα αυτή η ανοιχτή πρόσκληση του ΕΜΣΤ είναι αναγνώριση για όλο το πεδίο των επιμελητών, επιμελητριών και επιμελητικών ομάδων στη χώρα μας, γιατί το επάγγελμα δυστυχώς δεν είναι τόσο αναγνωρισμένο και δεν υπάρχουν τόσες πηγές υποστήριξης των δράσεων των εκθέσεων τόσο για τους επιμελητές, τους παραγωγούς και τους καλλιτέχνες».
Εντοπίζω ένα κοινό στοιχείο του ΕΜΣΤ με τις miss dialectic, γιατί και αυτές αποφάσισαν ως ομάδα να εργαστούν ως art operators στην υπηρεσία των καλλιτεχνών και να βοηθήσουν την καλλιτεχνική εργασία να δειχθεί προς τα έξω και να συνομιλήσει με το κοινό:
«Το πρότζεκτ Συμβιωτικά απορρέει κάπως φυσικά ως μία εκδήλωση της ανάγκης μας να φέρουμε κοντά την καλλιτεχνική μας ιστορία με ιστορικές καλλιτέχνιδες, οι οποίες έχουνε παίξει πολύ μεγάλο ρόλο στην ιστορία της τέχνης και στην εξέλιξή της και με σύγχρονες καλλιτέχνιδες που έχουμε συνεργαστεί στο παρελθόν. Όλες αυτές είναι περιπτώσεις που προσπαθούσανε να βρούνε τους τρόπους και τους κώδικες και μια γλώσσα με την οποία να επικοινωνήσουν με τον κόσμο το οποίο αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στη δουλειά τους και προσπαθήσαμε όλα αυτά κάπως να τα φέρουμε μαζί σε μια συνθήκη αλληλεπίδρασης. Πώς όλα αυτά τα έργα μεταξύ τους συνδιαλέγονται, οι καλλιτέχνες μεταξύ τους, τα έργα μεμονωμένα και με το κοινό ταυτόχρονα τι διάλογο μπορούν να προκαλέσουνε και πώς μπορούν να συμβιώσουν το ένα δίπλα στο άλλο».
Μ’ αρέσουνε πάρα πολύ οι ιστορίες οπότε ρώτησα την Ελεάννα Παπαθανασιάδη ποια είναι η ιστορία αυτού του πρότζεκτ:
«Αρχικά η Κλέα Χαρίτου έχει κάνει διδακτορική διατριβή, η οποία περιλαμβάνει τη δουλειά των δύο ιστορικών καλλιτέχνιδων της Ναυσικάς Πάστρα και της Μπίας Ντάβου. Έχει γίνει δηλαδή μελέτη από την ίδια πάνω στη δουλειά και στο έργο τους για πολλά χρόνια. Παράλληλα πήραμε μια επιχορήγηση για ερευνητικό έργο απ’ το ΥΠΠΟ το 2022 και αποφασίσαμε να κάνουμε μια έκδοση τους Προλόγους, η οποία υπάρχει και ψηφιακά διαθέσιμη για το κοινό και μπορείτε να τη βρείτε. «Πρόλογοι και μέσα υπάρχουν έργα των Μαρίας Βαρελά και Χριστίνας Μήτρεντσε. Όταν είδαμε την ανοιχτή πρόσκληση του ΕΜΣΤ σκεφτήκαμε ως miss dialectic να διαθέσουμε τον χρόνο μας και να μην κάνουμε μια πρόταση που να μην έχει δουλευτεί καθόλου αλλά να κάνουμε την πρόταση πάνω σ’ αυτό το ερευνητικό έργο μας τους Προλόγους, τη διδακτορική διατριβή της Κλέας Χαρίτου και καλλιτέχνιδες που έχουμε συνεργαστεί στο παρελθόν, πράγματα δηλαδή που τα έχουμε δουλέψει από καιρό».
Μ’ αυτές τις ιστορίες νιώθω σαν να κρυφοκοιτάω τη «γέννηση» μιας έκθεσης πριν την επισκεφθώ. Όταν μπήκα στον χώρο μου τράβηξε την προσοχή ίσως γιατί γυάλιζε το Σύνεκτρον-Tετράγωνο-Kύκλος, 1968-1976 μια κατασκευή από ντουραλουμίνιο και τα Αναλογικά, 1976 –λιθογραφίες της Ναυσικάς Πάστρα.
Μετά το βλέμμα μου πήγε απέναντι στο Όταν τελειώνει η παράσταση, 2023 της Χρυσάνθης Κουμιανάκη, ένα τετράπτυχο παραβάν που ‘χε κρεμασμένα κοστούμια διαφόρων διαστάσεων από 4 διαφορετικές περφόρμανς που έχουν γίνει κατά το παρελθόν. Κι όπως αναζητούσε το βλέμμα μου ξανά ύφασμα να δει, πήγε στον απέναντι τοίχο που ‘χε κρεμασμένους πάνω τους Τάπητες της ζωής, 2020 της Μαρίας Βαρελά -δύο χειροποίητα χαλιά.
Το βλέμμα μου προχώρησε στο πλάι και με οδήγησε σε κάτι που έμοιαζε στα μάτια μου με εφημερίδα το From The Newspaper Book [Από το βιβλίο εφημερίδας], 1962 της Χρύσα (Βαρδέα) και πιο δίπλα κάτι σαν ανοιχτά βιβλία Home is the Net-Bookscape VI [το σπίτι είναι το δίκτυο-Βιβλιοτοπίο VI], 2018 και το European Union – Bookscape XIV, 2023. Ράχες βιβλίων σκληρές κολλημένες με κορδέλες έφτιαχναν ένα άλλου είδους υφαντό. Ήδη είχα κατανοήσει μια κοινή σύνδεση όλων των έργων που ήταν ο κάναβος το πλέγμα αυτό το πορτοκαλί τετράγωνο που συναντάμε στο χαρτί μιλιμετρέ, όπως αυτό που αντίκριζα μπροστά μου και με μάγεψε, όπως οι σειρήνες του Οδυσσέα στις Σειραϊκες δομές 2- Οδύσσεια, 1978-1981 της Μπίας Ντάβου που οργάνωσε τους ομηρικούς στίχους βάσει αριθμητικών σειρών και τους μετέγραψε σε γεωμετρικό αλφάβητο σαν να υφαίνει το χαρτί ένιωσα και γίνηκε το αγαπημένο μου έργο.
Ως θεατές όταν επισκεπτόμαστε μια έκθεση ωραίο είναι να διαβάζουμε μεν τις λεζάντες με την περιγραφή των έργων ακόμη και να ανατρέχουμε στον κατάλογο που τις συνοδεύει μα γω απολαμβάνω πρώτα να χάνομαι στην πρώτη αίσθηση και στο ποιο έργο θα με τραβήξει. Πρώτα αφήνομαι στις αισθήσεις μου κατόπιν κάθομαι και μελετώ. Επισκέπτομαι ένα ένα τα έργα και αναζητώ τις συνδέσεις τους τον κοινό τόπο συμβίωσης τους στον χώρο και τον λόγο που έχουν δημιουργηθεί. Απορίες φυσικά που δεν λύνονται όλες και άμεσα, χρειάζονται χρόνο. Σε μια έκθεση χρειάζεται ν’ αφιερώνουμε χρόνο, να παρατηρούμε το έργο και το τι αυτό προκαλεί στο μέσα μας. Μην ξεχνάτε μια έκθεση δεν τελειώνει όταν φύγουμε απ’ το μουσείο την κουβαλάει το θυμικό μας και την μετατρέπει σε συναίσθημα. Κι ένα έργο που δεν το κατάλαβε το συνειδητό μυαλό μας δεν πρέπει να μας κάνει να νιώθουμε χαζοί διότι πολύ απλά το κατανόησε το ασυνείδητό μας κι αυτό ξέρει τι να το κάνει και πώς να το χρησιμοποιήσει.
«Θα θέλαμε να αναγνωριστεί η δουλειά κάποιων εκ των καλλιτέχνιδων που συμμετέχουν, θα θέλαμε όντως να μπουν σ’ αυτή τη διάθεση αναστοχασμού και διάθεσης για διάλογο γύρω από τις έννοιες της επικοινωνίας, δηλαδή μέσα στην έκθεση θα δούμε έργα τα οποία έχουνε κώδικες, έχουνε μοτίβα προσπαθούνε με οποιονδήποτε τρόπο να συνομιλήσουνε να βρουν το λεξιλόγιο. Νομίζω σε μια περίοδο εν μέσω πολέμου η συνύπαρξη δεν είναι καθόλου αυτονόητο, τα δίκτυα συνύπαρξης, ο τρόπος συμβίωσης είναι κάτι το οποίο θα μπορούσαμε να το ξαναπιάσουμε απ’ την αρχή και να το ξανασκεφτούμε πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει καλύτερα».
Είναι καιρός να το πάρουμε όλο απ’ την αρχή και αλλιώς, επιτέλους να μάθουμε να συμβιώνουμε άμα θέλουμε να επιβιώσουμε. Συμφωνώ απόλυτα με την Ελεάννα Παπαθανασιάδη και την ομάδα miss dialectic γι’ αυτό και αποφάσισα να βουτήξω πιο βαθιά στην οπτική τους και να ρωτήσω τι σημαίνει, πώς προέκυψε το όνομα της ομάδας miss dialectic:
«Είναι μια περσόνα που εφηύραμε πολλά διαφορετικά επίπεδα και πιστεύει στον διάλογο οπότε από κει έρχεται η διαλεκτική και το miss είναι στοιχείο που μαρτυρά τη θηλυκότητα της ομάδας απ’ την άλλη έχει και το miss, το οποίο έχει να κάνει με το τι χάνουμε, τι έχει πάει λάθος. Θέλαμε να ‘χει ένα χιουμοριστικό στοιχείο και υποδόρια να μαρτυρά όλη αυτή την αποτυχία».
Οι miss dialectic πιστεύουν ότι «το έργο δεν είναι μόνο η τελική του μορφή, το έργο είναι απ’ την στιγμή που συλλαμβάνεται ως ιδέα και όλα τα στάδια της διαδικασίας μέχρι να φτάσουμε εδώ στη δημιουργία του. Δεν μας ενδιαφέρει μόνο η τελική ύλη, η τελική φόρμα του έργου, γιατί είναι κι όλο το άυλο, το οποίο δεν φαίνεται από πίσω. Επίσης όλη αυτή η καλλιτεχνική εργασία της διαδικασίας της παραγωγής, μας ενδιέφερε από την αρχή που γίναμε ομάδα και προσπαθήσαμε να την καταγράψουμε στο πρότζεκτ μας Λιτανεία σαν ένα βίντεο τεκμηρίωσης».
Τα μελλοντικά πρότζεκτ των miss dialectic είναι τα: Woman* to Woman*, Studio 1-2-3, Βάζα, και Πρελούδια. Το προσεχές τους πρότζεκτ Woman* to Woman* μου φάνηκε ενδιαφέρον, γιατί δεν θα είναι έκθεση θα είναι γύρω από μια έκδοση και εργαστήρια όπου έχουν προσκαλεστεί άλλες επιμελήτριες η Εβίτα Τσοκάρντα, η Χριστίνα Πεκτοπούλου, η Ελένη Ρήγα, η Μάρη Σπανουδάκη και γυναίκες designers να κάνουν μαζί σαν συνεργατικό έργο μια έκδοση γύρω από τις θηλυκότητες που θα το πιάσουν από διαφορετικές κατευθύνσεις η καθεμία. Οι miss dialectic είναι μια κολεκτίβα, φαντάζουν σχεδόν συνεργατική ομάδα στα μάτια μου, η συνεργασία είναι πολύ σημαντική και αυτή τους η ανάγκη για επαφή για συνεργασία και συνεργατικότητα μόνο σε καλό θα τους βγει πιστεύω.
Η Ελεάννα Παπαθανασιάδη είχε ένα γλυκό άγχος να μην δώσει κάποια πληροφορία λάθος ή να μην λησμονήσει κανένα όνομα από τους συνεργάτες της και αυτό πολύ με αγγίζει, γιατί είναι απόδειξη ότι οι miss dialectic βάζουν μπροστά από το εγώ τους τους καλλιτέχνες και τους συνεργάτες τους.
Επισκεφθείτε το ΕΜΣΤ να δείτε πώς συμβιώνουν τα έργα των Μαρία Βαρελά, Χρυσάνθη Κουμιανάκη, Καρολίνα Κρασούλη, Χριστίνα Μήτρεντσε, Μπία Ντάβου, Ναυσικά Πάστρα, Χρύσα και Phantom Investigations, δείτε πέρα από τον κάναβο, νιώστε και επιστρέφοντας σπίτι σας ας αναλογιστούμε πώς συμβιώνουμε κι εμείς με τα δικά μας έργα. Οι πράξεις μας, οι καθημερινές μπορούν να είναι έργα τέχνης, αν αντίς να καταναλώνουμε «αντιβιωτικά» ζήσουμε Συμβιωτικά.
Η έκθεση Συμβιωτικά συνοδεύεται κι από εκπαιδευτικά εργαστήρια:
12.11.2023, 12:00–15:00, Μεσοπάτωμα, Μαρία Βαρελά, Πλέγμα και δυαδικά μοτίβα | Απευθύνεται σε ενήλικες όλων των ηλικιών.
18.11.2023, 12:00–15:00, Μεσοπάτωμα, Καρολίνα Κρασούλη, Οι λέξεις, τα χρώματα και τα πράγματα | Απευθύνεται σε παιδιά 9–12 ετών.
19.11.2023, 12:00–15:00, Μεσοπάτωμα, Χριστίνα Μήτρεντσε, Η καταστροφή και αναγέννηση του βιβλίου | Απευθύνεται σε ενήλικες.
Για δηλώσεις συμμετοχής στέλνετε e-mail με θέμα «ΣΥΜΒΙΩΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ» και τον τίτλο του εργαστηρίου στο [email protected] (ονοματεπώνυμο, ηλικία, τηλέφωνο επικοινωνίας).
Η συμμετοχή στα εργαστήρια είναι δωρεάν. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.
Αριθμός συμμετεχόντων: 15 άτομα. Γλώσσα: ελληνικά
