Ένα μικρό κομψοτέχνημα από τη μαστόρισσα της λιτής γραφής Claire Keegan, μια νέα «μαύρη» φωνή, που προβλέπεται να γράψει λογοτεχνική ιστορία, ένα «φλεγόμενο αγόρι σπάνιας πρώιμης ευφυΐας», ένα αλησμόνητο, πολύπλευρο έπος από έναν από τους σημαντικότερους χρονογράφους της αμερικανικής χίμαιρας και το βιβλίο μιας παλιάς αγαπημένης, με το Νόμπελ πια να φιγουράρει στα χέρια της, είναι μερικά σημαντικά αναγνώσματα που μπορείτε να εντάξετε στην καλοκαιρινή σας λίστα ανάγνωσης. Ξεκινάμε…
[ 1 ]
Τα τρία φώτα | Claire Keegan
Ένα μικρό διαμάντι. Με το επίθετο «μικρό» αναφέρομαι αποκλειστικά και μόνο στην έκταση του βιβλίου, που δεν σε αποτρέπει με την πρώτη ματιά να το πάρεις στα χέρια σου. Μόλις όμως βουτήξεις στην ιστορία του, είναι σίγουρο ότι θα ήθελες και λίγο ακόμα από την αφηγηματική αψάδα της Claire Keegan.
Μετά το Μικρά πράγματα σαν κι αυτά, το κομψοτέχνημα που συγκίνησε το αναγνωστικό κοινό και υμνήθηκε από την κριτική, στα ελληνικά έχει κυκλοφορήσει ένα ακόμα βιβλίο της Ιρλανδής Claire Keegan, σε μετάφραση Μαρτίνας Ασκητοπούλου.
Ένα νεαρό κορίτσι αναλαμβάνει τον αφηγηματικό ρόλο και μέσα από τα δικά της μάτια παρακολουθούμε τη ζωή της σε αυτό το διάστημα. Βρισκόμαστε στην ιρλανδική επαρχία, σε χρόνο ανομολόγητο. Οι γονείς της θα τη στείλουν να ζήσει με την οικογένεια Κινσέλα, προφανώς για να ελαφρύνει λίγο το οικογενειακό βάρος. Η μητέρα της, η Μέρι, κυοφορεί άλλο ένα παιδί που πρόκειται να έρθει σε ένα σπίτι που ήδη σφύζει από παιδιά. Οι Κινσέλα, ο Τζον και η Έντνα, δεν έχουν δικά τους παιδιά και γενναιόδωρα αποδέχονται να φιλοξενήσουν για λίγο (ή για πολύ) το κορίτσι στη μικρή φάρμα τους στο Γουέξφορντ, προς τις νοτιοανατολικές ακτές της Ιρλανδίας. Ο κόσμος της Keegan ζει στην επαρχία, μακριά από τις ανέσεις μιας μεγάλης πόλης, και οι χαρακτήρες της, κυρίως αγρότες, καταπιάνονται συνήθως με συζητήσεις γύρω από τη σοδειά της χρονιάς, τον καιρό, τη συλλογή του άχυρου. Σύντομα ανακαλύπτει ότι οι Κινσέλα έχουν χάσει έναν γιο. Κάθε γραμμή από εκεί και πέρα μοιάζει να διανθίζεται από τη θλίψη των θετών γονέων.
Η Keegan με κάθε της λέξη και φράση μάς κάνει κοινωνούς σε αυτό που νιώθουν οι χαρακτήρες της, τόσο σιωπηλά και αθόρυβα, και δίχως να το καταλάβεις, νιώθεις τον σπαραγμό τους να σε κατακλύζει. Από την αδράνεια και την ακινησία, οι λέξεις μεταμορφώνονται σε ελαστικά ελατήρια που σε φορτίζουν: «Αν ήσουν δικό μου, δεν θα σε άφηνα ποτέ σε ένα σπίτι ξένων», θα πει η Έντνα στο μικρό κορίτσι.
Τα τρία φώτα είναι ένα σύγχρονο κλασικό, μια σπαρακτική ιστορία για τα παιδικά χρόνια, την απώλεια και την αγάπη, που είχε πρωτοκυκλοφορήσει το 2010 και επανεκδόθηκε πέρυσι, ενόψει της κινηματογραφικής μεταφοράς του με τίτλο Το ήσυχο κορίτσι (πρωτότυπος τίτλος: An Cailín Ciúin), η οποία μάλιστα απέσπασε φέτος και υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.
Με την αφορμή αυτή το ενδιαφέρον για το βιβλίο αναζωπυρώθηκε διεθνώς και ήδη μεταφράζεται σε περισσότερες από 20 γλώσσες.
Συγγραφέας: Claire Keegan
Μετάφραση: Μαρτίνα Ασκητοπούλου
[ 2 ]
Ανοιχτή θάλασσα | Caleb Azumah Nelson
Εκείνος είναι ένας νεαρός μαύρος φωτογράφος, ο ανώνυμος πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος, και εκείνη μια χορεύτρια, επίσης μαύρη και ανώνυμη. Και οι δύο παλεύουν να βρουν τον κοινό ρυθμό τους. Η μουσική, η ραπ αρχικά, θα τους φέρει κοντά. Η μπασογραμμή, τα ακόρντα της κιθάρας, ο ήχος της τρομπέτας που σολάρει, οι παύσεις. Σε αυτές τις παύσεις μέσα θα τη συναντήσει. Θα τη φυτέψει σαν τον σπόρο στο μυαλό του, στην καρδιά του, από την πρώτη κιόλας στιγμή:
«Είναι λες και χορεύω μέσα στον χώρο που αφήνουν τα τύμπανα, ξέρεις ανάμεσα στην μπότα και το ταμπούρο και το χάι χατ, εκεί όπου βρίσκεται η σιωπή, εκείνη η τεράστια σιωπή, εκείνες οι στιγμές και οι χώροι που τα τύμπανα σου ζητούν να τα γεμίσεις», θα του πει εκείνη ένα βράδυ και εκείνος σε αυτές τις σιωπές θα αναζητά τις λέξεις.
Οι δύο αυτοί νέοι άνθρωποι ερωτεύονται κάτω από μια δύσκολη συνθήκη, καθώς εκείνη διατηρεί σχέση με κοντινό του φίλο. Αρχικά αποκτούν μια στενή φιλική σχέση αλλά πολύ σύντομα, δίχως να μπορούν να αντισταθούν στην έλξη που υπάρχει ανάμεσά τους, θα παρασυρθούν. Η ιστορία όμως μοιάζει αδιάφορη, οι χαρακτήρες επίσης, άλλωστε εκείνη παραμένει σχεδόν για όλους μια άγνωστη. Η λογοτεχνική αριστεία του βιβλίου βρίσκεται στην αριστοτεχνική γραφή του ίδιου του Nelson.
H γοητεία του βιβλίου εντοπίζεται στο εκφραστικό του ύφος, στον κοφτό ρυθμό των σκέψεων, φιλοσοφικά φορτισμένων, όπως αποδίδονται σε κείμενο στις σελίδες του, περνώντας μέσα από το προσωπικό πρίσμα στο συλλογικό πολιτικό αφήγημα. Ο συστηματικός ρατσισμός, οι οδυνηρές εμπειρίες που βιώνει ένας άνθρωπος μόνο και μόνο επειδή είναι μαύρος, ο περιορισμός της ελευθερίας του είναι όλα όσα ο Nelson θέλει να αιχμαλωτίσει.
Ο συγγραφέας, με τη λυρική του στοχαστική ευφυΐα, ελίσσεται, χρησιμοποιώντας αυτή την καθολική ερωτική αίσθηση ως εφαλτήριο για να καταδυθεί σε μια ιδιαίτερη μαύρη εμπειρία, για να εξομολογηθεί τις πιέσεις που επηρεάζουν την ψυχική ζωή των μαύρων ανδρών και τη σφυρηλάτηση των δεσμών τους με τους άλλους.
«Σκαλίζεις τον πόνο στην αριστερή σου πλευρά και θέλεις να τον αλαφρύνεις. Προσεύχεσαι μ’ όλη σου την ενέργεια να μην είναι αυτή η μέρα. Κάθε μέρα είναι η μέρα, αλλά προσεύχεσαι αυτή η μέρα να μην είναι η μέρα».
Το κείμενό του, ένα ορμητικό κύμα που σε παρασύρει με την έντασή του. Η επιλογή να γράψει σε δεύτερο πρόσωπο, για κάποιους επιτυχημένη, γιατί ίσως προσθέτει σε αμεσότητα και ένταση, για εμένα συχνά άστοχη, καθώς έπιανα τον εαυτό μου να αναρωτιέται για το πρόσωπο που μιλάει, όπως και η εσκεμμένη συχνή αναφορά μέσα στην αφήγηση της μουσικής αλλά και της συγγραφικής ιδιοφυΐας των μαύρων – την πρώτη φορά που ακούει το Blonde του Frank Ocean δακρύζει, η τραγωδία τον κάνει να σκέφτεται τον Dizzee Rascal, τον J Dilla, όταν θέλει να αναφερθεί στην ελευθερία θυμάται το άλμπουμ The low end theory των A Tribe Called Quest, ενώ ειδική μνεία θα κάνει στο βιβλίο της Zadie Smith Στην καρδιά της πόλης.
«Το ευτυχισμένο τέλος δεν είναι ποτέ καθολικό. Κάποιος μένει πάντα πίσω. Και στο Λονδίνο όπου ξυπνάω –όπως είναι σήμερα– αυτός ο κάποιος είναι τις περισσότερες φορές ένας νέος μαύρος άντρας», θα γράψει δανειζόμενος τις λέξεις της αγαπημένης του συγγραφέως.
Μια ιδιαίτερη μαύρη οπτική που έρχεται με δύναμη να ταράξει τα νερά της λογοτεχνίας με τη φιλοδοξία του συγγραφέα, την ικανότητα να προσεγγίζει συνοπτικά ένα μεγάλο εύρος θεμάτων, αλλά κυρίως με τη δύναμη που έχουν οι λέξεις του.
Συγγραφέας: Caleb Azumah Nelson
Μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς
[ 3 ]
Φλεγόμενο αγόρι | Paul Auster
Ο Αμερικανός συγγραφέας Στίβεν Κρέιν, στη σύντομη μα όλο ένταση ζωή του, έγραψε ένα αριστουργηματικό μυθιστόρημα, Το κόκκινο σήμα του θάρρους, δύο τολμηρές νουβέλες, αρκετά διηγήματα, δύο συλλογές από μερικά από τα πιο παράξενα ποιήματα του 19ου αιώνα και περισσότερα από διακόσια δημοσιογραφικά άρθρα, ισότιμης αξίας με το λογοτεχνικό του έργο. Πέθανε από φυματίωση σε ηλικία μόλις 28 ετών.
«Ένα φλεγόμενο αγόρι σπάνιας πρώιμης ευφυΐας, η πορεία του οποίου προς την πληρότητα της ενήλικης ζωής διακόπηκε πρόωρα, αποτελεί απάντηση της Αμερικής στον Κιτς και στον Σέλεϊ, στον Σούμπερτ και στον Μότσαρτ, κι αν συνεχίζει να ζει όπως εκείνοι, είναι επειδή το έργο του δεν γέρασε ποτέ. Εκατόν είκοσι ένα χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Στίβεν Κρέιν συνεχίζει να φλέγεται», θα γράψει ένας άλλος μετρ της λογοτεχνίας, ο Paul Auster, ο οποίος σε αυτό το βιβλίο των 1.184 σελίδων καταβυθίζεται στις πολλαπλές μορφές του μεγαλείου του Κρέιν και μας αφηγείται την ταραχώδη και δραματική ζωή του. Από τη συντριπτική φτώχεια του ως νεοφερμένου στο Μανχάταν κατά τη διάρκεια της χειρότερης οικονομικής κρίσης στην ιστορία της χώρας, στη διεθνή φήμη στα είκοσι πέντε του χρόνια· ένα ναυάγιο στα ανοιχτά των ακτών της Φλόριντας που παραλίγο να τον οδηγήσει στον θάνατο, ένας γάμος με την ιδιοκτήτρια του πιο γνωστού οίκου ανοχής του Τζάκσονβιλ, μια θητεία ως ανταποκριτής κατά τη διάρκεια του Ισπανοαμερικανικού Πολέμου στην Κούβα, και η αποστολή του στην Ελλάδα για να καλύψει ως πολεμικός ανταποκριτής τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897. Και τέλος, τα χρόνια στην Αγγλία, όπου ο Τζόζεφ Κόνραντ γίνεται ο πιο στενός του φίλος και ο Χένρι Τζέιμς θρηνεί για τον πρόωρο θάνατό του.
Κάθε φορά που ένας διάσημος συγγραφέας γράφει τη βιογραφία ενός άλλου, ένα από τα σημαντικότερα ερωτήματα που προκύπτουν είναι αν, με την ιδιότητα του βιογράφου, θα φέρει κάτι αξιόλογο στη συζήτηση, που δεν έχει ήδη τεθεί από πραγματικούς ειδικούς στο θέμα. Ωστόσο από την αρχή κιόλας ξεκαθαρίζει τις προθέσεις του: «Το προσεγγίζω όχι ως ειδικός ή μελετητής, αλλά ως ένας ηλικιωμένος συγγραφέας που αισθάνεται δέος μπροστά στην ιδιοφυΐα ενός νεαρού λογοτέχνη. […] έχοντας συλλέξει λαίμαργα και το τελευταίο ψίχουλο βιογραφικής πληροφορίας στο οποίο μπορούσα να έχω πρόσβαση, διαπιστώνω ότι είμαι εξίσου σαγηνευμένος από τη φρενήρη, αντιφατική ζωή του, όσο και από το έργο που μας άφησε».
Ο Paul Auster, έχοντας κατακτήσει σε βάθος όλο αυτό το υλικό, αφιερώνει τουλάχιστον το μισό βιβλίο στο έργο του Κρέιν παραθέτοντας συχνά μεγάλα αποσπάσματα, ξεδιπλώνοντάς τον αργά, λέξη προς λέξη. Έτσι, μεγάλο μέρος του βιβλίου οδηγεί τον αμύητο αναγνώστη μέσα από τα μυθιστορήματα, τα διηγήματα, τα ποιήματα και τα δημοσιογραφικά σκίτσα του Κρέιν, χορταίνοντας κάποιους αναγνώστες και αφήνοντας άλλους πεινασμένους για να διαβάσουν τον Κρέιν μόνοι τους.
Ο Auster ισχυρίζεται ως γενικό κανόνα ότι «σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν ίσως οι αναγνώστες των μυθιστορημάτων, οι λογοτέχνες σπανίως μιλούν για τη δουλειά τους όταν είναι μαζί, ειδικά εκείνοι που βρίσκονται σε βαθύτερη αρμονία μεταξύ τους». Το Φλεγόμενο αγόρι δίνει στον Auster την ευκαιρία να συνομιλήσει με έναν φλεγόμενο νέο συγγραφέα που έζησε πολύ πριν από εκείνον.
Είδα στην έρημο ένα πλάσμα
γυμνό, αποκτηνωμένο.
Καθότανε κατάχαμα, κρατούσε
στα χέρια την καρδιά του
κι έτρωγε με λαχτάρα.
«Είναι καλή;» τον ρώτησα.
«Είναι πικρή, κατάπικρη»
απάντησε· «όμως μου αρέσει»
γιατί είναι πικρή και γιατί είναι η καρδιά μου».
Πρόκειται για το τρίτο ποίημα από τη συλλογή Οι μαύροι καβαλάρηδες. Ένα ποίημα του Κρέιν που δεν έπαψε ποτέ να στοιχειώνει τον Auster.
Συγγραφέας: Paul Auster
Μετάφραση: Ιωάννα Ηλιάδη
[ 4 ]
Παρακαταθήκη | Hernan Diaz
O Herman Diaz μας μεταφέρει στη δεκαετία του 1920 και τη Μεγάλη Ύφεση που κλόνισε την Αμερική, δομώντας το βιβλίο του γύρω από ένα άτεκνο, εύπορο ζευγάρι του Μανχάταν, τον Άντριου και τη Μίλντρεντ Μπέβελ, σε ένα σίκουελ αφηγήσεων που μοιάζουν λίγο με τις ξύλινες μπάμπουσκες, κρυμμένες η μία μέσα στην άλλη, σε μια αρμονική αλληλουχία. Κάθε ιστορία συνομιλεί με τις άλλες, και η συνομιλία είναι τόσο μαχητική όσο και αποκαλυπτική.
Ένα μυθιστόρημα με τίτλο Ομολογίες του συγγραφέα Χάρολντ Βάνερ για τη ζωή ενός Νεοϋορκέζου μεγιστάνα, του Μπέντζαμιν Ρασκ, που θριάμβευσε τη δεκαετία του 1920, και της φιλόμουσης συζύγου του Έλεν, μοναχοκόρης ξεπεσμένων αριστοκρατών, που μεγάλωσε ταξιδεύοντας ανά την Ευρώπη με τους γονείς της, μια περιπλάνηση που κατέληξε εφιαλτική.
Έτσι κάπως ξεκινάει το βιβλίο του Diaz, αλλά επί της ουσίας πρόκειται για ένα αριστοτεχνικό εύρημα προκειμένου να ξεδιπλώσει την ιστορία του, στην οποία αληθινός πρωταγωνιστής δεν είναι άλλος από τον Άντριου Μπέβελ, ο οποίος μισεί το βιβλίο, αφού ξεκάθαρα βασίζεται στη ζωή του με τη μακαρίτισσα σύζυγό του, τη Μίλντρεντ.
Η Παρακαταθήκη είναι ένα από εκείνα τα μυθιστορήματα που πάντα καταφέρνουν να ξεγελάσουν τον αναγνώστη. Και απόδειξη αυτό ακριβώς το πρώτο μέρος. Διαβάζοντάς το, βυθίζεσαι στην ιστορία του Ρασκ και μετά από 100 περίπου σελίδες έρχεται η αποκάλυψη: το μυθιστόρημα σε οδηγεί κάπου αλλού, σε μια άλλη αφήγηση, σε μια άλλη αλήθεια.
Η ευφυής μυθοπλασία του Diaz και η ευρηματική του δομή να βασίζει την αφήγηση σε τέσσερα αλληλοεπικαλυπτόμενα μέρη καθιστούν το βιβλίο κάτι περισσότερο από σαγηνευτικό και συναρπαστικό.
Μάλιστα, πρόκειται να μεταφερθεί στη μικρή οθόνη, σε μίνι σειρά από το ΗΒΟ, σε παραγωγή της Kate Winslet, η οποία και θα πρωταγωνιστεί.
Συγγραφέας: Hernan Diaz
Μετάφραση: Κάλλια Παπαδάκη
[ 5 ]
Πάθος | Annie Ernaux
«Καθισμένη μπροστά στην τηλεόραση το βράδυ, αναρωτιόμουν αν κι εκείνος παρακολουθούσε την ίδια εκπομπή ή την ίδια ταινία με μένα, προπάντων αν το θέμα της ήταν ο έρωτας ή ο ερωτισμός, αν το σενάριο είχε μια κάποια ομοιότητα με τη δική μας ιστορία. Φανταζόμουν τότε ότι έβλεπε τη Γυναίκα της διπλανής πόρτας κι έβαζε στη θέση των πρωταγωνιστών εμάς».
Στο Πάθος η Annie Ernaux αφηγείται την παθιασμένη της σχέση με έναν παντρεμένο άνδρα, που αποκαλεί Α. Σε αυτό το περιεκτικό βιβλίο, η Ernaux σημειώνει και αναλύει τις συμπεριφορές της, καταγράφει τους πόθους και τις ταπεινώσεις. Με γενναιοδωρία και τόλμη, αποτυπώνει την κατάσταση της μακράς αναμονής, το βάσανο της παθητικότητας, τον λεπτό εθισμό της ζωής που ζει με την ελπίδα, το πάθος που την κατατρώει:
«Φυσικά, δεν νιώθω καμιά ντροπή γράφοντας τούτα τα πράγματα, εξαιτίας του χρόνου που μεσολαβεί από τη στιγμή που γράφονται, όταν μόνο εγώ μπορώ να τα δω, ως εκείνη που θα διαβαστούν από άλλους, μια στιγμή που, έχω την εντύπωση, δεν θα έρθει ποτέ».
Η Ernaux γράφει για την εμπειρία σχεδόν σαν να πρόκειται για ασθένεια που απαιτεί φροντίδα, χρόνο και αγωγή για να αναρρώσει κανείς: «Για βδομάδες πεταγόμουν μες στη νύχτα και, ως το πρωί, έμενα ξάγρυπνη, σε μια συγκεχυμένη κατάσταση, ανίκανη να σκεφτώ. Ήθελα να βυθιστώ σε έναν ύπνο βαθύ, αλλά ο Α. συνέχιζε να πλανιέται από πάνω μου. Δεν ήθελα να σηκωθώ από το κρεβάτι».
Η αριστοτεχνική και ειλικρινής γραφή της Ernaux, οι αριστουργηματικές της προτάσεις, οι γενναίες της σκέψεις και η εκπληκτική τόλμη της να γράψει ένα φαινομενικά «θηλυκό» αλλά συνάμα προκλητικό κείμενο, που ξεφεύγει από ηθικές αναστολές, είναι τα στοιχεία που κάνουν το βιβλίο αυτό να ξεχωρίζει. Και αν η αποστολή της λογοτεχνίας δεν είναι να χαρίζει σε εμάς, τους κοινούς θνητούς, τις λέξεις για να υμνήσουμε τα μεγάλα μας πάθη, τότε ποια είναι;
«Μα δεν έγραψα ένα βιβλίο για κείνον, μήτε για μένα άλλωστε. Το μόνο που έκανα ήταν ν’ αποδώσω με λέξεις –που σίγουρα δεν θα τις διαβάσει ποτέ, που δεν προορίζονται για κείνον– ό,τι η ίδια η ύπαρξή του μου χάρισε».
Συγγραφέας: Annie Ernaux
Μετάφραση: Ρίτα Κολαΐτη
