Στο auditorium του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος στην Αθήνα μας υποδέχτηκαν ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Ορέστης Ανδρεαδάκης και η επικεφαλής της Αγοράς Αγγελική Βέργου ενώ στη Θεσσαλονίκη από την αίθουσα Παύλος Ζάννας του Ολύμπιον μας υποδέχτηκαν η γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ Ελίζ Ζαλαντό και ο επικεφαλής προγράμματος Γιώργος Κρασσακόπουλος.
Όσο παρακολουθούσα την ταυτόχρονη μετάδοση και μοιραζόταν ο λόγος μεταξύ Θεσσαλονίκης και Αθήνας σκεφτόμουν αυτό το διχαστικό ερώτημα, Ελλάδα είναι μόνο η Αθήνα; Αυτό το συμπρωτεύουσα, κείνο το μετρό που δεν έχουν ακόμη μαζί με τις υπόλοιπες παροχές που απολαμβάνω ως πρωτευουσιάνος Αθηναίος, αυτά σκεφτόμουν καθώς οι ομιλητές ευχαριστούσαν τους χορηγούς τους, πολλούς χορηγούς που στηρίζουν το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Με κεντρικά μηνύματα «το Φεστιβάλ θέλει ενέργεια» και «η έμπνευση θέλει ενέργεια» η ΔΕΗ ανακοίνωσε την έναρξη της στρατηγικής της συνεργασίας με το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
250 ντοκιμαντέρ, 5 διαγωνιστικά τμήματα, 8 αφιερώματα περιλαμβάνει το πλούσιο πρόγραμμα σε ένα φεστιβάλ που θα διαρκέσει από τις 7 ίσαμε τις 17 του Μάρτη και έχει για αφίσα του ένα ασπρόμαυρο σχέδιο ζωγραφισμένο με μελάνι που αναπαριστά τη δύναμη ενός φιλιού και την ομορφιά του έρωτα δια χειρός Δημήτρη Παπαϊωάννου.
«Πυροβόλησαν τον πιανίστα» του Φερνάντο Τρουέμπα είναι η ταινία που θ’ ανοίξει το 26ο Φεστιβάλ Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και κείνη που θα το κλείσει είναι η ταινία του Άρη Δόριζα «Γιάννης Σπανός: Πίσω απ’ τη μαρκίζα». Εδώ δεν σας κρύβω γέλασα, γιατί άφησα το μυαλό μου να κάνει τους παράλογους συλλογισμούς του και να δει κρεμασμένο το πρωτοσέλιδο ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ Πυροβόλησαν τον πιανίστα Γιάννη Σπανό πίσω απ’ τη μαρκίζα. Τα πράγματα σοβάρεψαν απότομα στο μυαλό μου όταν μας ενημέρωσαν πως θα υπάρξει μεγάλο αφιέρωμα στο Citizen Queer και την Ελληνική Δημοκρατία που γιορτάζει τα 50 της χρόνια.
Θεματικές και οι δυό πολύ διχαστικές κι αυτές και επικίνδυνες. «Η χούντα δεν τελείωσε το ’73» που λέει το σύνθημα από τη μία και από την άλλη, η φράση «ας κάνουν ό,τι θέλουν αρκεί να μην προκαλούν» ήχούσαν μέσα στο μυαλό μου κι άρχισα να βουτιέμαι στον διχασμό και να χάνω την απόλαυση με αυτές τις σκοτεινές μου σκέψεις. Σκέψεις που υποθέτω δεν κατακλύζουν μόνο εμένα αυτήν την περίοδο που πόλεμοι γίνονται κι εμείς αδιάφορα σφυράμε, που εγκλήματα μένουν ατιμώρητα, που όλα στραβά κι ανάποδα γενικά πάνε.
Εκεί ακριβώς στο σημείο καμπής μου, ο Ορέστης Ανδρεαδάκης φώτισε τη σκοτεινιά με τα παρακάτω λεγόμενά του:
«Οι άνθρωποι του Φεστιβάλ παρακολουθούμε τα τρομακτικά γεγονότα που συμβαίνουν δίπλα μας, το φεστιβάλ δεν μπορεί να προσφέρει λύση αλλά έχει ευθύνη να δίνει βήμα και φωνή σ’ εκείνους που το έχουν ανάγκη. Το φεστιβάλ αποτελεί μια ανοιχτή πλατφόρμα τέχνης συμπερίληψης και διαλόγου είναι ο χώρος όπου συναντιούνται και συνεργάζονται επαγγελματίες απ’ ολόκληρο τον κόσμο χωρίς διακρίσεις.
Στόχος του φεστιβάλ είναι να δημιουργήσει έναν ασφαλή χώρο για τον διάλογο και αντιμετωπίζει με σεβασμό τους δημιουργούς και τη δουλειά τους. Το σινεμά και η τέχνη αποτελούν ένα καταφύγιο που πρέπει να προστατεύσουμε πάση θυσία. Προφανώς δεν επιλέγουμε τα καλλιτεχνικά έργα ούτε τους καλλιτέχνες με κριτήρια φύλου, φυλής, χρώματος, εθνικής ή κοινωνικής καταγωγής, γλώσσας, θρησκείας και σεξουαλικού προσανατολισμού. Ωστόσο δεν μπορούμε ν’ ακούσουμε τις ακραίες φωνές του μίσους και είμαστε πάντα με την πλευρά των αδυνάτων και της ειρήνης και φέτος και στην Αγορά και στο επίσημο πρόγραμμα του φεστιβάλ συμπεριλαμβάνονται ταινίες από καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο».
Το 26ο Φεστιβάλ Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης σίγουρα θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον και ελπίζω να εκπαιδεύσει με τις επιλογές των ταινιών του μυαλά που αρνούνται την αλλαγή, την εξέλιξη και το βήμα μπρος. Οτιδήποτε μπορεί να μας οδηγήσει μακριά από τις λεγόμενες παθογένειες που σαν επαναλαμβανόμενο κύμα πνίγουν γενιές και γενιές Νεοελλήνων. Ελλάδα δεν είναι μόνο η Αθήνα, Έλληνες δεν είναι μόνο οι «κανονικοί», ελληνική δημοκρατία έχουμε όταν όλοι οι Έλληνες είμαστε ενεργοί πολίτες. Μ’ αυτά τα λόγια θα κλείσω εγώ αυτή την παρουσίαση της συνέντευξης τύπου μέσα από τις σκέψεις που μου γεννήθηκαν παρακολουθόντας την.
Όμως το άρθρο θα κλείσει κατά πως πρέπει με τους στίχους απ’ το ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη Μέρες του 1896 που επέλεξε ο Ορέστης Ανδρεαδάκης να μας απαγγείλει πριν μας χαιρετήσει και μας δώσει ραντεβού για την τελετή έναρξης του Φεστιβάλ. Όπως είπε: «είναι ένα ποίημα γραμμένο το 1925 που μιλάει για το 1896, ένα ποίημα που αν αποκρύψουμε τις ημερομηνίες ηχεί απόλυτα σύγχρονο και αποδεικνύει την ανάγκη για αφιερώματα όπως το φετινό. Αποδεικνύει την ανάγκη για ορατότητα»:
Εξευτελίσθη πλήρως. Μια ερωτική ροπή του
λίαν απαγορευμένη και περιφρονημένη
(έμφυτη μολοντούτο) υπήρξεν η αιτία:
ήταν η κοινωνία σεμνότυφη πολύ.
Έχασε βαθμηδόν το λιγοστό του χρήμα·
κατόπι την σειρά, και την υπόληψί του.
Πλησίαζε τα τριάντα χωρίς ποτέ έναν χρόνο
να βγάλει σε δουλειά, τουλάχιστον γνωστή.
Ενίοτε τα έξοδά του τα κέρδιζεν από
μεσολαβήσεις που θεωρούνται ντροπιασμένες.
Κατήντησ’ ένας τύπος που αν σ’ έβλεπαν μαζί του
συχνά, ήταν πιθανόν μεγάλως να εκτεθείς.
Αλλ’ όχι μόνον τούτα· δεν θα ’τανε σωστό.
Αξίζει παραπάνω της εμορφιάς του η μνήμη.
Μια άποψις άλλη υπάρχει που αν ιδωθεί από αυτήν
φαντάζει, συμπαθής· φαντάζει, απλό και γνήσιο
του έρωτος παιδί, που άνω απ’ την τιμή,
και την υπόληψί του έθεσε ανεξετάστως
της καθαρής σαρκός του την καθαρή ηδονή.
Απ’ την υπόληψί του; Μα η κοινωνία που ήταν
σεμνότυφη πολύ συσχέτιζε κουτά.
