O Θοδωρής Βρανάς άρχισε να ονειρεύεται τη φωτογραφία από τα εφηβικά του κιόλας χρόνια, όταν το βλέμμα του θα ταξιδέψει στις ψηλές βουνοκορφές του Galen Rowell. Ένας βαθιά ευαίσθητος άνθρωπος με προβληματισμό για τη ζωή, τις έννοιές της, πιάνει τον φωτογραφικό φακό γιατί θέλει να αφηγηθεί τις ιστορίες του. Έχει ανάγκη να καταγράψει όλα όσα συμβαίνουν γύρω του αλλά και μέσα του. Αυτοφωτογραφίζεται δημιουργώντας ένα δικό του χαρακτήρα, κάτι σαν το αντίβαρό του, το alter ego του έτοιμο να κατασπαράξει ό,τι εκείνος βαθιά πιστεύει.
Με αφορμή την ατομική του έκθεση με τίτλο ”ABSORBED, Damn I miss snowboarding” στην The Blender Gallery, μια νέα σειρά φωτογραφικών έργων μέσα από τα οποία εξερευνά τα όρια του εαυτού και της ψυχοσύνθεσης, μιλήσαμε μαζί του.
Πώς προέκυψε η ενασχόλησή σας με τη φωτογραφία; Ήταν επαγγελματικός προσανατολισμός ή ερασιτεχνική απασχόληση που εξελίχθηκε σε επαγγελματική;
Στη Β’ Λυκείου είχα παρακολουθήσει ένα εξωσχολικό μάθημα στη φωτογραφία αλλά δεν του έδωσα μεγάλη προσοχή. Νομίζω πως εκείνη την εποχή, όταν ξεκινούσε ένα μάθημα ή σεμινάριο για τη φωτογραφία οι μαθητές έπρεπε πρώτα να μάθουν την ασπρόμαυρη φωτογραφία και μετά να προχωρήσουν στην έγχρωμη. Αλλά η ασπρόμαυρη φωτογραφία δεν με ενδιέφερε τότε τόσο πολύ. Δύο χρόνια μετά πέτυχα κατά τύχη ένα βιβλίο του Galen Rowell, ο οποίος ήταν ορειβάτης, είχε ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο, είχε ανέβει τα ψηλότερα βουνά, δούλευε για το National Geographic και ήταν δεινός φωτογράφος τοπίου. Αυτό το βιβλίο άλλαξε λίγο τα δεδομένα τού τι ήθελα να κάνω. Τότε άρχισα να ονειρεύομαι τη φωτογραφία ως επάγγελμα. Τα τοπία και τα σύννεφα μέσα σε αυτό το βιβλίο ήταν απίστευτα, δεν μπορούσα να πάρω τα μάτια μου από πάνω του. Από μικρός είχα μια αγάπη για το τοπίο και τον ουρανό. Ακόμα και σήμερα ένα τοπίο ή ένα ιδιαίτερο σύννεφο στον ουρανό είναι η βασική αφορμή για να πιάσω την κάμερα στα χέρια μου.
Υπήρξε κάποια συγκεκριμένη στιγμή ορόσημο για την έκθεση ABSORBED;
Η έκθεση ABSORBED (Damn, I miss snowboarding) βασίζεται στην ιδέα ενός φωτογραφικού ημερολογίου που δημιούργησα, όπου παρακολουθούμε ένα χαρακτήρα να είναι διαρκώς προβληματισμένος και απορροφημένος στις σκέψεις του. Πριν 7 χρόνια ξεκίνησα να δημιουργώ αυτά τα αυτοπορτρέτα και να τα ανεβάζω στο διαδίκτυο. Κυρίως αυτοσαρκάζοντας τον εαυτό μου. Καθώς τα ανέβαζα δημιουργήθηκε μια επανάληψη που αποκτούσε ένα νόημα και μια ιστορία. Δύο φίλοι μου πρότειναν την ιδέα να φτιάξω ένα ημερολόγιο με αυτόν τον χαρακτήρα. Νομίζω πως αυτή είναι η στιγμή ορόσημο, διότι μου δόθηκε ένα μεγάλο κίνητρο να αναπτύξω αυτόν τον χαρακτήρα και να επεκτείνω τα όρια της συγκεκριμένης δουλειάς. Στη διάρκεια των επόμενων χρόνων δημιουργήθηκαν τόσες φωτογραφίες, οι οποίες ένιωσα πως έπρεπε να εκτεθούν σε μεγαλύτερο μέγεθος από το ημερολόγιο, έτσι ώστε να εκφράσουν περισσότερο και την αγάπη μου για τον κινηματογράφο.
Γιατί επιλέξατε τα αυτοπορτρέτα; Επιδίωξή σας είναι να μιλήσετε ξεκινώντας από το προσωπικό στο οικουμενικό;
Αυτό συνέβη στην αρχή επειδή δεν υπήρχε κάποιος άλλος διαθέσιμος να φωτογραφίσω. Θα ήταν πολύ δύσκολο να βρίσκομαι στη μέση του πουθενά, σε κάποιο φανταστικό τοπίο και να έχω πάντα κάποιον μαζί μου έτοιμο να ντυθεί και να φωτογραφηθεί. Ήταν αδύνατον. Οπότε αναγκαστικά έβαλα τον εαυτό μου σε κάθε εικόνα. Αυτό το γεγονός στη συνέχεια έφερε άλλα πράγματα στο προσκήνιο όπως την ειρωνεία και τον αυτοσαρκασμό. Νιώθω άβολα φορώντας ένα κοστούμι και σιχαίνομαι το τσιγάρο. Αλλά σε κάθε εικόνα φοράω κουστούμι και καπνίζω ασταμάτητα.
Ένα άλλο παράδειγμα ήταν το να πρέπει να βρω τρόπους να συμπεριφέρομαι σαν ηθοποιός για κάθε εικόνα ξεχωριστά. Πράγμα το οποίο δεν είχα ξανακάνει και δεν είμαι άνετος να κάνω. Έπρεπε να μπω σε αυτόν τον ρόλο που κατά κάποιο τρόπο δημιούργησα και να το κάνω αυτό σε κάθε λήψη. Όλη αυτή η διαδικασία δημιούργησε άλλου είδους απορίες και διεργασίες μέσα μου οι οποίες δεν θα εμφανιζόταν εάν είχα κάποιον ηθοποιό. Τουλάχιστον έτσι πιστεύω.
Ποια η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίσατε, αν συνέβη φυσικά κατά τη λήψη των αυτοπορτρέτων;
Η φωτογράφιση στη λίμνη του Μαραθώνα ήταν δύσκολη. Έπρεπε να μπω ολόκληρος στο νερό, ντυμένος κανονικά με το κουστούμι και τα παπούτσια, να επιπλέω σωστά στην επιφάνεια χωρίς να κουνιέμαι καθόλου και να προσπαθώ να καπνίζω τσιγάρα που να μην έχουν βραχεί. Και συγχρόνως να έχω μια αίσθηση ότι είμαι σωστά στο κάδρο που είχα διαλέξει. Ευτυχώς σε αυτή τη φωτογράφιση ήταν ο φίλος μου και φίλμερ Δημήτρης Μανιάτης, ο οποίος με βοηθούσε σε όλη τη διάρκεια της φωτογράφισης. Διαφορετικά μπορεί να ήμουν ακόμα εκεί να προσπαθώ να καπνίσω βρεγμένα τσιγάρα. Λίγο πριν φύγει το φως, πήρε την κάμερα στα χέρια του και τράβηξε τη φωτογραφία που τελικά χρησιμοποιώ στο ημερολόγιο και στην έκθεση. Το κάδρο του Δημήτρη ήταν πιο εντυπωσιακό από το δικό μου εξού και το κράτησα. Είχε καλύτερη οπτική γωνία εκείνη τη στιγμή. Είναι από τις ελάχιστες περιπτώσεις που χρησιμοποίησα φωτογραφία που τράβηξε κάποιος τρίτος διότι έλεγε καλύτερα την ιστορία.
Η έκθεση ξεδιπλώνεται σαν μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος; Έχει κάποια γραμμική δηλαδή παρουσίαση ή οι φωτογραφίες μπορούν να αντιμετωπιστούν και ως ανεξάρτητα έργα;
Πιστεύω πως δημιουργείται μία ιστορία από την επανάληψη του χαρακτήρα σε κάθε εικόνα. Από εκεί και πέρα πιστεύω πως ο καθένας μας μπορεί να δώσει τη δικιά του ερμηνεία. Κάποιες εικόνες μπορούν να μιλήσουν κι από μόνες τους αλλά πιστεύω στο σύνολό τους λειτουργούν καλύτερα για αυτό που θέλω να εκφράσω.
Μεγαλύτερη σημασία για εσάς στο φωτογραφικό σας αποτέλεσμα έχει η αισθητική αρτιότητα ή το μήνυμα;
Νομίζω η αισθητική αρτιότητα με ερωτηματικό. Χάνομαι συνέχεια σε αυτό το δίλημμα και πολλές φορές χρειάζομαι τη βοήθεια φίλων για να ξεμπλέξω το κεφάλι μου από όλες τις σκέψεις. Πιστεύω πως το ένα φέρνει το άλλο. Και πως είναι υποκειμενικό. Εμείς είμαστε που διαλέγουμε την αισθητική που θέλουμε να δώσουμε στη φωτογραφία, στη ζωγραφική ή στη μουσική μας. Είτε υποσυνείδητα είτε όχι. Μία καλή εικόνα για μένα μπορεί να είναι άθλια για κάποιον άλλον. Ή το αντίθετο. Αλλά το γεγονός ότι έχω διαλέξει τη συγκεκριμένη εικόνα, το συγκεκριμένο χρώμα, τη συγκεκριμένη πινελιά, τη συγκεκριμένη νότα, κάτι σημαίνει για μένα και το ποιος είμαι. Στη συγκεκριμένη δουλειά έχω διαλέξει κάποιες εικόνες που είναι λιγότερο δυνατές από κάποιες άλλες. Αλλά χωρίς αυτές η ιστορία δεν θα ήταν ίδια. Και συγχρόνως οι λιγότερο δυνατές αποκτούν το ίδιο βάρος και ίδια σημασία με τις υπόλοιπες. Με τον ίδιο τρόπο τελικά στη συνέχεια περνάει και το οποιοδήποτε μήνυμα θέλω να περάσει. Πχ. Διάλεξα να έχω κόκκο στις εικόνες μου επειδή θέλω την αναφορά στο φιλμ και τον κινηματογράφο αλλά και στη μόνιμη νοσταλγία του παρελθόντος που έχω μέσα μου.
Ποια η δική σας σχέση με τα Social Media;
Δυστυχώς, είμαι εθισμένος στο instagram. Η δυνατότητα που μου δίνει να παρακολουθώ τι κάνουν ημερησίως άνθρωποι που θαυμάζω είναι απίστευτη. Μου δίνει μεγάλη έμπνευση. Αλλά ψυχολογικά δεν πιστεύω πως μου κάνει πολύ καλό. Διότι τη μία στιγμή θαυμάζω αυτό που κάνει ο άλλος και στη συνέχεια νιώθω άχρηστος επειδή δεν κάνω κάτι παρόμοιο.
Μήπως η φωτογραφία ήταν τέχνη πριν την τεχνολογική εξέλιξή της και απλά τεχνική σήμερα που όλοι φωτογραφίζουν;
Παλαιότερα χρησιμοποιούσαν τη ζωγραφική για την καταγραφή και ανάμνηση των οικογενειακών πορτρέτων. Στη συνέχεια η φωτογραφία το έκανε πιο εύκολο, γιατί κατά κάποιον τρόπο ήταν πιο γρήγορη και πιο ρεαλιστική στην αποτύπωση της κάθε οικογένειας. Παρόλα αυτά η φωτογραφία συνέχισε και ως τέχνη και ως εργαλείο καταγραφής.
Παλαιότερα είχαμε τις κόμπακτ μηχανές που απλά έβαζες το φιλμ, πάταγες ένα κουμπί κι αποτυπωνόταν η εικόνα στο φιλμ χωρίς να κάνεις καμία ρύθμιση. Όπως οι κάμερες μιας χρήσης. Οποιοσδήποτε μπορούσε να την αγοράσει, διότι ήταν αρκετά φθηνή και η κάμερα και το φιλμ αλλά και η εμφάνιση του φιλμ. Ο κόσμος συνέχισε να χρησιμοποιεί τη φωτογραφία για να εκφραστεί καλλιτεχνικά. Τώρα με τα κινητά και την τεχνολογική εξέλιξη και τη μόνιμη καταγραφή από εκατομμύρια κόσμο σίγουρα αποκτά μικρότερη αίγλη ως εργαλείο τέχνης. Συνεχίζουν όμως οι δημιουργίες καλλιτεχνικών έργων χρησιμοποιώντας ακόμα και τις κάμερες των κινητών. Κάποια μέσα παύουν να έχουν το ανθρώπινο στοιχείο μέσα τους, γιατί είναι περισσότερο αυτοματοποιημένα αλλά και πάλι δεν παύουν να είναι χρήσιμα για την καλλιτεχνική έκφραση του καθενός μας. Παίζει μεγάλο ρόλο πώς θα τα χρησιμοποιήσουμε.
Τι είναι η φωτογραφία για σένα, αναζήτηση, περιπλάνηση ή προορισμός;
Όλα όσα αναφέρατε και πολλά παραπάνω. Μια ανάγκη για καταγραφή του περίγυρού μου. Ένας τρόπος έκφρασης για πράγματα που με συγκινούν, με προβληματίζουν, με νευριάζουν και με αναστατώνουν.
Υπάρχει κάποια φωτογραφία σας που ξεχωρίζετε; Κάποια που σημαίνει πολλά για εσάς;
Από τη συγκεκριμένη έκθεση θα έλεγα πως αυτή με τους φοίνικες που στέκονται από πίσω μου είναι αυτή που ξεχωρίζω κατευθείαν. Αισθάνομαι πως έχει πολλά στοιχεία που μου αρέσουν σε μια εικόνα αλλά δεν μπορώ ακριβώς να τα εκφράσω. Ίσως γιατί κάποιες στιγμές δεν μοιάζει με φωτογραφία. Μου θυμίζει κάτι σαν κολάζ. Σαν αφίσα. Περισσότερο γραφιστικό έργο παρά φωτογραφικό. Και οι φοίνικες σαν δέντρα έχουν φοβερή φωτογένεια και μου αποσπούν πάντα την προσοχή.
