Ο Δανός Νιλς Ρασμούσεν είναι ένας παθιασμένος θεατρικός σκηνοθέτης που το 1935 πηγαίνει στο Παρίσι για να ακολουθήσει το όνειρό του και να καταπιαστεί με καινοτόμες πρακτικές γύρω από τη θεατρική τέχνη. Με το ξέσπασμα του πολέμου επιστρέφει στην Κοπεγχάγη όπου και για τα μάτια μιας Εβραίας αποφασίζει να ενταχθεί στην Αντίσταση, για να εξελιχθεί σύντομα σε ένα από τα πλέον προβεβλημένα στελέχη της. Μόλις η Δανία απελευθερώνεται τον Μάιο του 1945, ο Νιλς μαθαίνει ότι ο Ζαν Φρανσουά, στενός του φίλος στα προπολεμικά χρόνια στο Παρίσι και θεατρικός συγγραφέας, πρόκειται να περάσει από δίκη με τις σοβαρότατες κατηγορίες της συνεργασίας με τις κατοχικές δυνάμεις. Αδυνατώντας να πιστέψει κάτι τέτοιο, σπεύδει και πάλι στο Παρίσι προσπαθώντας να διαπιστώσει την αλήθεια και να τον βοηθήσει.
Το μυθιστόρημα του Γάλλου θεατρικού συγγραφέα και μυθιστοριογράφου Αλεξί Ραγκουνιό είναι ένα ευπρεπές και εν πολλοίς ευανάγνωστο μυθιστόρημα με εμφανώς εμπορικό προσανατολισμό, το οποίο υπήρξε υποψήφιο για το βραβείο Γκονκούρ το 2017. Ο Ραγκουνιό έχει καλή αίσθηση του ρυθμού, έχει κάνει σωστή έρευνα για το υλικό του, ενώ είναι ωραία τα κεφάλαια που έχουν τη δομή μονόπρακτου θεατρικού κι έτσι αντανακλούν τόσο το θέμα του μυθιστορήματος όσο και την ιδιότητα του Ραγκουνιό ως θεατρικού συγγραφέα. Βεβαίως ο Γάλλος συγγραφέας δεν αποφεύγει αρκετά κλισέ που παραπέμπουν σε συμβατική χολυγουντιανή αντίληψη, ενώ αρκετοί από τους χαρακτήρες του δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένοι. Παρά τις όποιες αδυναμίες και τους εμφανείς περιορισμούς του όμως, ο Ραγκουνιό επιτυγχάνει τους βασικούς του στόχους.
Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του μυθιστορήματος είναι ότι ο Ραγκουνιό δίνει ζωή στην παρανοϊκή, διχαστική και γεμάτη καχυποψία παρισινή κοινωνία των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων, όπου η σταυροφορία κατά των κάθε μορφής δωσίλογων είχε γίνει το εθνικό σπορ. Είναι γνωστό ότι πολλές πολιτικές καριέρες χτίστηκαν πάνω στον σφετερισμό της ιδιότητας του αντιστασιακού, ιδιαίτερα από πρώην συνεργάτες του καθεστώτος Βισύ, οι οποίοι εκμεταλλεύτηκαν ξεδιάντροπα την εθνική ντροπή της κατοχής. Το μυθιστόρημα του Ζαν Φρανσουά Ντενιό «Ένας Διακριτικός Ήρωας» (που μεταφέρθηκε με επιτυχία στον κινηματογράφο από τον Ζακ Οντιάρ) είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Όμως ο Ραγκουνιό μας μεταφέρει σε μια ζοφερή περίοδο που προσεγγίζει σε φανατισμό και παραλογισμό την περίοδο του τρόμου στα μεθεόρτια της Γαλλικής Επανάστασης. Είναι μια καρναβαλική εποχή όπου οι μάσκες κρύβονται πίσω από άλλες μάσκες, ενώ συχνά οι πιο αδίστακτοι διώκτες δωσίλογων και συνεργατών υπήρξαν οι ίδιοι οι χειρότεροι δωσίλογοι που απλώς πρόλαβαν και άλλαξαν έγκαιρα ταυτότητα όταν οσμίστηκαν την αλλαγή στην τάξη πραγμάτων. Ο Νιλς προσπαθεί να διασχίσει την κινούμενη άμμο αυτής της παράνοιας χωρίς να χάσει τη λογική του στο ενδιάμεσο, κάτι που δεν είναι εύκολο. Γι’ αυτό άλλωστε ο Ραγκουνιό επέλεξε έναν Δανό για πρωταγωνιστή, ήθελε έναν ξένο ως μάρτυρα αυτής της τόσο σκοτεινής σελίδας της γαλλικής ιστορίας. Όταν κάθε αξία και αρχή διαστρεβλώνεται και εν τέλει ξεφτιλίζεται, είναι μερικές φορές τρομακτικό να αμφιβάλλεις για τις αξίες, για την υπεράσπιση των οποίων τόσα εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Το ίδιο και το αντίστροφο: η ετοιμότητα του καθενός να γίνει κριτής και δήμιος, ανελέητος δικαστής των πάντων, υπεραπλουστεύει μία ιδιαίτερα περίπλοκη και δύσκολη περίοδο, γεμάτη από ηθικά αδιέξοδα, ακριβώς όταν θα έπρεπε να υπάρχει μεγαλύτερη αλληλοκατανόηση. Δεν είναι τυχαίο που τα θεατρικά που έγραψε και ανέβασε ο Ζαν Φρανσουά στη διάρκεια της κατοχής ήταν όλα παραλλαγές της ιστορίας της Ιωάννας της Λωραίνης. Η ίδια η Ιωάννα άλλωστε παρά το ότι οδήγησε τον λαό της στη νίκη κατά των Άγγλων κατόπιν κάηκε στην πυρά ως βλάσφημη. Δεν ήταν λοιπόν και η περίοδος της δίωξης των συνεργατών στα πρώτα μετακατοχικά χρόνια μια μορφή ιεράς εξέτασης; Ίδια βαναυσότητα, ίδια υποκρισία, ίδια διαστρέβλωση αρχών και πραγματικότητας.
Το ζήτημα πλέον είναι να μπορούμε να διακρίνουμε σύγχρονες συμπεριφορές που θυμίζουν ιερά εξέταση, αφού η ανθρώπινη φύση παραμένει κατά βάση ίδια. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης άλλωστε είναι το ιδανικό πεδίο για μια νέα μορφή κυνηγιού μαγισσών, ένα νέο κύμα επικριτών και καταδοτών.
