«Πιστεύω ότι η αγάπη είναι αυτό που οδηγεί τους ανθρώπους μπροστά… είναι ένα συναίσθημα που αποτελεί κινητήριος δύναμη», αναφέρει η Καλλιτεχνική Διευθύντρια του ΕΜΣΤ, Κατερίνα Γρέγου, που επιμελείται την ομαδική έκθεση «Modern Love. H αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας».
Ανάμεσα σε ατελείωτες συνομιλίες σε dating apps, σε δωμάτια σπιτιών κατειλημμένα μόνο από το μπλε φως μικρών και μεγάλων οθονών, memes-καθρέφτες της κοινωνίας, AI διαλόγους αλλά και συσκευές που υποκαθιστούν τη ζεστασιά του ανθρώπινου αγγίγματος, γεννιέται η αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας.
24 καλλιτέχνες από 14 χώρες αναζητούν το συναίσθημα που έχει τοποθετηθεί στη γυάλα της ψηφιακής τεχνολογίας και της σύγχρονης οικονομίας, τη στιγμή που ιδιωτικό και δημόσιο μοιάζουν μπερδεμένα το ένα μέσα στο άλλο στην εικονική σφαίρα.
Ας μπούμε λοιπόν στον κόσμο της αγάπης στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας μέσα από 7 έργα της ”Modern Love” που κατακλύζει το -1 του ΕΜΣΤ:
Κείμενα από την ανάλυση των έργων της έκθεσης «Modern Love. H αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας», σε επιμέλεια Κατερίνας Γρέγου:
♥ 1
Melanie Bonajo, ”Night Soil – Economy of Love”, 2015
Το Melanie Bonajo διερευνά με το έργο του ζητήματα που αφορούν την queer ταυτότητα, την κοινότητα, την ισότητα και τις πολιτικές του σώματος. Αμφισβητεί τις παραδοσιακές έννοιες που διακρίνουν φύση, ανθρώπους και τεχνολογία.
Το ”Night Soil – Economy of Love” (Νυχτερινό έδαφος – Οικονομία της αγάπης) εστιάζει σε ένα κίνημα σεξεργατριών του Μπρούκλιν οι οποίες βλέπουν τη δουλειά τους ως έναν τρόπο για να διεκδικήσουν οι γυναίκες ισχύ σε μια ζώνη απόλαυσης που ανδροκρατείται. Θεωρούν πως αποστολή τους είναι η αναδιευθέτηση των σεξουαλικών συμβάσεων και της αντίληψής μας για την οικειότητα. Παιγνιώδης, αισθησιακή, εμπνευσμένη από τον φεμινισμό και τα ελευθεριακά κινήματα της δεκαετίας του 60, η ζωηρή ερωτική εικονογραφία της ταινίας μιλά για τη «σοφία της θηλυκότητας» και αποκαλύπτει τις προσδοκίες που περιβάλλουν τους ρόλους των φύλων. Σε έναν κόσμο όπου κάνοντας ”swip right” στο κινητό σου αποκτάς πρόσβαση στο σούπερ – μάρκετ του σεξ, όπου τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τείνουν να δημιουργήσουν μια εναλλακτική εκδοχή της μοναξιάς και όπου αποσυνδεόμαστε όλο και περισσότερο από τον φυσικό κόσμο, το Bonajo προβληματοποιεί τις πολύπλοκες σχέσεις που υπάρχουν μέσα και έξω από το εαυτό του.
Μέσα από πρακτικές όπως το βίντεο, η περφόρμανς, η φωτογραφία και οι εγκαταστάσεις, τα θέματα που μελετά σχετίζονται με το πώς τα τεχνολογικά επιτεύγματα και οι καταναλωτικές απολαύσεις εντείνουν την αποξένωση και στερούν από το άτομο την αίσθηση του ανήκειν, ενώ διερευνά επίσης τις διαρκώς μεταβαλλόμενες σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους αλλά και με τη φύση και επιχειρεί να κατανοήσει υπαρξιακά ερωτήματα πραγματευόμενο την οικιακή συνθήκη, την επίδραση της τεχνολογίας στην κοινωνία, τις έννοιες του σπιτιού και του κοινωνικού φύλου και τις στάσεις μας απέναντι στην έννοια της αξίας
♥ 2
Laura Cemin, ”In Between. The warmth”, 2017/2020
Δύο σώματα αγκαλιάζονται, νιώθει το καθένα τον εσωτερικό ρυθμό του άλλου. Μια αίσθηση θερμότητας, διαφορετική από άγγιγμα σε άγγιγμα, από σώμα σε σώμα. Στην απαρχή του έργου ”In Between. The warmth’‘ (Ανάμεσα. Η ζεστασιά) βρίσκεται μια δράση που έκανε η Laura Cemin το 2017. Αγκάλιασε τους κοντινούς ανθρώπους στη ζωή της, προκειμένου να ξεπεράσει την δυσφορία που ένιωθε από παιδί με την εγγύτητα και να αποκαταστήσει μια σωματική σχέση μαζί τους. Κάθε αγκαλιά κρατούσε δέκα δευτερόλεπτα όσο το χρονόμετρο της φωτογραφικής μηχανής που το κατέγραφε. Η αίσθηση του κάθε σώματος, η υφή και η θερμοκρασία του, ανακαλούσε στην καλλιτέχνιδα και από ένα διαφορετικό υλικό, το οποίο εκτίθεται πλάι στις φωτογραφίες. Η στατικότητα της φωτογραφίας δίνει στο σύμπλεγμα των σωμάτων γλυπτική διάσταση. Το 2020, μετά την άρση του πρώτου lockdown, η Cemin, με το που κατάφερε να ξαναδεί τους φίλους και την οικογένειά της, επανέλαβε τη διαδικασία. Πια η επιθυμία για εγγύτητα είχε γίνει οικουμενικό αίτημα.
Το έργο της Laura Cemin περιλαμβάνει περφόρμανς, φωτογραφίες και εικαστικές εγκαταστάσεις, και εξετάζει τις σχέσεις, τις συναντήσεις και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ ανθρώπων και σωμάτων, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία επηρεάζει τις κοινωνικές σχέσεις. Η πρακτική της επικεντρώνεται στην κατανόηση της κίνησης σε σχέση με τη γλώσσα, στην αναζήτηση της ποιητικής των καθημερινών χειρονομιών, αλλά και στην επανάληψη, το χιούμορ και το παράλογο. Ενδιαφέρεται για τις διασταυρώσεις και τις επικαλύψεις μεταξύ γλώσσας και κίνησης, καθώς και για το πώς η λεκτική επικοινωνία, με τις μεταφορές και τη ρητορική της, διαμορφώνει τον τρόπο που κινούμαστε και αντιδρούμε στο σωματικό πεδίο αλλά και εν γένει στις ανθρώπινες σχέσεις.
♥ 3
Mahmoud Khaled, ”Do You Have Work Tomorrow?”, 2013
Το ‘‘Do You Have Work Tomorrow?” (Δουλεύεις αύριο;) αποτελείται από 32 στιγμιότυπα οθόνης ενός σκηνοθετημένου διαλόγου στην αντρική gay εφαρμογή γνωριμιών Grindr. Καθώς ο διάλογος προχωρά, αποκαλύπτονται πολιτικές αποχρώσεις που παραπέμπουν στο περιβάλλον ενός Καΐρου σε πολιτικό αναβρασμό και καθεστώς επιτήρησης. Το ενδεχόμενο εκπλήρωσης της ομοφυλόφιλης αντρικής επιθυμίας καθίσταται δήλωση προσωπικής και πολιτικής ελευθερίας. Επιπλέον, το έργο διερευνά την ιδιαίτερη γλώσσα, το λεξιλόγιο και τη γραμματική των ψηφιακών ερωτικών διαδράσεων και τις εντάσσει εντός ενός κοινωνικοπολιτικού πλαισίου όπου η gay ταυτότητα θεωρείται ακόμη ταμπού και η δήλωσή της ενέχει κινδύνους. Το έργο συνιστά ένα σχόλιο για την τομή ανάμεσα στην ιδιωτική και τη δημόσια ζωή, για τις χειραφετητικές δυνατότητες του ψηφιακού και, τελικά, για τη φύση των εικονικών συναντήσεων που ίσως γίνουν πραγματικές, ίσως και όχι.
H πολύπλευρη πρακτική του Mahmoud Khaled εξερευνά τις περιοχές ανάμεσα στο προσωπικό, το πολιτικό, το ιστορικό και το κοινωνικό, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην κατασκευή της ανδρικής και της queer ταυτότητας στον αραβικό κόσμο. Σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται και βιώνεται όλο και περισσότερο από διαμεσολαβημένες και εικονικές συναλλαγές, το έργο του Khaled εξετάζει τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και σε αυτό που παραμένει κρυμμένο, μεταμφιεσμένο ή σκηνοθετημένο. Ο καλλιτέχνης διερευνά έτσι τις κοινωνικές σχέσεις, τις διαδικτυακές κοινότητες, την αγάπη και την επιθυμία.
♥ 4
Marge Monko, ”I Don’t Know You, So I Can’t Love You”, 2018
Η εγκατάσταση ”I Don’ t Know You, So I Can’ t Love You” (Δεν σε ξέρω κι έτσι δεν μπορώ να σε αγαπήσω) αποτελείται από ήχο και φωτογραφίες. Επίκεντρό της είναι η αισθηματική συνομιλία μεταξύ δύο έξυπνων ψηφιακών βοηθών (γνωστών και ως φωνητικών βοηθών), εξατομικευμένων λογισμικών με τα οποία αλληλεπιδρά ο χρήστης (π.χ. η Alexa). Η Marge Monko στοχάζεται την αγάπη στην ψηφιακή εποχή και διερευνά τη δυνατότητα δημιουργίας ενός συναισθηματικού δεσμού μόνο μέσω κειμενικών ή ακουστικών αλληλεπιδράσεων.
Όπως έχει σημειώσει η κοινωνιολόγος Eva Illouz, από το βιβλίο της οποίας ”Cold Intimacies: The Making of Emotional Capitalism” έχει δανειστεί η έκθεση «Modern Love . Η αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας » τον υπότιτλό της, το διαδίκτυο διαμορφώνει τη φαντασία μας με καθαρά γνωστικό και γλωσσικό περιεχόμενο, ενώ η παραδοσιακή ρομαντική φαντασία χαρακτηριζόταν από ένα μείγμα πραγματικότητας και φαντασίας που βασιζόταν στο σώμα. Οι γλυπτικά οργανωμένες φωτογραφίες της εγκατάστασης απεικονίζουν ένα κατακερματισμένο σώμα, υποδηλώνοντας τις ασώματες, εικονικές εμπειρίες της χρήσης του Διαδικτύου. Αντλώντας στοιχεία από την ψυχανάλυση, τον φεμινισμό και τις θεωρίες της οπτικής κουλτούρας, η Marge Monko χρησιμοποιεί φωτογραφία, βίντεο και εγκαταστάσεις για να εξερευνήσει ιστορικά και σύγχρονα γεγονότα. Σε πιο πρόσφατα έργα της, διερευνά επίσης τους λόγους του ειδυλλίου και τις επιπτώσεις του στη διαφήμιση, τις εμπορικές παραστάσεις και το Διαδίκτυο.
♥ 5
Μαρία Μαυροπούλου, ”The Lovers” – από τη σειρά Family Portraits, 2018
Με τη σειρά ”Family Portraits” [Οικογενειακά πορτρέτα] η Μαρία Μαυροπούλου προσπαθεί να κατανοήσει την καθημερινότητα όπως έχει διαμορφωθεί από τις πανταχού παρούσες συνδεόμενες συσκευές. Πρόκειται για μια σειρά από φωτογραφίες εσωτερικών οικιακών χώρων όπου οι άνθρωποι έχουν αντικατασταθεί από τις συσκευές που χρησιμοποιούν. Τοποθετημένες στο σκοτεινό περιβάλλον ενός ουδέτερου και σκοτεινού σύγχρονου εσωτερικού χώρου, φωτογραφίες όπως το Sunday Afternoon [Κυριακάτικο απόγευμα] , Evening with Friends [Ένα βράδυ με φίλους] και Anniversary Dinner [Δείπνο γενεθλίων] αναδεικνύουν τη φωτεινότητα των οθονών και την παρουσία τους ως άψυχοι χαρακτήρες σε όλες τις περιστάσεις του κοινού βίου, δημιουργώντας παράλληλα σύμπαντα και υποδηλώνοντας μια αίσθηση απουσίας. Προεκτάσεις των χεριών, του σώματος και του μυαλού μας, διευκόλυναν άραγε νέες, ουσιαστικές εμπειρίες και σχέσεις ή απλώς αντικατέστησαν τους στενούς φίλους, την οικογένεια ή τους εραστές μας;
H Mαρία Μαυροπούλου χρησιμοποιεί κυρίως ως μέσο τη φωτογραφία. Το έργο της περιλαμβάνει εξίσου τις νέες, διευρυμένες μορφές της φωτογραφικής εικόνας, όπως την εικονική πραγματικότητα και τη χρήση στιγμιότυπων οθόνης. Η έρευνά της επικεντρώνεται στις νέες πραγματικότητες που δημιουργούν οι συνδέσιμες συσκευές και στις αντιφάσεις που προκύπτουν από τους υλικούς και ψηφιακούς κόσμους που κατοικούμε. Η αισθητική της κινείται στα όρια ανάμεσα στο αληθοφανές και το μη αληθοφανές, το ενδεχόμενο και το μη πραγματοποιήσιμο, το τυχαίο και το κατασκευασμένο. Η Μαυροπούλου, δοκιμάζοντας την αντίληψη του θεατή, θέλει να θέσει ερωτήματα για τον ρόλο και τη δύναμη της φωτογραφίας στην εποχή της παντοκρατορίας της. To πρώτο της έργο εικονικής πραγματικότητας ”Family Portraits” βραβεύτηκε στο 60ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης (2019).
♥ 6
Sanam Khatibi, ”Deadly Nightshade”, 2020
Η Sanam Khatibi αντλεί εικονογραφικά μοτίβα από την περσική παράδοση, από τα χειρόγραφα του δυτικού μεσαίωνα, από την φλαμανδική αναγέννηση και, ευρύτερα, από τον παγκόσμιο εικαστικό πολιτισμό τα οποία συνδυάζει με ζωγραφικά στοιχεία που αναπλάθουν χρωματικά και σχεδιαστικά τα ψηφιακά τοπία των video games. Δημιουργεί έτσι παράδοξους άχρονους κόσμους, χωρίς προοπτική και αληθοφανή αποτύπωση του χώρου, οι οποίοι υποδέχονται μια θεματολογία που εμπνέεται από τις κουλτούρες του bdsm και από τα ντοκιμαντέρ μυθοπλασίας true crime. Στα έργα της η κατανομή ισχύος ανάμεσα στα φύλα είναι διαρκώς ρευστή και συχνά τα όρια ανάμεσα στον πόνο και την απόλαυση, τον φόβο και την επιθυμία είναι δυσδιάκριτα.
Στο ”Deadly Nightshade” (Θανάσιμη σκιά/ στρύχνος) η αφήγηση υποταγής και απόλαυσης που ορίζουν οι δύο γυναικείες μορφές συμπληρώνεται και ολοκληρώνεται από το λογοπαίγνιο του τίτλου, καθώς η λέξη nightshade μπορεί να παραπέμπει τόσο στο νυχτερινό τοπίο όσο και στο δηλητηριώδες φυτό στρύχνος. Το έργο της Sanam Khatibi αποτελείται από ζωγραφική, κεντήματα, ταπετσαρίες και γλυπτά και αναπτύσσεται γύρω από τις έννοιες του χάους, της καταστροφής, της υπερβολής, της απώλειας ελέγχου, της βαναυσότητας, της κυριαρχίας και της υποταγής. Κεντρικό της θέμα είναι οι γυναικείες μορφές οι οποίες κυνηγούν, δαμάζουν ή αποπλανούν τα άγρια θηρία και δεν γίνονται ποτέ βορά τους. Είναι οι κυρίαρχες κυνηγοί, ενορμητικές και παιγνιώδεις και συχνά βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο με την χλωρίδα και την πανίδα.
♥ 7
Peter Puklus, ”The Hero Mother – How to build a house”, 2016
Το έργο του Peter Puklus ”The Hero Mother: How to Build a House” (Η ηρωίδα μητέρα: Πώς να χτίσεις ένα σπίτι) είναι μια εγκατάσταση που περιλαμβάνει γλυπτικά, φωτογραφικά και παραστασιακά/επιτελεστικά στοιχεία, πλούσια σε μεταφορές, αλληγορίες και χιούμορ. Το υλικό του είναι φωτογραφημένο εξ ολοκλήρου στο καθημερινό, οικογενειακό, περιβάλλον του καλλιτέχνη, το σπίτι και το εργαστήριό του. Το ”Hero Mother” αποδομεί τα σύμβολα της σύγχρονης, ετεροφυλόφιλης ζωής, ανακατασκευάζει και αμφισβητεί τις δυναμικές και τα στερεότυπα που αφορούν το κοινωνικό φύλο και τους ρόλους εντός της παραδοσιακής, ετερόφυλης οικογενειακής δομής: τον αρρενωπό και αρχιμάστορα pater familias που είναι προορισμένος να παρέχει και την ηρωική μητέρα που είναι μούσα και αρχετυπική φροντίστρια/τροφός.
Ο Puklus συζητά τις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η οικογένεια σε ένα απαιτητικό περιβάλλον που διαρκώς αλλάζει και προτείνει την αντιστροφή των στερεοτύπων και την εισαγωγή εναλλακτικών προτύπων γονεϊκότητας και οικογενειακών σχέσεων. Το διευρυμένο φωτογραφικό πεδίο γίνεται ένα κριτικό, ανατρεπτικό σχόλιο για τις σύγχρονες σχέσεις, την οικογένεια, τις πολιτικές του φύλου και της σεξουαλικότητας. Στο κέντρο του έργου του Peter Puklus βρίσκεται η φωτογραφία την οποία συνδυάζει με γλυπτά, αντικείμενα, ζωγραφικούς πίνακες, εγκαταστάσεις και σχέδια, αναδεικνύονται τις σχέσεις που συνέχουν τα διαφορετικά είδη. Στην πραγματικότητα, κάθε έργο του Peter Puklus είναι η αφήγηση μιας ξεχωριστής ιστορία.
