Ανάμεσα σε ατελείωτες συνομιλίες σε dating apps, σε δωμάτια σπιτιών κατειλημμένα μόνο από το μπλε φως μικρών και μεγάλων οθονών, memes-καθρέφτες της κοινωνίας, AI διαλόγους αλλά και συσκευές που υποκαθιστούν τη ζεστασιά του ανθρώπινου αγγίγματος, γεννιέται η αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας. Tο -1 του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης από τις 15 Δεκεμβρίου έως τις 28 Μαΐου κατακλύζεται από ”Modern Love” με 24 καλλιτέχνες από 14 χώρες σε αναζήτηση του συναισθήματος που έχει τοποθετηθεί στη γυάλα της ψηφιακής τεχνολογίας και της σύγχρονης οικονομίας, τη στιγμή που ιδιωτικό και δημόσιο μοιάζουν μπερδεμένα το ένα μέσα στο άλλο στην εικονική σφαίρα.
«Ήθελα πάντα να κάνω μια έκθεση για την αγάπη. Θεωρούσα ότι είναι πάρα πολύ αξιοπερίεργο το γεγονός ότι είναι ένα συναίσθημα που αποτελεί κινητήριος δύναμη γενικά για τους ανθρώπους και όχι μόνο για τις μεταξύ τους σχέσεις. Πιστεύω ότι γενικά η αγάπη είναι αυτό που οδηγεί τους ανθρώπους μπροστά. Δεν είναι πάντα υγιής, αλλά μια υγιής αγάπη είναι πάντα κινητήριος δύναμη», αναφέρει η Καλλιτεχνική Διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Γρέγου, η οποία επιμελείται την έκθεση, εισάγοντάς μας στον κόσμο του ”Modern Love” και συνεχίζει:
«Εντούτοις ήθελα να θίξω ένα άλλο θέμα που υπάρχει. Στον χώρο της τέχνης πάντα κοιτάμε τα θέματα τα συναισθηματικά με έναν σνομπισμό, έτσι θεώρησα ότι ένας τρόπος για να μπορέσουν να γεφυρωθούν αυτά τα δύο ζητήματα και να γίνουν κάπως πιο συγκεκριμένα ήταν να εστιάσει η έκθεση στα θέματα της ψηφιακής τεχνολογίας και πώς αυτή έχει επηρεάσει τις κοντινές μας σχέσεις, τη σχέση μας με τους αγαπημένους μας, τις οικογένειές μας, τους εραστές μας, τους συντρόφους μας, τους άντρες μας, τις γυναίκες μας, με όλους τους ανθρώπους που αγαπάμε και να εξετάσουμε το θέμα της τεχνολογίας σε σχέση με τις προσωπικές σχέσεις με πιο κριτική ματιά.»
Στο βίωμά μας στη μετά-covid εποχή, στα χρόνια των ψυχρών οικειοτήτων, η ενσώματη εμπειρία του ψηφιακού και η ασώματη εμπειρία της εγγύτητας και καθώς γίνεσαι θεατής μέσα από το σύμπαν του κάθε έργου ξεπροβάλλουν τα δίπολα: τι είναι δημόσιο και τι ιδιωτικό; πώς ορίζεται το οικείο και πώς το ανοίκειο; ποιο το κοντά και ποιο το μακριά, το αληθινό και το ψεύτικο;
Έχοντας παρουσιαστεί στο Museum für Neue Kunst | Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Φράιμπουργκ στη Γερμανία, στην Kunsthalle του Ταλίν, στο IMPAKT Media Organization και το Μουσείο Centraal στην Ουτρέχτη, η ομαδική έκθεση «Modern Love. H αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας» έρχεται στο ΕΜΣΤ με προσθήκες έργων Ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών, με πολλούς από αυτούς να εκθέτουν το έργο τους για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Παράλληλα η έκθεση εγκαινιάζει τον φετινό χειμερινό-εαρινό εκθεσιακό κύκλο του μουσείου, ενώ θα ακολουθήσει μια σειρά ατομικών εκθέσεων τον Ιανουάριο του 2023, οι οποίες επικεντρώνονται στην επίδραση της ψηφιακής τεχνολογίας, του διαδικτύου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της οικονομίας που παράγουν στις κοινωνικές σχέσεις και τη σύγχρονη ζωή.
Από τους Έλληνες καλλιτέχνες συναντάμε έργα της Εύας Παπαμαργαρίτη, της Μαρίας Μαυροπούλου και του Γιώργου Πρίνου. Με το ”Soft Touch” της Εύας Παπαμαργαρίτη, σε ένα 5λεπτο βίντεο, βυθιζόμαστε στην αίσθηση της αφής και τη σύνδεσή της με τα ψηφιακά σύμπαντα μέσα από μια χορογραφία χειρονομιών, που είναι αδιευκρίνιστο εάν χαϊδεύουν οθόνες ή σώματα, και συμπληρώνεται από αποσπάσματα λόγιων κειμένων, όπως του Πλάτωνα ή του Derrida, και της ποπ κουλτούρας, όπως του Frank Ocean. Το έργο περιλαμβάνει τη δημιουργία ψηφιακών 3D τοπίων, γλυπτών που αναπτύσσονται στον υλικό κόσμο, βίντεο και εγκαταστάσεις.
Η Μαρία Μαυροπούλου στο έργο της ”The Lovers” από τη σειρά ”Family Portraits” αποτυπώνει με καθηλωτικό τρόπο την καταλυτική παρουσία των συσκευών στις ζωές μας σε βαθμό που φτάνουν να αντικαθιστούν τους ανθρώπους, όπως μαρτυρούν οι φωτογραφίες της καλλιτέχνιδας.
Προεκτάσεις των χεριών, του σώματος και του μυαλού μας, διευκόλυναν άραγε νέες, ουσιαστικές εμπειρίες και σχέσεις ή απλώς αντικατέστησαν τους στενούς φίλους, την οικογένεια ή τους εραστές μας; Σκοτεινά δωμάτια σπιτιών που φωτίζονται από το εκτυφλωτικό μπλε φως των οθονών σε κλικς όπως το ”Sunday Afternoon” [Κυριακάτικο απόγευμα], το ”Evening with Friends” [Ένα βράδυ με φίλους] και το ”Anniversary Dinner”[Δείπνο γενεθλίων].
Ο Γιώργος Πρίνος δημιουργεί μια διαδρομή από πορτρέτα που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο της φωτογραφικής έρευνάς του σε τόπους συγκέντρωσης οικονομικής και πολιτικής ισχύος στο City του Λονδίνου. Από τα πορτρέτα η εσωτερίκευση της αγωνίας, η συναισθηματική εξάντληση, η απώλεια των κοινωνικών δεσμών αναδύονται ως στοιχεία της υπαρξιακής συνθήκης στην εποχή του μετακαπιταλισμού.
Με μια πρώτη ματιά η σύνδεση με την αγάπη δεν είναι εμφανής, παρόλα αυτά αυτή η σειρά ενσαρκώνει την έννοια της ψυχρής οικειότητας, όπως σημειώνει η Κατερίνα Γρέγου. Η μοναξιά, η αποξένωση, η εγκατάλειψη που βιώνουμε στους ρυθμούς της σύγχρονης κοινωνίας είναι εκεί, αποτυπωμένη σε πορτρέτα τυχαίων ανθρώπων που αιχμαλώτισε ο φακός του Γιώργου Πρίνου.
Στα έργα των καλλιτεχνών από τη διεθνή σκηνή, ξεχωρίζει με την πρώτη ματιά ένας ολόκληρος τοίχος και σειρά με κορνίζες από 32 στιγμιότυπα οθόνης ενός σκηνοθετημένου διαλόγου στην αντρική gay εφαρμογή γνωριμιών Grindr, σε ασπρόμαυρες φωτογραφίες που εμφανίστηκαν σε σκοτεινό θάλαμο.
”Do You Have Work Tomorrow?”, σε ρωτάει το έργο του Mahmoud Khaled και σε προσκαλεί να διαβάσεις όλη τη συνομιλία και να μπεις στην ιστορία της που κρύβει με φόντο τον πολιτικό αναβρασμό στην Αίγυπτο. Ο καλλιτέχνης σχολιάζει την τομή ανάμεσα στην ιδιωτική και τη δημόσια ζωή, τις χειραφετητικές δυνατότητες του ψηφιακού και, τελικά, τη φύση των εικονικών συναντήσεων που ίσως γίνουν πραγματικές, ίσως και όχι.
Ένα από τα έργα που σε καλωσορίζουν στην έκθεση είναι του Peter Puklus, το οποίο διαπραγματεύεται την ”modern love” στους κόλπους της οικογένειας μέσα από την εγκατάστασή του επανεξετάζοντας τους ρόλους και τη δομή μιας ετερόφυλης οικογένειας, που αισίως μετατοπίζονται από αυτό που είχαμε μάθει τα προηγούμενα χρόνια. Αντικείμενα αλλά και φωτογραφίες που το καθένα φέρει τη δική του ιστορία και σύμβολα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο που πάλλεται για την κατάλυση των στερεοτύπων.
Στα βίντεο του Gabriel Abrantes εκτυλίσσονται δύο διαφορετικά love story. ”Liberdade” και ”Artificial Humors”. Από τη μία η σχέση ενός αγοριού από την Ανγκόλα και ενός κοριτσιού από την Κίνα και η προσπάθειά τους να χτίσουν μια κοινή, διαπολιτισμική ταυτότητα και από την άλλη ο έρωτας μιας νεαρής ιθαγενούς, που πηγαίνει από το Μάτο Γκρόσο μέχρι το Σάο Πάολο, με ένα ρομπότ – standup comedian.
Καθώς περιηγείσαι στο -1 του ΕΜΣΤ, ροζ φώτα αιχμαλωτίζουν τη ματιά σου. «Δεν σε ξέρω κι έτσι δεν μπορώ να σε αγαπήσω», δηλώνει η Marge Monko μέσα από την εγκατάστασή της με ήχο, φωτογραφίες και vibes που μέχρι να βγεις από την αίθουσα σε μεταφέρουν στο δικό τους αφήγημα. Όλη η σύνθεση παρουσιάζεται γύρω από δύο έξυπνους ψηφιακούς βοηθούς (γνωστούς και ως φωνητικούς βοηθούς), εξατομικευμένων λογισμικών με τα οποία αλληλεπιδρά ο χρήστης, ενώ στις φωτογραφίες αποτυπώνονται μέλη του σώματος που αγγίζει το ένα το άλλο.
Χωρίς παρουσία δεν μπορεί να υπάρξει αγάπη και γύρω από αυτό ακριβώς χτίζονται οι δημιουργίες της Hannah Toticki. Ρούχα, αξεσουάρ και έπιπλα που εξετάζουν τα όρια σώματος – τεχνολογίας. Δαχτυλίδια προστασίας από οθόνη αφής (Touch Screen Protection Rings), γυαλιά προστασίας από τα
smartphone (SmartPhone Protection Glasses) και ενδύματα εστίασης (Focus Ware), όλα με στόχο να σου επιβάλλουν το να είσαι παρόν, ακούγοντας τον συνομιλητή σου και να σε κρατήσουν μακριά από την οθόνη και την εθιστική σχέση σου μαζί της. Και τέλος το ”Digital Embrace” (Ψηφιακός εναγκαλισμό) με ένα μάλλινο φόρεμα – σώμα που στην πλέξη του υπάρχουν πλήκτρα υπολογιστή.
Η Ολλανδή καλλιτέχνιδα Melanie Bonajo, η οποία φέτος εκπροσώπησε και τη χώρα της στην Μπιενάλε της Βενετίας, στο έργο επικεντρώνεται σε μια ομάδα σεξεργατριών από το Μπρούκλιν οι οποίες βλέπουν τη δουλειά τους ως έναν τρόπο για να διεκδικήσουν οι γυναίκες ισχύ σε μια ζώνη απόλαυσης που ανδροκρατείται. Οι όροι της σχέση σεξεργάτη – πελάτη αντιστρέφονται. Στο βίντεο με τίτλο ”Night Soil – Economy of Love” πραγματεύεται μεταξύ άλλων την queer ταυτότητα και διερευνά την αντίληψή μας για την οικειότητα.
Πώς μεταφράζεις όμως την αγάπη όταν δεν σου αρέσει να σε αγκαλιάζουν; Η Laura Cemin κινούμενη από την άβολη αίσθηση που έχει για εκείνη η αγκαλιά ζήτησε από αγαπημένους της ανθρώπους να την αγκαλιάσουν για να αφουγκραστεί τα συναισθήματά της. Κάπως έτσι προέκυψε το φωτογραφικό της έργο, στο οποίο αποτυπώνει τις αγκαλιές και συνοδεύεται από αντικείμενα που λειτουργούν ως μεταφορά του συναισθήματός της προς τα πρόσωπα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το άγγιγμα της μητέρας της που της θύμιζε πορσελάνη.
Παράλληλα στην εγκατάστασή της ”Persistence of Memory” αλλά και στο βίντεο που τη συνοδεύει καταπιάνεται με τα αμέτρητα εργαλεία που μπορεί κανείς να αγοράσει στο ίντερνετ και να βρει μόνος του ζεστασιά, δημιουργώντας μια προσομοίωση ανθρώπινης παρουσίας. Η θερμότητα της σάρκας αντικαθίσταται από τη θερμότητα μιας συσκευής. Μέσα από το βίντεο και με μία χιουμοριστική προσέγγιση η Laura Cemin δοκιμάζει τα εργαλεία της εγκατάστασης ξορκίζοντας αυτή την ψεύτικη σχέση που δημιουργείται ως υποκατάστατο της ανθρώπινης σύνδεσης και παρουσίας.
–
