Ιστορίες σπαραγμού, τραγικές μορφές επινοημένες αλλά ολοζώντανες, μάρτυρες παναθρώπινων και οικουμενικών γεγονότων που συγκλόνισαν τους τόπους τους και τους ίδιους.
Από την αιματοβαμμένη χώρα των Βάσκων του Αραμπούρου, πηγαίνουμε στο Μιλάνο και τον αναρχικό που έπεσε από το παράθυρο του αστυνομικού τμήματος του Ντάριο Φο, στη συνέχεια ακολουθούμε τα σκοτεινά βήματα των Δαιμονισμένων του Ντοστογιέφσκι για να καταλήξουμε στο δικό μας μεγάλο συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη και τον Ανήφορό του.
[ 1 ]
Πατρίδα – Φερνάρντο Αραμπούρου | Εκδόσεις Πατάκη
Τον Μάιο του 2018, η βασκική, ένοπλη αυτονομιστική ομάδα ΕΤΑ ανακοίνωσε προς ανακούφιση εκατομμυρίων ανθρώπων τη διάλυσή της. Η απόφαση – η οποία ήρθε επτά χρόνια αφότου η ομάδα δεσμεύτηκε για κατάπαυση του πυρός – έβαλε τέλος σε ένα μακρύ, σκοτεινό επεισόδιο στην ισπανική ιστορία, μια τρομοκρατική εκστρατεία δεκαετιών που περιελάμβανε θρασύτατες επιθέσεις με πολυβόλα κατά τη διάρκεια της ημέρας και τις συντριπτικές επιπτώσεις τεράστιων βομβών αυτοκινήτων που κόστισαν τη ζωή σε περισσότερους από 800 ανθρώπους.
Στο μυθιστόρημα του Πατρίδα, το πρώτο του που μεταφράστηκε στα αγγλικά για να ακολουθήσουν τελικά και άλλες, ο Φερνάντο Αραμπούρου – ο ταλαντούχος Ισπανός συγγραφέας που ζει στη Γερμανία – δημιουργεί μια ζοφερή και κλειστοφοβική εικόνα των χρόνων που η ΕΤΑ κυριαρχούσε στη βόρεια περιοχή γνωστή ως “el Pais Vasco”, τη Χώρα των Βάσκων.
Πρόκειται ουσιαστικά για ένα έπος δύο οικογενειών, που καλύπτει τα χρόνια από τον θάνατο του Φράνκο το 1975 μέχρι λίγο πριν από το σήμερα. Η τοποθεσία είναι ένα ανώνυμο βασκικό χωριό κοντά στη βορειοδυτική παραλιακή πόλη Ντονοστία, ή Σαν Σεμπαστιάν, όπως την αποκαλούν οι Ισπανοί, όπου γεννήθηκε και ο ίδιος ο Αραμπούρου. Αν και σπάνια δίνονται ημερομηνίες, η ιστορία ξεκινάει την ημέρα του Οκτωβρίου του 2011, όταν η ΕΤΑ, κήρυξε την οριστική παύση της εκστρατείας βίας της.
Το δύσκολο έργο του Αραμπούρου περιστρέφεται γύρω από τη ζωή δύο ζευγαριών σε ένα χωριό έξω από το Σαν Σεμπαστιάν, μια γραφική πόλη στον Βισκαϊκό Κόλπο. Οι γυναίκες, η Μπιτόρι και η Μίρεν, είναι αγαπημένες φίλες, όπως και οι σύζυγοί τους. Όταν όμως ο άνδρας της μίας και ο γιος της άλλης βρεθούν μεταξύ αυτών των θυμάτων, πολλά και σοβαρά ζητήματα ανακύπτουν. Μπορεί το τέλος του ένοπλου αγώνα να οδηγήσει σε συμφιλίωση μέσα σε συνθήκη βαθιάς διχασμένης κοινότητας και ειδικότερα μεταξύ αυτών των δύο οικογενειών; Εν ολίγοις, μπορούν οι χαρακτήρες να απελευθερωθούν από τη φυλακή των γεγονότων του παρελθόντος;
Η γραφή του Αραμπούρου γλιστράει ανάμεσα στον παρελθοντικό και τον ενεστώτα χρόνο, αλλά και στο τρίτο και το πρώτο πρόσωπο, καθιστώντας συχνά, λίγο δύσκολη την αναγνώριση της αφηγηματικής φωνής. Ωστόσο, πρόκειται για ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα ευρείας ψυχολογικής και ηθικής εμβέλειας. Εξετάζοντας την κοινωνία του με τόσο λεπτομερή τρόπο, ο Αραμπούρου μας ενθαρρύνει να αναλογιστούμε τις πικρές διαιρέσεις στον δικό μας παρόντα κόσμο αλλά και τις ευκαιρίες που έχουμε για συμφιλίωση.
Το βιβλίο Πατρίδα (μετάφραση Τιτίνα Σπερελάκη) κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη.
[ 2 ]
Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού – Ντάριο Φο | Εκδόσεις Ακυβέρνητες Πολιτείες
Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού διαδραματίζεται στο αρχηγείο της αστυνομίας του Μιλάνου, στην Ιταλία. Πριν από μερικές εβδομάδες, ένας αναρχικός, ο οποίος κρατούνταν παράνομα ως ύποπτος για την πραγματοποίηση μιας μεγάλης βομβιστικής επίθεσης, έπεσε κατά τύχη από το παράθυρο της αίθουσας ανάκρισης και σκοτώθηκε. Αφού συλλαμβάνεται, ο Μανιακός -ένας μυστηριώδης αλλά επικίνδυνα ασταθής άνθρωπος με ταλέντο στις μιμήσεις- καταφέρνει να πείσει την αστυνομία ότι στην πραγματικότητα είναι ο δικαστής που επιβλέπει την έρευνα για τον θάνατο του αναρχικού.
Αναγκάζει τους αστυνομικούς να αναπαραστήσουν την ανάκριση του αναρχικού, αποκαλύπτει τα αμέτρητα ψέματα και τις ανακολουθίες στην ιστορία τους και αποκαλύπτει τους στενούς δεσμούς τους με τους ακροδεξιούς μαχητές που πραγματικά πραγματοποίησαν τη βομβιστική επίθεση. Καθ’ όλη τη διάρκεια, ειρωνεύεται τη διαφθορά των αστυνομικών -αν και συχνά είναι πολύ ανόητοι για να το καταλάβουν- και μαγνητοφωνεί κρυφά όλα τα στοιχεία που αποδεικνύουν την ενοχή τους. Στο τέλος του έργου, θέτει στους θεατές ένα μοιραίο δίλημμα που τους αναγκάζει να αναρωτηθούν πώς θα έμοιαζε η δικαιοσύνη σε μια εντελώς σάπια κυβέρνηση.
Με αφορμή την υπόθεση του Τζουζέπε Πινέλι, ενός Μιλανέζου σιδηροδρομικού υπαλλήλου, ο οποίος το 1969 συνελήφθη από την αστυνομία κατηγορούμενος για μια βομβιστική επίθεση, πριν πέσει από το παράθυρο του τέταρτου ορόφου στον θάνατο (αργότερα απαλλάχθηκε τελικά από κάθε ευθύνη για τις βομβιστικές επιθέσεις), ο Ιταλός θεατρικός συγγραφέας και αριστερός ακτιβιστής Ντάριο Φο μετέτρεψε το βαρετό πολιτικό θέατρο σε μια ζωντανή φαρσοκωμωδία. Το έργο εμπλουτίστηκε ξανά και ξανά, με τη συμβολή και επιμέλεια της Φράνκα Ράμε, ώστε να θεωρείται, πλέον, μια διαχρονική σάτιρα της φονικής και εγκληματικής εξουσίας.
Μια αιχμηρή και ξεκαρδιστική σάτιρα για την πολιτική διαφθορά, αφορά την υπόθεση ενός αναρχικού σιδηροδρομικού εργάτη που, το 1969, «έπεσε» θανάσιμα από το παράθυρο του αρχηγείου της αστυνομίας. Ο πολιτικος χλευασμός συναντά τη σάτιρα σε ένα έργο που έχει γίνει ευρέως γνωστό μέσα από τις θεατρικές αναγνώσεις του. Στα δύο πρώτα χρόνια της παραγωγής της, την αμφιλεγόμενη φάρσα του Ντάριο Φο, απόλαυσαν πάνω από μισό εκατομμύριο άνθρωποι. Έκτοτε έχει παρουσιαστεί σε όλο τον κόσμο και αναγνωρίζεται ευρέως ως κλασικό έργο του σύγχρονου δράματος.
Το βιβλίο Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού (μετάφραση Αχιλλέας Καλαμαράς) κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ακυβέρνητες Πολιτείες.
[ 3 ]
Οι Δαιμονισμένοι – Φιόντορ Ντοστογέφσκι | Εκδόσεις Άγρα
Πρώην θανατοποινίτης και πρώην κατάδικος της Σιβηρίας ο Φιόντορ Ντοστογέφσκι το 1871 δημοσιεύει τους Δαιμονισμένους και ταράζει πάλι τα νερά ειδικά στους επαναστατικούς κύκλους της Ρωσίας. Και πώς να μην τους ταράζει δηλαδή όταν ένα από τα ταλέντα του είναι να σου παρουσιάζει τόσο ρεαλιστικά τους χαρακτήρες του που σχεδόν μπορείς να μυρίσεις τα χνώτα τους. Πάρτε λοιπόν τους Δαιμονισμένους του και δείτε τον μηδενισμό σε όλο του το μεγαλείο. Ένα τολμηρό έργο, αφηγούμενο από έναν αυτοσαρκαστικό συμμετέχοντα στα γεγονότα, μέλος ριζοσπαστικών κύκλων της εποχής.
Οι προβληματικές που καταπιάνεται είναι η χρεοκοπία και η σκοτεινιά της ανθρώπινης ψυχής. Σου δημιουργεί διαβάζοντάς το την απορία του Αν οι άνθρωποι που μισούσαν τον Χριστιανισμό κατάφερναν να τον εξαλείψουν τί θα μισούσαν άραγε μετά; Τον άνθρωπο; Αυτό το πράττουν ήδη.
Οι ήρωες του Ντοστογέφσκι σε μια επαρχιακή πόλη της τσαρικής Ρωσίας προσπαθούν να αποδείξουν ότι είναι Θεοί μα πεθαίνουν θνητοί μέσα στη σήψη μιας κοινωνίας που αλλάζει και τείνει προς τον απόλυτο μηδενισμό. Χάος και μια απόπειρα εξέγερσης ένα απ’ τα πεδία δράσης. Είναι ένα δράμα ψυχολογικό και μια κοινωνικοπολιτική σάτιρα, που επηρέασε μερικούς από τους μεγαλύτερους στοχαστές και συγγραφείς της σύγχρονης ιστορίας, όπως ο Αλμπέρ Καμύ, ο Φρίντριχ Νίτσε, ο Αϊνστάιν, ο Φόκνερ και ο Μουρακάμι και το οποίο είναι σίγουρα ένα από τα άλλα μεγάλα του αριστουργήματα του πλάι στα Έγκλημα και Τιμωρία, Ο Ηλίθιος και Οι Αδελφοί Καραμάζοφ.
Το βιβλίο Οι Δαιμονισμένοι (μετάφραση Ελένη Μπακοπούλου) κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Άγρα.
[ 4 ]
Ο Ανήφορος – Νίκος Καζαντζάκης | Εκδόσεις Διόπτρα
«Ο Ανήφορος», το μοναδικό ανέκδοτο έργο του Νίκου Καζαντζάκη κυκλοφόρησε στην επέτειο του θανάτου του συγγραφέα, στις 26 Οκτωβρίου, πριν από μερικούς μήνες.
«Δε με νοιάζει ο θάνατος,
με νοιάζει η φθορά•
αυτή εξευτελίζει τον
άνθρωπο. Αυτήν πρέπει να νικήσω…»
«Ο Ανήφορος» του Καζαντζάκη, μετά από 75 σχεδόν χρόνια από τη συγγραφή του, το χειρόγραφο φυλασσόταν στο Μουσείο Καζαντζάκη, στην ιδιαίτερη πατρίδα του συγγραφέα, τους Βαρβάρους (σημερινή Μυρτιά), έφτασε η στιγμή να βγει στο φως, να παραδοθεί σε αναγνώστες και μελετητές και να λάβει τη θέση που του αξίζει στην καζαντζακική εργογραφία. Πρόκειται για ένα έργο εσωτερικό, που διακρίνεται από μια μελαγχολία βαθιά και λυτρωτική. Ο άνθρωπος που βγαίνει από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ένας άνθρωπος χωρίς έρμα, ένας άνθρωπος που δεν μπορεί να στοχαστεί το αύριο, καθώς το σκιάζουν η βία και ο πόνος.
«Μία λέξη πάντα, σε όλη μου τη ζωή, με τυραννούσε και με μαστίγωνε: η λέξη Ανήφορος- τον ανήφορο αυτό θα ’θελα εδώ, με αλήθεια μαζί και φαντασία, να παραστήσω και τις κόκκινες πατημασιές που άφηκε το ανηφόρισμα», έγραφε ο Νίκος Καζαντζάκης στο αυτοβιογραφικό του Αναφορά στον Γκρέκο, αποδεικνύοντας πως ο ανήφορος ήταν μια έννοια που τον απασχολούσε, μια έννοια άρρηκτα συνδεδεμένη με την αναζήτηση ως διαρκή ανάγκη για εύρεση νοήματος.
Η δράση του εκτυλίσσεται αμέσως μετά τον πόλεμο, σε Κρήτη και Αγγλία. Κεντρικοί του ήρωες ένα αγαπημένο ζευγάρι, ο Κοσμάς και η Νοεμή, με κοινές ανησυχίες για τη ζωή και τον κόσμο. Ο Κοσμάς, έπειτα από απουσία είκοσι χρόνων και την ενεργή συμμετοχή του στον πόλεμο, επιστρέφει στην πατρίδα του, το Μεγάλο Κάστρο (σημερινό Ηράκλειο), μαζί με την Εβραία γυναίκα του, τη Νοεμή, μια θλιμμένη, τραγική φιγούρα που κουβαλάει τη μνήμη του Ολοκαυτώματος, και μαζί της ερωτήματα για την αξία και το νόημα της ζωής.
Έχουν περάσει μόλις μερικές μέρες από τον θάνατο του πατέρα του κι η Κρήτη μετράει τις πληγές της αναβιώνοντας προσωπικές ιστορίες θάρρους και πόνου. Ο άνθρωπος που βγαίνει από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ένας άνθρωπος που δεν μπορεί να στοχαστεί, ένας άνθρωπος που δεν έχει σωθεί, που κινδυνεύει, και ο Κοσμάς μεταβαίνει στη μεταπολεμική Αγγλία για να τον σώσει. Το προσωπικό κόστος της επιλογής του είναι τεράστιο. Όμως αυτό είναι το χρέος, αυτός είναι ο ανήφορος που όλοι πρέπει να διαβούμε.
«Έτσι μονάχα η ζωή σώζεται. Τι θα πει σώζεται; Ανεβαίνει»
Μια επινοημένη ιστορία με ολοζώντανους χαρακτήρες με διάχυτη την υπαρξιακή αγωνία του ίδιου του Καζαντζάκη με ερωτήματα που απασχολούν μέχρι και σήμερα τους ανθρώπους. Η γραφή του και τα νοήματα σφύζουν από φιλοσοφικές αναζητήσεις και σκέψεις σχετικά με τον Θεό, τη φιλοσοφία, τον χριστιανισμό, το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, τον κομμουνισμό.
Το βιβλίο Ο Ανήφορος κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα.
