Επιμέλεια: Πέπη Νικολοπούλου
«Μου αρέσει να ξαναφτιάχνω τον εαυτό μου στη φωτογραφία», είχε πει κάποτε ο πρωτοπόρος φωτογράφος, εικαστικός Λουκάς Σαμαράς που έφυγε από τη ζωή στα 87 του χρόνια.
Σε μια σειρά από «αυτοσυνεντεύξεις» που πραγματοποίησε στις αρχές της δεκαετίας του 1970, έθεσε στον εαυτό του αυτό που ήταν ήδη το πιο επίκαιρο ερώτημα σχετικά με το έργο του: Γιατί ενδιαφέρεστε τόσο πολύ για τον εαυτό σας; Απάντησε: «Χρησιμοποιώ τον εαυτό μου και επομένως δεν χρειάζεται να αναγκαστώ να βιώσω άλλες σχέσεις, όπως το να αναζητώ μοντέλα και να προσποιούμαι την καλλιτεχνική απόσταση. Χρησιμοποιώ τον εαυτό μου επίσης επειδή είναι ακόμη ανορθόδοξο να χρησιμοποιεί κανείς τον εαυτό του».
Ο θάνατός του, από επιπλοκές μιας πτώσης, ανακοινώθηκε από τον Αρν Γκλίμτσερ, τον ιδρυτή της γκαλερί Pace, η οποία αντιπροσώπευε τον Λουκά Σαμαρά για περισσότερες από πέντε δεκαετίες. Ο Σαμαράς εντάχθηκε στο πρόγραμμα της Pace το 1965 και είχε την πρώτη του ατομική έκθεση με την γκαλερί στη Νέα Υόρκη το 1966. Έκτοτε, η Pace έχει παρουσιάσει περίπου 30 εκθέσεις αφιερωμένες στο έργο του καλλιτέχνη.
Γεννημένος στην Καστοριά το 1936, ο Λουκάς Σαμαράς μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες με την οικογένειά του το 1948 και εγκαταστάθηκε στο Νιου Τζέρσεϊ. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Rutgers του Νιου Τζέρσεϊ από το 1955 έως το 1959, κοντά στους καλλιτέχνες Allan Kaprow και George Segal. Στο Rutgers ο Σαμαράς γνώρισε επίσης τον συμφοιτητή του Robert Whitman, έναν καλλιτέχνη με τον οποίο θα συνεργαζόταν τα επόμενα χρόνια. Το 1959, σπούδασε ιστορία της τέχνης υπό τον Meyer Schapiro στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης.
Έχοντας διασταυρώσει τους δρόμους του με σημαντικές μορφές της μεταπολεμικής καλλιτεχνικής σκηνής της πόλης, ο Σαμαράς σύντομα βρέθηκε να καινοτομεί στα θεατρικά, τρελά Happenings -μια υβριδική μορφή τέχνης που συνδύαζαν στοιχεία χορού, θεάτρου, μουσικής, ποίησης και εικαστικών τεχνών χαράζοντας ένα δρόμο για νέες μεθόδους καλλιτεχνικής πρακτικής στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές της δεκαετίας του 1960.
Τον Οκτώβριο του 1959, ο καλλιτέχνης και καθηγητής του Rutgers, Allan Kaprow παρουσίασε 18 Happenings σε 6 μέρη στην γκαλερί Reuben στο East Village της Νέας Υόρκης. Αν και είχε πειραματιστεί με τη φόρμα και νωρίτερα, αυτό σηματοδότησε την πρώτη χρήση του όρου Happening. Ο Λουκάς Σαμαράς συμπεριλήφθηκε σε αυτή την έκθεση της γκαλερί Reuben, όπου παρουσίασε και την πρώτη του ατομική έκθεση την ίδια χρονιά. Μέσω αυτών των πρώιμων συναναστροφών του με τον Kaprow καθιερώθηκε ως ηγετική φυσιογνωμία των Happenings δίπλα σε άλλες προσωπικότητες όπως ο Claes Oldenburg, ο Jim Dine και ο Red Grooms. Αυτό το θρυλικό κίνημα, το οποίο είναι θεμελιώδες στη θεσμική ιστορία του Pace, συνέβαλε στη διαμόρφωση της ιστορίας της τέχνης στον 20ό και 21ο αιώνα.
Πέντε χρόνια αργότερα, η Pace θα παρουσιάσει την πρώτη του ατομική έκθεση με έργα που είχε δημιουργήσει μεταξύ 1960 και 1966, ανάμεσα στα οποία και το καθηλωτικό Room No. 2 (1966), γνωστό και ως Mirrored Room, το οποίο εξελίχθηκε από τα «γλυπτά κουτιά» που έμελε να γίνουν και το σήμα κατατεθέν του (αριθμήθηκαν από το 1962).
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο Λουκάς Σαμαράς άρχισε να δουλεύει με μια φωτογραφική μηχανή Polaroid 360, δημιουργώντας τις εμβληματικές Auto Polaroids, αλλοιώνοντας εκατοντάδες εικόνες, κυρίως αυτοπροσωπογραφίες. Το 1973, χρησιμοποιώντας μια Polaroid SX-70, προχώρησε περαιτέρω αυτή την προσέγγιση, χειριζόμενος το υγρό γαλάκτωμα του φιλμ με μια γραφίδα ή το δάχτυλό του πριν από την πήξη των χημικών ουσιών. Οι παραμορφώσεις που προέκυπταν στη σειρά Photo-Transformations αποκτούσαν αφηρημένα, σχεδόν απόκοσμα αποτελέσματα, τα οποία θα συνέχιζε να εξερευνά κυρίως της διαρκούς εξέλιξης της τεχνολογίας παραγωγής εικόνας που ακολούθησε τις επόμενες δεκαετίες.
Προκλητικός, καινοτόμος με μια διαρκή διάθεση αναζήτησης νέων εικαστικών μονοπατιών, μεταξύ 1979 και 1980, ο Λουκάς Σαμαράς δημιουργεί τη σειρά Sittings, φωτογραφίζοντας διάφορες εξέχουσες προσωπικότητες του καλλιτεχνικού κόσμου της Νέας Υόρκης ποζάροντας γυμνοί στο στούντιό του, ενώ η σειρά του Poses, που δημιουργήθηκε μεταξύ 1983 και 2010, περιλαμβάνει επίσης έγχρωμα πορτρέτα φίλων και συναδέλφων του καλλιτέχνη, όπως οι Arne Glimcher, Cindy Sherman, David Byrne, Alex Katz, Agnes Gund, Alex Gartenfeld και Jasper Johns, μεταξύ πολλών άλλων.
Όταν το 1996 αποκτήσει τον πρώτο του υπολογιστή και λίγα χρόνια αργότερα την πρώτη του ψηφιακή φωτογραφική μηχανή το 2002, η επαφή του με το Photoshop θα του διανοίξει νέους δρόμους δημιουργίας και μια νέα σειρα, τα διάσημα Photofictions το 2003, κατακερματισμένες αυτοπροσωπογραφίες και φανταστικές αφαιρέσεις που αποτέλεσαν το αντικείμενο μιας ατομικής έκθεσης στο Pace της Νέας Υόρκης την ίδια χρονιά.
Ο Σαμαράς παρουσίασε νέα φωτογραφικά έργα από τη σειρά “Nexus” μαζί με εικόνες από την σειρά “Chairs” (2008), ψηφιακές εικόνες που τραβήχτηκαν κατά τη διάρκεια περιπάτων του καλλιτέχνη στη Νέα Υόρκη και τα έργα βίντεο “iMovie” (2005) που μεταφέρουν αυτή την αίσθηση του “παράξενου” στον οικιακό χώρο του καλλιτέχνη, καταγράφοντας τις καθημερινές συνήθειες και ρουτίνες του Σαμαρά.
Αυτά τα έργα συμπληρώθηκαν από τη βιντεοεγκατάσταση “Ecdysiast and Viewers” (2006), στην οποία ο Σαμαράς κινηματογράφησε τις αντιδράσεις είκοσι τεσσάρων φίλων και συναδέλφων (συμπεριλαμβανομένων των καλλιτεχνών Chuck Close και Jasper Johns) ενώ παρακολουθούσαν ένα βίντεο αυτοπροσωπογραφίας, στο οποίο ο Σαμαράς αποκαλύπτεται στην κάμερα.
