-114142.jpg)
Λίγο πριν την αυλαία, στο πλαίσιο του παράλληλου προγράμματός της, η 3η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης φιλοξένησε τη Συνάντηση του Μεσογειακού Κοινοβουλίου για τον Πολιτισμό με κεντρικό άξονα τη χαρτογράφηση των δυνατοτήτων της ενεργού τέχνης να παρεμβαίνει στον κόσμο με τρόπους που η πολιτική αδυνατεί.
Στο πρώτο μέρος της Συνάντησης οι Michelangelo Pistoletto, Πρόεδρος του Μεσογειακού Κοινοβουλίου για τον Πολιτισμό, Rasheed Araeen, καλλιτέχνης, Gennaro Migliore, υπεύθυνος για θέματα επικοινωνίας και πολιτισμού στην Sinistra Ecologia e Libertá και ο Δρ. Βύρων Πισσαλίδης, ειδικός σε θέματα Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας και Πολυπολιτισμικής Διαχείρισης, τοποθετήθηκαν πάνω σε ζητήματα πολιτισμικής ταυτότητας και ετερότητας, και διαπολιτισμικής προσέγγισης, ενώ ακολούθησε ανοιχτή συνάντηση εργασίας των μελών και συνεργατών του Κοινοβουλίου για το σχεδιασμό των μελλοντικών δράσεών τους.
Θεωρία και πράξη με μια κοινή συνισταμένη: την ανάδειξη της πολυδιαστατικότητας της τέχνης και του πολιτισμού ως υπεργλωσσικού ιδιώματος, ως επικοινωνιακού διαύλου, ως φιλοσοφικού αναστοχασμού πάνω στην πολιτισμική ταυτότητα και ετερότητα, ως βαθιάς πολιτικής πράξης που υπερβαίνει εθνοτικούς, πολιτισμικούς ή θρησκευτικούς διαχωρισμούς.
Το Μεσογειακό Κοινοβούλιο για τον Πολιτισμό ιδρύθηκε στο Στρασβούργο τον Ιούνιο του 2008 με πρωτοβουλία του Michelangelo Pistoletto. Υιοθετεί ένα συμμετοχικό μοντέλο εργασίας σε επίπεδο πολιτών και συλλογικοτήτων, και θέτει ως στόχο την ανάδειξη της κεντρικότητας της τέχνης και του πολιτισμού στην επανίδρυση της πολιτικής στη βάση της συλλογικής και ατομικής ευθύνης, και στην άρθρωση ενός σύγχρονου πολιτικού διαλόγου που θα οδηγήσει σε κοινωνικά υπεύθυνους μετασχηματισμούς στη Μεσόγειο.
Ιδεολογικό άξονα των δραστηριοτήτων του Κοινοβουλίου αποτελεί ο αρτιβισμός (artivism), συμφυρμός των λέξεων art και activism που υποδηλώνει ακριβώς τη δυνατότητα της τέχνης να λειτουργεί ως «πηγή ενός νέου ουμανισμού, που γεννά υπεύθυνες συμπεριφορές και οδηγεί σε μια μορφή πειραματικής δέσμευσης».
Λειτουργώντας ταυτόχρονα ως πεδίο έρευνας και καταγραφής, θέτει ως στόχο την κινητοποίηση και δέσμευση ατόμων, πολιτισμικών οργανώσεων και θεσμών, και την ανάπτυξη και διεύρυνση συνεργιών που θα καταστήσουν δυνατή την έκφραση των αναγκών και φιλοδοξιών των λαών της Μεσογείου, την πραγμάτωση των θεμελιωδών τους δικαιωμάτων, και την επανοικειοποίηση των κοινών τους τόπων.
Η ιδιαιτερότητα της περιοχής της Μεσογειακής λεκάνης έρχεται στο προσκήνιο, τόσο λόγω της μακράς πολυπολιτισμικής ιστορίας της που σηματοδοτείται από αντιθέσεις, συμπλέξεις και δυνατότητες, όσο και λόγω της τρέχουσας συγκυρίας που την επανεντοπίζει στο επίκεντρο των εξελίξεων, καθιστώντας την γόνιμο πεδίο πειραματισμού για τη δημιουργία ενός κοινού μέλλοντος που βασίζεται σε έναν πολυφωνικό, πολιτισμικά εμφορούμενο, πολιτικό διάλογο.
Ο Michelangelo Pistoletto, καλλιτέχνης, θεωρητικός της τέχνης και πρόεδρος του Μεσογειακού Κοινοβουλίου για τον Πολιτισμό αναπτύσσει το ιδεολογικό του πρόταγμα επισημαίνοντας ότι η πολιτική δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς πολιτισμική βάση, ενώ εντοπίζει στην έλλειψη αυτής ακριβώς της βάσης τα προβλήματα που συναντά η προσπάθεια για μια ευρωπαϊκή ενοποίηση με οικονομικο-πολιτικούς όρους. Για τον Pistoletto, η εγωκεντρική και διαχωριστική στάση των ευρωπαϊκών χωρών πρέπει να αντικατασταθεί από την ανάπτυξη πρακτικών αλληλόδρασης.
Ο Pistoletto επισημαίνει ακόμη τη δυνατότητα των –νέων, κυρίως- μέσων να φέρνουν σε επαφή τους ανθρώπους με τρόπους παρόμοιους με εκείνους που καταγράφηκαν στην Αραβική Άνοιξη, με σκοπό την ανάπτυξη της ικανότητας του λαού να παίρνει την εξουσία στα χέρια του και να καταθέτει προτάσεις.
Και αυτός είναι ο ρόλος που καλείται να παίξει η τέχνη σήμερα, οδηγώντας από την πνευματική και αισθητική ελευθερία στην ηθική υπευθυνότητα.
Οι σκέψεις του Rasheed Araeen απηχούν μια ακόμη ριζοσπαστικότερη τοποθέτηση. Υποστηρίζει ότι η λειτουργία της τέχνης έχει παρερμηνευθεί: τέχνη δεν είναι απλώς η δημιουργία καλλιτεχνημάτων, αλλά το προϊόν της ανθρώπινης φαντασίας, της δυνατότητας να προχωράς λίγο παραπέρα, να παρεμβαίνεις στα δημόσια πράγματα και στην καθημερινότητα και να επιφέρεις αλλαγές, αυτή είναι η πραγματική λειτουργία της τέχνης.
Για τον Araeen το αποτέλεσμα της τέχνης πρέπει να είναι απτό, να μετεξελίσσει για παράδειγμα το καλλιτεχνικό κίνημα land art, που στην αρχική του μορφή συνυφαίνει πρόσκαιρα τοπίο και καλλιτεχνική δημιουργία, σε πραγματική παραγωγή προϊόντων μέσω της ανάπτυξης άνυδρων καλλιεργειών, με σκοπό να αντιμετωπίσει το τεράστιο πρόβλημα του λιμού στο Κέρας της Αφρικής.
Η φιλοσοφία του Κοινοβουλίου εναρμονίζεται με τη στοχοθεσία και προβληματική της Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, που για την περίοδο 2011-2015 έχει θέσει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός της τη Μεσόγειο και τη διερεύνηση ζητημάτων ταυτότητας και διαπολιτισμικής επικοινωνίας μέσω της τέχνης.
Η ιστορική ιδιαιτερότητα, η εθνοπολιτισμική ποικιλότητα, αλλά και η διαπίστωση των ουσιαστικών αλλαγών που έχουν επέλθει μέσα σε αυτή τη μακραίωνη πορεία, αντανακλούν την παγκόσμια συνθήκη και καθιστούν αναγκαία την αποκατάσταση της διαλογικής σχέσης ανάμεσα στις Μεσογειακές χώρες και την εξεύρεση ενός νέου τρόπου επικοινωνίας. Αυτό είναι και το πρόταγμα πίσω από τον κεντρικό τίτλο της Μπιενάλε: «Παλιές διασταυρώσεις – Make it new».
Εάν όμως η Μεσόγειος είναι μια αντιπροσωπευτική μικρογραφία του πλανήτη, η Θεσσαλονίκη λειτουργεί ως το πλέον χαρακτηριστικό στιγμιότυπό της. Για την κ. Κοσκινά, η Θεσσαλονίκη είναι μια πραγματικά μεσογειακή πόλη, με ιδιαίτερη πολιτισμική διαστρωμάτωση. Η επερχόμενη μάλιστα συμπλήρωση των 100 χρόνων από την απελευθέρωσή της καθιστά ακόμη πιο ενδιαφέρουσα την ιχνηλάτηση του κοινωνικοπολιτισμικού παλίμψηστου που η πόλη αποτέλεσε για αιώνες, με στόχο τη διερεύνηση της σύγχρονης ταυτότητάς της.
Το Μεσογειακό Κοινοβούλιο για τον Πολιτισμό θα επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη εντός του 2012, συμβάλοντας στον εορτασμό των εκατοντάχρονων της πόλης, αλλά και στην προώθηση του επιχειρήματος της μεσογειακής ταυτότητας με τον πλέον συμβολικό τρόπο: φέρνοντας στην πόλη τη «Μεσόγειο Θάλασσα», έργο του Michelangelo Pistoletto, που αποτελείται από ένα τραπέζι από καθρέφτη στο σχήμα του περιγράμματος των μεσογειακών παραλίων και από διαφορετικά καθίσματα που αντιπροσωπεύουν καθεμία από τις μεσογειακές χώρες.
‘Από την αισθητική στην ηθική
Από την ελευθερία στην ευθύνη‘
Michelangelo Pistoletto
