Από τις εκδόσεις Ίκαρος κυκλοφορούν δύο σύγχρονα μυθιστορήματα από σημαντικούς συγγραφείς της ισπανόφωνης λογοτεχνίας που όμως ξεκινούν από διαφορετικές αφετηρίες και πολιτισμικό υπόβαθρο αλλά και επιχειρούν μία διαφορετική προσέγγιση εστιάζοντας στις δύο βασικές σφαίρες της ανθρώπινης ζωής.
Η Σάρα Μέσα προέρχεται από τη «μητρόπολη», την Ισπανία, και στο μυθιστόρημά της Η Οικογένεια εξετάζει το πεδίο του ιδιωτικού βίου μέσα από τη μικρότερη κοινωνική μονάδα, την οικογένεια. Από την άλλη, ο Σέρχιο Ραμίρες προέρχεται από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, και μάλιστα από την υποβαθμισμένη και ελάχιστα γνωστή πολιτισμικά στον έξω κόσμο Νικαράγουα. Το μυθιστόρημά του Ο Τονγκολέλε δεν ήξερε να χορεύει επιχειρεί αντίστροφα να καταπιαστεί με τον δημόσιο βίο και την ταραγμένη σύγχρονη ιστορία της Νικαράγουα.
Η Οικογένεια – Σάρα Μέσα
Η Σάρα Μέσα χρησιμοποιεί τριτοπρόσωπη μεν αλλά πολλαπλής, εσωτερικής εστίασης αφήγηση και παράλληλα μετακινείται μπρος πίσω στον χρόνο αποδίδοντας διάφορα επεισόδια στη ζωή των μελών μιας ιδιότυπης πενταμελούς οικογένειας.
Ο αναγνώστης καλείται να σχηματίσει μόνος του την εικόνα μέσα από ψήγματα πληροφοριών που σταδιακά αποκαλύπτουν ένα πιο πλήρες πορτραίτο. Είναι σαφές ότι η Μέσα συσχετίζει τον τρόπο με τον οποίο τα βιώματά της ως παιδιών προβάλλονται στη μετέπειτα ζωή τους ως ενήλικες, ιδιαίτερα σε σχέση με τα συμπλέγματα μιας αυστηρής διαπαιδαγώγησης.
Όμως το μυθιστόρημα θίγει και άλλα ζητήματα. Θίγει την έννοια της τάξης, κοινωνικής και οικονομικής και πώς αυτή επηρεάζει την ψυχοσύνθεση αλλά και τον ετεροκαθορισμό των ανθρώπων. Μιλάει όμως και για τις δομές της εξουσίας. Διότι οι δομές του μικρού πυρήνα της οικογένειας μπορούν να προσομοιάσουν ευρύτερες κοινωνικές δομές εξουσίας.
Για δομές εξουσίας βεβαίως μιλάει και ο Ραμίρες, όμως εκείνος εστιάζει στη δημόσια ζωή, το σημείο τομής των ατομικών πεπρωμένων με την ίδια την ιστορία. Παρονομαστής είναι η σχεδόν κοινότοπη πια πρακτική των επαναστατικών κινημάτων (ιδίως στη Λατινική Αμερική) τα οποία σύντομα μετατρέπονται σε ακόμη πιο καταπιεστικά καθεστώτα από εκείνα που ανέτρεψαν.
Ο επιθεωρητής Μοράλες, αν και ένας θρύλος στη χώρα του με μεγάλη προσφορά, είναι ένας από εκείνους που έπεσαν στη δυσμένεια του καθεστώτος και εκδιώχθηκε από τη χώρα, όμως τώρα επιστρέφει και πάλι λαθραία διακινδυνεύοντας την απειλή του διοικητή των μυστικών υπηρεσιών του καθεστώτος με το ψευδώνυμο Τογκελέλε.
Ο Ραμίρες έχει πλάσει ένα ψηφιδωτό με πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία: ολίγον από νουάρ, ολίγον από ένα περιπετειώδες τυχοδιωκτικό σύμπαν γεμάτο από διακινητές, λαθρεμπόρους, μέντιουμ, εκτελεστές, που φέρνει στο μυαλό και τις εξωτικές μυθοπλαστικές αποδράσεις του Κολομβιανού Άλβαρο Μούτις, αλλά και φλερτάρει λίγο με το ενδημικό στη Λατινική Αμερική μυθοπλαστικό ύφος: τον μαγικό ρεαλισμό.
Ο Τονγκολέλε δεν ήξερε να χορεύει – Σέρχιο Ραμίρες
Το μεγαλύτερο προσόν όμως του μυθιστορήματος του Ραμίρες είναι οι διάλογοι: γεμάτοι από σαρκαστικό και μαύρο χιούμορ, συχνά πνευματώδες και περιπαικτικό, παραπέμπουν σε ανθρώπους που έχουν παραιτηθεί πια από το να περιμένουν θαύματα και έχουν μάθει να αντιμετωπίζουν τη ζωή και τη δύσκολη κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα με αυτό το χαρακτηριστικό σαν βασικό εφόδιο.
Η σχέση του Ραμίρες με την πολιτική σκηνή της χώρας του άλλωστε πέρασε από τόσα κύματα, που αυτή η απόγνωση αλλά και το μέταλλο της αντοχής που εκφράζονται στους μυθοπλαστικούς του χαρακτήρες αποτελούν ως ένα βαθμό προβολή της προσωπικής του ιστορίας. Από αντιπρόεδρος της κυβέρνησης τη δεκαετία του ογδόντα έγινε αποδιοπομπαίος τράγος, του αφαιρέθηκε η ιθαγένεια και τώρα ζει εξόριστος στην Ισπανία.
Και τα δύο μυθιστορήματα είναι μεν πολύ διαφορετικά σε ύφος, θεματική και προσέγγιση, αλλά αποτελούν αξιόλογες συμβολές στη σύγχρονη ισπανόφωνη λογοτεχνία. Αν μάλιστα αναλογιστεί κάποιος τη βασική αρχή πίσω από το περίφημο εγχείρημα του Τολστόι να γράψει το απόλυτο μυθιστόρημα του δημόσιου βίου (Πόλεμος και Ειρήνη) και κατόπιν το απόλυτο μυθιστόρημα του ιδιωτικού βίου (Άννα Καρένινα) σχηματίζοντας έτσι ένα αρμονικό δίπτυχο της ανθρώπινης ζωής στην πληρότητά της, τότε θα μπορούσε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα δύο μυθιστορήματα του Ραμίρες και της Μέσα αλληλοσυμπληρώνονται με την ίδια λογική.
