Μέσα 18ου αιώνα, Δανία, ο Μαντς Μίκελσεν γιος ευγενή με υπηρέτρια, ένας ακόμη μπάσταρδος γιος, έχει καταφέρει με τα χρόνια να φτάσει στον βαθμό του λοχαγού. Αν κυλούσε στις φλέβες του αναγνωρισμένο ευγενικό αίμα και είχε καταταγεί, τον βαθμό θα τον έπαιρνε πολύ γρήγορα και στη συνέχεια θα ακολουθούσαν πολύ υψηλότεροι. Τώρα μέχρι λοχαγός και η πενιχρή σύνταξη που του αναλογεί, και πάλι πολύ του είναι.
Αλλά εκτός από την πενιχρή σύνταξη, του αναλογεί κι ένα μεγάλο όνειρο: ο βασιλιάς της Δανίας, αλκοολικός κατά τα άλλα και αμέτοχος ουσιαστικά στη διακυβέρνηση του βασιλείου του, που το διοικούν οι αυλικοί υπουργοί του, έχει μεγάλο καημό για τις στέρφες περιοχές. Είναι κρίμα να μένει σημαντικό μέρος της Δανίας ακαλλιέργητο, ο βασιλιάς πολύ θα ήθελε να άλλαζε η εικόνα. Ο Μίκελσεν λοιπόν προσπαθεί να παρουσιάσει το όραμά του ενώπιον των ανθρώπων που αποφασίζουν στο όνομα του βασιλιά: θα πάει στον γεμάτο ρείκια χερσότοπο της Γιουτλάνδης (το μόνο μη νησιωτικό τμήμα της Δανίας, χερσόνησος που συνορεύει με το βορειότερο τμήμα της Γερμανίας), με την υπόσχεση να μετατρέψει σε καλλιεργήσιμη τη γη εκεί. Δώστε μου την άδεια, δώστε μου τα έγγραφα που θα μου επιτρέπουν να ενεργώ ως απεσταλμένος του βασιλιά, δώστε μου χρήματα να πάρω εργάτες και, μόλις τα καταφέρω, μπορούν να έρθουν έποικοι και να χτιστούν οικισμοί και κοινότητες – κι όλα αυτά προς τιμήν και προς δόξα του βασιλιά και της χώρας του και του πολιτισμού της και του Θεού της. Κι ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες του, ζητά, όταν ευοδωθεί η αποστολή του, αφενός χρήματα και αφετέρου να του απονεμηθεί ένας τίτλος ευγενείας. Ό,τι δεν του αναγνωρίστηκε με τη γέννησή του, ό,τι δεν αναγνωρίστηκε πως το δικαιούται εξ αίματος, επιζητά να του αναγνωριστεί με όσα επιτύχει στη ζωή του.
Η πρότασή του αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό: άλλοι πριν απ’ αυτόν, πολύ πιο έμπειροι και πολύ πιο οργανωμένοι, έχουν αποτύχει ξανά και ξανά να τιθασέψουν τον χερσότοπο. Ο Μίκελσεν επιμένει και δηλώνει ότι είναι διατεθειμένος να το προσπαθήσει ακόμα και χωρίς καμία χρηματοδότηση, ακόμα και μόνο με τα λεφτά της σύνταξής του. Εν μέρει εντυπωσιασμένοι από την επιμονή του, εν μέρει γιατί δεν έχουν και τίποτα να χάσουν, εγκρίνουν το αίτημά του, του εγκρίνουν και λίγα χρήματα, θα πουν στον βασιλιά ότι προσπαθούν ξανά να καλλιεργήσουν τις ακαλλιέργητες εκτάσεις, γνωρίζοντας ότι αυτός ο εμμονικός φτωχός λοχαγός στο τέλος θα φάει τα μούτρα του.
Το εγχείρημα θα ήταν ούτως ή άλλως εξαιρετικά δύσκολο, γίνεται όμως ακόμα δυσκολότερο, όταν ο μεγαλύτερος γαιοκτήμονας της ευρύτερης περιοχής στραβώνει με την άφιξή του Μίκελσεν. Θα προσπαθήσει να τον εξαγοράσει, θα προσπαθήσει να τον διώξει, θα αρχίσει να του βάζει όλων των ειδών τα εμπόδια, νόμιμα ή παράνομα, εκμαυλιστικά ή βίαια. Δεν μπορεί να αντέξει το -οσοδήποτε μακρινό- ενδεχόμενο να επιτύχει ο Μίκελσεν στην αποστολή του.
Και το μεγάλο ερώτημα εδώ είναι «γιατί»; Από τη μια επειδή θεωρεί όλη την περιοχή δική του (κι ας μην έχει κανένα τίτλο ιδιοκτησίας πάνω της), από την άλλη, και κυρίως, επειδή αν ο Μίκελσεν τα καταφέρει, τότε η δική του συμβολική σπουδαιότητα στην περιοχή θα απομειωθεί σοβαρά. Δεν θα γίνει φτωχότερος, δεν θα απειληθεί από κάτι άλλο. Θα πάψει όμως να είναι η πιο κεντρική φιγούρα σε εκείνα τα μέρη. Πρόκειται για ένα κίνητρο που τείνουμε να υποτιμούμε, αλλά που πολύ συχνά παίζει μεγάλο ρόλο στο πώς οι άνθρωποι βλέπουν τα πράγματα και δρουν: το να είναι στον μικρόκοσμό τους εκείνοι που αναγνωρίζονται συγκριτικά ως οι πιο σημαντικοί.
Ο μπάσταρδος που δεν είχε τίποτα στη ζωή του και προσπαθεί να τα κερδίσει όλα μόνος του κι ο κληρονόμος που του παραδόθηκαν όλα έτοιμα και εν αφθονία κι όλη αυτή η χλιδή που τον μετατρέπει σε τέρας. Η αντίστροφη πορεία των δυο ανδρών και των πατεράδων τους. Ο πατέρας του γαιοκτήμονα ήταν κι αυτός σαν τον Μίκελσεν, φτωχός που κατάφερε να δημιουργήσει μεγάλο πλούτο, τον οποίο άφησε μετά στον γιο του, ο πατέρας του Μίκελσεν μέσα στον πλούτο και το γαλάζιο αίμα, που δεν αναγνώρισε ποτέ τον γιο του.
Υπάρχει γενικότερα στη ζωή, διατρέχει τους αιώνες και τα μέρη, αυτή η αντίστιξη: το να τα έχεις όλα έτοιμα είναι ευχή και κατάρα – το να μην έχεις τίποτα είναι κατάρα που μπορεί υπό προϋποθέσεις και αν έχεις τον ανάλογο χαρακτήρα να μετατραπεί σε ευχή, σε παράγοντα που θα σε κινητοποιήσει τόσο ώστε ίσως μια μέρα να τα έχεις κι εσύ. Κι ίσως τότε τα αφήσεις στο παιδί σου, που θα του λείπει τόσο η αντίστοιχη δίψα, όσο και η αντίστοιχη τριβή με τις δυσκολίες της καθημερινότητας.
Ο Μίκελσεν πιστεύει στην τάξη των πραγμάτων, ο γαιοκτήμονας στο χάος. Κάπου ανάμεσα ίσως η αλήθεια και εν πάση περιπτώσει είναι άλλο να θεωρητικολογεί κανείς για το χάος κι άλλο να το χρησιμοποιεί ως κυνικό άλλοθι, ώστε με τις πράξεις του να το επεκτείνει περαιτέρω. Οι δύο άντρες θα συγκρουστούν. Αλλά «Η Γη της Επαγγελίας» είναι μια ταινία «ύπουλη» και παραπλανητική: ενώ ξεκινά ως μια ταινία αρχετυπικά ανδρική, με τον μοναχικό ξεροκέφαλο άνδρα που φιλοδοξεί, ενάντια σε όλες τις κακουχίες του φυσικού περιβάλλοντος και τις αντιξοότητες των κοινωνικών συνθηκών, να θριαμβεύσει σε ένα αφιλόξενο τόπο, με όπλα τη θέλησή του, το πείσμα του, την άρνησή του να το βάλει κάτω, αρχίζει και μπολιάζει αυτό το σύμπαν των ανδρικών αρετών, των ανδρικών συγκρούσεων και των ανδρικών διακυβευμάτων, με θηλυκές παρουσίες, με δυο γυναίκες κι ένα κορίτσι. Το μπολιάζει, το μολύνει, το διαβρώνει, του αλλάζει τις συντεταγμένες, του ταρακουνά τον μπούσουλα, καλεί τον ήρωά του να αποφασίσει ποιος θέλει να είναι και γιατί θέλει να είναι αυτό που είναι.
Η ταινία του Νικολάι Αρσέλ, επίσημη πρόταση της Δανίας για υποψηφιότητα Όσκαρ διεθνούς ταινίας του 2024, είναι σαν να κινείται σε ένα δικό της μήκος κύματος: από τη μια κρατά την έντασή της τόση όση, ώστε να μην γίνει λίγο πιο φωνακλάδικη, λίγο πιο χειραγωγική για το συναίσθημα, λίγο πιο αβανταδόρικη, λίγο πιο εμπορική, από την άλλη όμως δεν έχει εκείνα τα διάσπαρτα κλεισίματα ματιού με τα οποία θα ενέτασσε τον εαυτό της στο πιο σινεφίλ, πιο καλλιτεχνικό σινεμά. Στον ενδιάμεσο χώρο ανάμεσα στο σινεμά των ταμείων και το σινεμά του δημιουργού, αφηγείται μια ιδιαίτερα πλούσια σεναριακά ιστορία στρωτά, σαφώς φιλικά προς τον θεατή, ο θεατής που θα τη δει πολύ δύσκολα θα τσινίσει, από την άλλη όμως ίσως εξίσου δύσκολα θα ενθουσιαστεί.
Σαν τον πρωταγωνιστή της, «Η Γη της Επαγγελίας» δεν θα φαφλατολογήσει, δεν θα καυχηθεί, θα πάρει τον σιωπηλό δρόμο, θα μείνει με αυτοπεποίθηση σε χαμηλούς μα στέρεους τόνους, θα σου πει τελικά ότι αν θες να με συναντήσεις θα δεις ότι έχω κάτι να πω, ότι υπάρχει μέσα μου κάτι να αγαπήσεις, δεν πρόκειται όμως ούτε να το φωνάξω ώστε να το ακούσουν όλοι, ούτε να έρθω να στο ψιθυρίσω στο αυτί προκειμένου να νιώσεις πιο προνομιούχος που έγινες μάρτυρας του δημιουργικού μου ψιθύρου.
