Δεν θα ξεχάσω τη βραδιά που είδα τη ”Ragada” στην πρεμιέρα της σε ένα σπίτι στην Ηλιούπολη. Μια περφόρμανς μοναδική, απευθυνόμενη σε όλες τις αισθήσεις, ισχυρή και ώριμη. Έμεινα ενεός όταν πληροφορήθηκα πως ο δημιουργός της ήταν 23 ετών. Κι οι εκπλήξεις δεν τελείωσαν εκεί: έχοντας τη σιγουριά πως πρόκειται για εικαστικό που μόλις αποφοίτησε από τη Σχολή Καλών Τεχνών, έμαθα πως ο Mario Banushi –περί αυτού επρόκειτο- είχε σπουδάσει υποκριτική στη σχολή του Ωδείου Αθηνών – ακόμα δεν είχε προκύψει το διαβόητο πλέον Προεδρικό Διάταγμα εμπνεύσεως Κεραμέως, αλλά με τη σημερινή κατάσταση που μοιάζει με κακόγουστη φάρσα, πρόκειται για απόφοιτο Λυκείου! Έφυγα τόσο αναστατωμένος από αυτό που είχα δει, που ξενύχτησα γράφοντας για τον νέο, σπουδαίο δημιουργό που μου είχε μόλις αποκαλυφθεί.
Περίπου ένα χρόνο αργότερα, ο Mario Banushi παρουσιάζει τη νέα του δουλειά στo πλαίσιo της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου. Η πλέον αναμενόμενη -για μένα τουλάχιστον- παράσταση της χρονιάς υπερβαίνει τις προσδοκίες.
Καθώς το θέμα είναι τέτοιας φύσης –μυθικό- που η προσωπική εμπλοκή είναι δεδομένη, δεν θα προσπαθήσω να καταθέσω εδώ ένα ολοκληρωμένο κείμενο, αλλά σκόρπιες σκέψεις, αισθήσεις και εικόνες.
Το πανέμορφο γυμνό νεκρό κορίτσι ξαπλωμένο πάνω στο έπιπλο του σαλονιού, παραπέμπει στο αιώνιο δίπολο: Έρως-Θάνατος. Κρυμμένο μέσα στο έπιπλο: σαν να παραμένει αθέατα παρόν στην καθημερινότητα που μέχρι πριν λίγο μοιραζόταν με τους οικείους. Όταν σηκώνεται όρθια, η θλιμμένη έκφρασή της, γεμάτη από αυτό το αιώνιο παράπονο, παραπέμπει στις όμοιές της στις επιτύμβιες στήλες το νεκροταφείο του Κεραμεικού, όπως και στην μοναδική προσκεκλημένη της δεξίωσης στο «!980, μια παράσταση της Πίνα Μπάους» που το πλήθος από οικοδεσπότες αποχαιρετά. Το βλέμμα της διασχίζει τους αιώνες: οι νεκροί είναι αιώνιοι.
Η τελετή του αποχαιρετισμού –το πλύσιμο του σώματος, το ντύσιμο της νεκρής από τους πενθούντες- μπορεί να λαμβάνει χώρα σε ένα σπίτι, σε χωριό, ή σε διαμέρισμα στην πόλη. Στο δικό μας αστικό περιβάλλον έχει εξοριστεί διά παντός: ο αποχωρισμός από το νεκρό σώμα γίνεται βιαστικά, βίαια και αμήχανα, σχεδόν με τον τρόπο που κατεβάζει κανείς τα σκουπίδια. Το τραύμα γίνεται έτσι βαθύτερο και οριστικό. Ο πολύτιμος χρόνος δίπλα στον νεκρό, της σιωπής ή της απεύθυνσης, χάνεται ανεπανόρθωτα. Η οικογένεια που θρηνεί από κοινού δεν υπάρχει πια –άρα η οικογένεια δεν υπάρχει πια. Μέρος της συγκίνησης που προκαλεί η παράσταση του Μπανούσι είναι και η αποκατάσταση αυτής της προαιώνιας τάξης που διασαλεύτηκε. Ακριβώς όπως οφείλει να κάνει η μεγάλη Τέχνη.
Ο απόηχος από την περίφημη Άρια από τα Πάθη κατά Ματθαίον του Μπαχ, παραπέμπει τόσο στο ίδιο το μουσικό αυτό μνημείο του πένθους, όσο και στη «Θυσία» του Αντρέι Ταρκόφσκι, της οποίας ήταν και η μοναδική μουσική επένδυση. Παραμένοντας εντελώς πρωτότυπη και καινοφανής, η δουλειά του Μπανούσι έχει ένα ευρύτατο φάσμα αναφορών, τέτοιο που εκπλήσσει σε συνάρτηση με το νεαρό της ηλικίας του δημιουργού. Πότε πρόλαβε; Από την άλλη, αυτό το γεγονός από μόνο του αποτελεί και απάντηση στο ερώτημα: οι ρίζες είναι βαθιές, η γνώση του παρελθόντος, αυτή η γνώση που –τι ειρωνεία!- θεσμικά αμφισβητείται αυτή τη στιγμή, είναι που οδηγεί προς το Καινούριο με σταθερά και σίγουρα βήματα. Ο νέος καλλιτέχνης φέρει το παρελθόν, το υπερβαίνει, το δικαιώνει ξεπερνώντας το.
Πόσο θεσπέσια και αποτρόπαιη η συνήθεια να ντύνεται η νεαρή νεκρή με νυφικό φόρεμα! Σαν να παντρεύεται τον Μεγάλο Θεριστή… Και ταυτόχρονα να φωτίζεται για τελευταία φορά, να αποθεώνεται η γήινη ομορφιά της πριν χαθεί για πάντα.
Το γυμνό κι ο ερωτισμός έχουν άμεση και ευθεία σχέση με τον θάνατο: τον υπογραμμίζουν και την ίδια στιγμή τον εξορκίζουν. Η ομορφιά, εφήμερη και αιώνια –εφήμερη άρα αιώνια;- γιορτάζει τη ζωή με τη λαχτάρα που προκαλεί, και ταυτόχρονα κάνει το αναπόφευκτο του θανάτου ακόμα πιο αφόρητο.
Το πανίσχυρο και το χυδαίο της ζωής είναι πως συνεχίζεται πάντα, παραμερίζοντας το πένθος, ρίχνοντας πάνω του ένα λευκό πέπλο. Η μόνη συνέπεια προς το πένθος είναι ο ίδιος ο θάνατος.
Η αληθινή έκπληξη στον Μάριο Μπανούσι είναι πως δεν είναι ένας υποσχόμενος νέος δημιουργός: είναι έτοιμος καλλιτέχνης. Στα 24 του. Ουσιαστικότατη η συμβολή του Σωτήρη Μελανού στο αποτέλεσμα: το περιβάλλον και το ρούχο σε μια τέτοια τελετή είναι απολύτως νευραλγικά. Το μικροαστικό περιβάλλον μεταμορφώνεται ανεπαισθήτως σε βωμό. Ο Τάσος Παλαιορούτας, με τον συνήθη μαγικό του τρόπο, φωτίζει αυτό που χρειάζεται, καίρια, αλλά χωρίς σχεδόν να κάνει αισθητή την παρουσία του: ο ιδανικός συνεργάτης για τη συγκεκριμένη περίπτωση.
Ο ήχος από αντικείμενα που σπάζουν. Κάποτε σπάζαμε (έσπαγαν;) το πιάτο του νεκρού όταν εκείνος έφευγε από το σπίτι. Η αστικοποίηση είναι συνώνυμο της αλλοτρίωσης;
Θα μπορούσα να συνεχίσω επ’ άπειρον.
Η ψυχή φεύγει από το παράθυρο. Λύτρωση.
Αριστούργημα. Παραμερίζουμε, Ποιητή, για να περάσεις.
