Ο παγκοσμίου φήμης μαέστρος κινηματογραφικής μουσικής επιστρέφει στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών την Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου. Λίγο πριν διευθύνει 10 εμβληματικά soundtracks βραβευμένα με Όσκαρ στη συναυλία «10 ταινίες – 10 δεκαετίες – 10 Όσκαρ», μιλά για όσα ξεχωρίζουν το πρόγραμμα της συναυλίας και τον ρόλο της μουσικής στον κινηματογράφο.
Ποια είναι τα έργα που ξεχωρίζετε μέσα στο πρόγραμμα;
Ο τίτλος της συναυλίας είναι 10 ταινίες – 10 δεκαετίες – 10 Όσκαρ. Είναι πολύ εύκολο να φτιάξει κανείς ένα πρόγραμμα βασιζόμενος σε αυτόν τον τίτλο. Στοχεύουμε πολύ στους φίλους του σινεμά και επιδιώκουμε να υπογραμμίσουμε τη σημασία της μουσικής στις ταινίες. Στο πρόγραμμα που δημιουργήσαμε εντέλει υπάρχουν φυσικά πολύ γνωστά κομμάτια, όπως η μουσική από τα Σαγόνια του Καρχαρία ή από τους Δρόμους της Φωτιάς. Μου αρέσει να συνδέω τα έργα με τον τόπο που βρίσκομαι κάθε φορά, οπότε διαλέξαμε τη μουσική του Vangelis. Θα παίξουμε, επίσης, μια σουίτα του Αλεξάντερ Ντεσπλά από την ταινία Grand Budapest Hotel, η οποία ονομάζεται Greek Style. Ακόμη, η συναυλία θα περιέχει μια παγκόσμια πρεμιέρα. Αυτή είναι το Vocalise του Χανς Ζίμερ από τη μουσική της ταινίας Dune που θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά σε συναυλία. Πιστεύω ότι μια ωραία συναυλία είναι ένας συνδυασμός. Κάτι που σου είναι γνωστό και σου φέρνει μεγάλη χαρά να το θυμηθείς, αλλά και κάτι άγνωστο που ανακαλύπτεις για πρώτη φορά.
Θεωρείτε ότι η μουσική μπορεί να λειτουργήσει εκβιαστικά ή να χειραγωγήσει τον θεατή σε μια ταινία;
Η χειραγώγηση είναι μια πολύ άσχημη έννοια. Ειδικά για εμένα, ως Γερμανός που ζει στο Βερολίνο, έχει άμεση σχέση με την προπαγάνδα του καθεστώτος των Ναζί. Για παράδειγμα, η μουσική που επιλεγόταν για τις ειδήσεις κατά τη δεκαετία του ’40. Στις ταινίες, η πρόζα είναι η πιο λογική. Η μουσική, από την άλλη, είναι περισσότερο παράλογη γιατί λειτουργεί μέσω των συναισθημάτων. Εισέρχεται κατευθείαν μέσα στο σώμα και την ψυχή του κοινού. Ο ρόλος της μουσικής στον κινηματογράφο είναι εν μέρει να «καθοδηγήσει» την οπτική των θεατών. Από αυτήν την πλευρά, είναι ενός είδους χειραγώγηση. Από την άλλη, όμως, η μουσική λέει και αυτή την ιστορία. Δεν λειτουργεί μόνο συμπληρωματικά σε κάποια σημεία, αλλά κάνει περισσότερο κατανοητή την αφήγηση, τους χαρακτήρες, τα κίνητρά τους. Παίζει ρόλο στην δραματουργία. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μουσική των θρίλερ. Πολλές φορές, η μουσική ξεκινά να δημιουργεί μια τρομακτική αίσθηση, προτού οι θεατές δουν να γίνεται κάτι. Μπορούν να τρομάξουν αλλά μόνο εξαιτίας της μουσικής. Η μουσική μπορεί να καθοδηγήσει αλλά και να εντείνει τα συναισθήματα που δημιουργεί η θέαση της ταινίας.
Πώς έχει επηρεάσει το δικό σας στυλ διεύθυνσης η πολύχρονη ενασχόλησή σας με τη μουσική κινηματογράφου;
Ο πατέρας μου ήταν ένας από τους ιδρυτές του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Μόναχο και η μητέρα μου ήταν κριτικός κινηματογράφου. Οπότε μεγάλωσα μέσα στα σινεμά. Ανακάλυψα από νωρίς ότι υπήρχαν συνθέτες για τους οποίους δεν ξέραμε πολλά πράγματα. Αναρωτιόμουν γιατί δεν ξέρουμε γι’ αυτούς εφόσον υπάρχει τόσο ωραία μουσική που είναι γραμμένη για τον κινηματογράφο. Αυτός ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους ξεκίνησα να κάνω έρευνα μόνος μου. Στην αρχή της καριέρας μου, διηύθυνα αρκετές όπερες και είδα ότι δεν απέχουν και πολύ. Θεώρησα καθήκον μου να κάνω περισσότερο γνωστή την κινηματογραφική μουσική στο ευρύ κοινό. Ως προς το δικό μου στυλ διεύθυνσης, δεν αλλάζει είτε διευθύνω κάποιο αβανγκάρντ κομμάτι που γράφτηκε δέκα χρόνια πριν είτε διευθύνω κάποια συμφωνία του Μότσαρτ. Για εμένα, το κριτήριο είναι η ποιότητα της μουσικής. Επίσης, η διεύθυνση κινηματογραφικής μουσικής μου έμαθε πολλά πράγματα για τη μουσική γενικά. Έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με την ποικιλία του ύφους.
Ποια ταινία θα θέλατε να είχατε σκηνοθετήσει και ποιο μουσικό έργο θα θέλατε να είχατε συνθέσει;
Η ταινία που θα ήθελα να έχω σκηνοθετήσει είναι το 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Έχει πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι γράφτηκε πρωτότυπη μουσική για αυτή την ταινία αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ. Στο τέλος, χρειάστηκε η κλασική μουσική. Για τη σύνθεση μου είναι πιο δύσκολο να απαντήσω γιατί έχω πολλές αγαπημένες. Από τις πιο σύγχρονες, αγαπώ πολύ τη μουσική του Ντάνι Έλφμαν που έχει συνεργαστεί με τον Τιμ Μπάρτον. Είναι ένας συνθέτης της εποχής μας αλλά χειρίζεται δεξιοτεχνικά διαφορετικά στυλ, φτιάχνοντας εν τέλει και το δικό του προσωπικό στυλ. Έχει καταφέρει να δημιουργήσει τη δική του γλώσσα, καθώς και να γίνεται αντιληπτός από τις πρώτες νότες της μουσικής του, κάτι που έχουν καταφέρει μόνο οι πολύ μεγάλοι συνθέτες.
