Δώδεκα μήνες Θεσσαλονίκη

«Πώς περνάτε εδώ, γίνεται τίποτα ενδιαφέρον;» ρωτούν με ζέση οι τουρίστες-φίλοι κάθε φορά που ανηφορίζουν προς τα μέρη μας. Η απάντηση που διεκδικούν ενεργοποιεί τις συχνά αδρανοποιημένες λειτουργίες κριτικού αναστοχασμού: πώς περνάμε σ’αυτή την πόλη στα διαλείμματα του «κουρελιάσματός» μας από την καθημερινότητα; Οι απόψεις ποικίλουν, και όχι μόνο λόγω της υποκειμενικότητας των εκφραστών τους. Η ζωή από τόσο κοντινή απόσταση σε ένα τόσο θολό, βαλτώδες τοπίο, με βασικό χαρακτηριστικό το «ένα βήμα μπρος, δύο πίσω» (όπως ισχύει βέβαια γενικώς σ’αυτήν τη χώρα τα τελευταία χρόνια), καθιστά δύσκολο το να αντιληφθείς εγκαίρως τι από όλα αυτά που συμβαίνουν θα συνεχίσει να λάμπει ακόμη κι όταν τελειώσει η εκρηκτική ύλη του πυροτεχνήματός του.

«Γκρινιάζεις, πολύ γκρινιάζεις», μου σχολίασε κάποιος πρόσφατα, έχοντας μόλις διαβάσει μια καταχώρηση στο ηλεκτρονικό ημερολόγιο πόλης ενταύθα. «Γκρινιάζω γιατί κουράστηκα» του απάντησα. Από τα υπερφιλόδοξα σχέδια και τις αοριστολογίες, από τις εκκρεμότητες που δε λένε να διευθετηθούν και από τα προβλήματα που δε λένε να λυθούν. Από τις μεγαλόπνοες ιδέες που γρήγορα μαραζώνουν γιατί έπεσαν στο κενό, σε τοίχους ή στην πλάτη της επόμενης μεγάλης ιδέας. Από τους κάθε λογής καρεκλοκένταυρους που βάζουν το προσωπικό τους συμφέρον πάνω από το συμφέρον του θεσμού που κλήθηκαν να υπηρετήσουν και από τον πολιτισμό με κομματικά κριτήρια. Από την υπερπροσφορά δραστηριοτήτων και διοργανώσεων που γίνονται χωρίς σχεδιασμό και χωρίς ανταπόκριση, απλώς για να διατηρήσουμε τους αριθμούς και τα στατιστικά των ημερών της αφθονίας. Από την εμμονή στην επιχειρηματικότητα του πολιτισμού που πολύ συχνά μεταφράζεται σε ένα στεγνό «εγώ τι έχω να κερδίσω από αυτό». Από την εμμονή στην εξωστρέφεια και τη διεύρυνση του κοινού, τη στιγμή που ελάχιστοι μπαίνουν στον κόπο να διερευνήσουν και να λάβουν σοβαρά υπόψη τις ανάγκες αυτού του πολύφερνου κοινού, παράλληλα με την εμμονή στις συνεργασίες που δεν υλοποιούνται ποτέ ή σπάνια ευδοκιμούν, γιατί οι διοικήσεις των μισών πολιτιστικών οργανισμών της πόλης κρατάνε μούτρα στις διοικήσεις των άλλων μισών.

Από όλον αυτόν τον θόρυβο, και τη διανοητική φορμόλη, και τον πολιτιστικό αυτισμό του «η δράση για τη δράση, το νέο για το νέο, η πρωτοπορία για την πρωτοπορία», που δεν καταφέρνουν παρά να κλέβουν χώρο, πόρους και φως από όλα αυτά τα όμορφα πράγματα που συνέβησαν στην πολιτιστική Θεσσαλονίκη του 2014 και κατάφεραν να ανανεώσουν τους τρόπους που έχουμε για να υπάρχουμε. Ακολουθεί βραχεία λίστα με κάποια -υποκειμενικά επιλεγμένα- τέτοια όμορφα πράγματα σε τυχαία σειρά που δείχνουν ότι ο τρόπος και ο δρόμος υπάρχει, με την ελπίδα στο επόμενο ανάλογο κείμενο, το πρώτο μισό να λείπει.

1) Πολλή μουσική στην πόλη live

Μπορεί εδώ στον Βορρά να μη φτάνει ούτε το 1/10 των ονομάτων που επισκέπτονται την πρωτεύουσα, όμως η πόλη είναι γεμάτη μουσική που ξεχειλίζει από υπαίθριες και σκοτεινές μουσικές σκηνές.

Κ.Ο.Θ: Bye, bye summer

Η μεγάλη συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης στα κατάμεστα γρασίδια της Αριστοτέλους με κοινό και πρόγραμμα πέρα από ταμπέλες και κατηγορίες. Εμείς -κι εμείς- ήμασταν λίγα χιλιόμετρα δυτικά, απολαμβάνοντας τους μαγικούς Kronos Quartet. (Κάποιος να αναλάβει επιτέλους να κρατάει στα σοβαρά ένα πολιτιστικό ημερολόγιο της πόλης.)

Max Richter

Τέσσερις «εκπλήξεις» σε μία πρόταση: Ο Max Richter «πειράζει» τις Τέσσερις Εποχές του Βιβάλντι στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του Reworks. Η μουσική είναι μία και είναι για όλους.

Διεκπεραιωτικός, αλλά καθηλωτικός, ο Michael Nyman, ο άνθρωπος που έμαθε σε όλους να αγαπάνε το πιάνο, μας χάρισε μια αξέχαστη βραδιά διευθύνοντας την ΚΟΘ.

Η πολυαναμενόμενη ζωντανή εκδοχή του καλύτερου ίσως ελληνικού δίσκου για τη σεζόν 2013-2014: Ο Γιώργος Χριστιανάκης, οι μουσικοί του, το φάντασμα του Ρεμπώ και μια «Εποχή στην Κόλαση» στο γεμάτο θέατρο της ΕΜΣ στο πλαίσιο των 49ων Δημητρίων.

2) Οι νέες κυκλοφορίες

Η μουσική της πόλης προβάρεται σε υπόγεια και ταράτσες και καταγράφεται σε βινύλια, κασέτες και cd:

– «This world is over, it’s time for a new one»: Ο τρίτος -μίνι- δίσκος των Sleepin Pillow, της υπερμπάντας από τη Θεσσαλονίκη που φέτος κλείνει τα 10 της χρόνια.

– «Διαδικασία Ημέρευσης»: Οι Chinese Basement παρουσιάζουν την πρώτη επίσημη κυκλοφορία τους και μας μεταγγίζουν το νέο δημιουργικό τους «αίμα».

– «Μέσα στον πόνο είν’ η χαρά μέσ’ στη χαρα είναι ο πόνος»: Λίγο πριν εκπνεύσει ο χρόνος, ένας δίσκος για πολλαπλές ακροάσεις από τον Μπάμπη Παπαδόπουλο

3) Το άλλο θέατρο

Δύο παραστάσεις που έβγαλαν το θέατρο και το κοινό της πόλης από τη βολή τους. Το θέατρο που αφυπνίζει, ταρακουνά και ενεργοποιεί γίνεται κάπως έτσι.

Από την παράσταση «Ορυχείο Ίψεν: Ένας εχθρός του λαού συναντάει τον λαό»

«Ορυχείο Ίψεν: Ένας εχθρός του λαού συναντάει τον λαό»:
Ένα άτυπο κοινοβούλιο στήθηκε μέσα στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου για να μας θυμίσει πόσο λίγο απέχει η Νορβηγία από τα ορυχεία της Ιερισσού κι εμείς οι ίδιοι από την προσωπική και συλλογική μας ευθύνη.

«Ο άνθρωπος ανεμιστήρας ή πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα»:
Μια παράσταση από την ομάδα «Εν δυνάμει» για το πώς να υπερβαίνουμε τον καθωσπρεπισμό και τον στρουθοκαμηλισμό μας, ένα μάθημα για το πώς να κοιτάμε στα μάτια το διαφορετικό, αυτό που κάνουμε ό,τι δε βλέπουμε.

Και χωμένη ανάμεσα στο θέατρο και τη μουσική, η παράσταση Kurt Weill: Mahagonny Songspiel & Der Jasager από το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή ήταν η φετινή ευχάριστη έκπληξη για το πώς ο χειροποίητος πολιτισμός, αυτός που φτιάχνεται με τα λίγα, μπορεί να ψυχαγωγεί ουσιαστικά.

4) Η καλή όψη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας

Ή αλλιώς «κάνω αυτό που γουστάρω, και το κάνω καλά, κι αυτό περνάει στον κόσμο». Δύο από τις πιο ευφάνταστες ιδέες που ακούσαμε τα τελευταία χρόνια, άψογα εκτελεσμένες, με μεγάλη απήχηση που οι εμπνευστές τους δε θέλουν να αποτιμήσουν σε ευρώ. Well done.

Ωδή στον Κώδικα
Κάποιος έχει μια ιδέα: Πώς μπορείς να ξαναφανταστείς τις γλώσσες που έχεις μάθει να διαβάζεις ως εικόνες, δηλαδή τα σύμβολά και τους κώδικες. Στρώνει στη δουλειά τους γραφίστες της πόλης και φτιάχνει ένα βιβλίο τα έσοδα του οποίου διατίθενται για τις ανάγκες του ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ. Ίσως η πιο «ωραία και υψηλή» έκδοση της χρονιάς.

Από το φωτοπρότζεκτ “Everywhere but Dead” 

Everywhere but Dead
Η τέχνη δε γεννά μόνο ανία, αλλά και έμπνευση. Το Everywhere but Dead είναι ένα φωτοπρότζεκτ «που καταγράφει κάπως πιο «κυριολεκτικά» και κυρίως πιο χιουμοριστικά, τους τρόπους να πεθάνει κανείς για την τέχνη που αγαπά». Ελπίζω μέσα στο 2015 να καταφέρω να «πεθάνω» κι εγώ, όπως έχω υποσχεθεί.

5) Κι όμως κινείται

Sleepover στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Και δεν αναφέρομαι στην ομώνυμη παράσταση, αλλά στον Δήμο Θεσσαλονίκης που βγάζει ασπροπρόσωπες τις απανταχού δημόσιες και δημοτικές αρχές με τη δράση «Sleepover στα Μουσεία» που φιλοξενεί για τέταρτη συνεχή χρονιά παιδιά ηλικίας 6-12 ετών σε 11 μουσεία της πόλης. Ούτε που μέτρησα πόσα email έλαβα που έλεγαν «θέλουμε κι εμείς», και οι αποστολείς δεν ήταν παιδιά. Δημιουργικότητα και εμπνευσμένη διαχείριση των όποιων λίγων μέσων έχουμε στη διάθεσή μας. Ο τρόπος υπάρχει. «Αυτός ο κόσμος είναι καταδικασμένος να γίνει καλύτερος, γιατί τα παιδιά έχουν ήδη βρει τον τρόπο να τον κάνουν δικό τους».

Ας τον αφήσουμε να γίνει από το 2015 κιόλας. Καλή Χρονιά.