-798599.jpg)
Στη μνήμη του Stuart Hall που μας δίδαξε το πολλαπλό βλέμμα
«Πολιτισμός είναι η μετατροπή του φυσικού σε κοινωνικό», έγραψε κάποτε ο Βασίλης Ραφαηλίδης. Οι τραχιές, αγυάλιστες, αλλά και μοναδικές μας φύσεις μετουσιωμένες σε μια διεπαφή που ακουμπά χωρίς να γδέρνει. Αυτή θα είναι η συμφωνία, αποφάσισε το πιο εξελιγμένο από τα είδη, αλλά του βγήκε δύσκολος ο αλγόριθμος: όσο αυξάνουν οι συντελεστές και οι προϋποθέσεις, τόσο καθυστερεί η λύση. Κι αν αφήναμε τις εξαιρέσεις στην άκρη και επικεντρωνόμασταν στον κανόνα; Η «βάρβαρη», απρόβλεπτη φύση τιθασσεύεται πιο εύκολα όταν ενδύεται το επιστημονικό κουστουμάκι της φυσιολογίας. Και για ό,τι δε χωράει στο κάδρο της τυπολογίας του κανόνα, για ό,τι δε φτάνει να φωτίσει ο προβολέας του μέσου όρου, μπορούμε πάντα να κατηγορήσουμε τη στρουθοκάμηλο: αυτή, θα βγάλουμε τη φήμη, κρύβει το κεφάλι της στην άμμο για να κάνει ότι δε βλέπει.
Κι αν το ανίδωτο δε φτάνει, υπάρχει πάντα και το ανείπωτο. Όσα δηλοί η γλώσσα, άλλα τόσα αφανίζει. Δεν είμαστε δα και αγροίκοι. Οι λέξεις μας προσεκτικά διαλεγμένα δείγματα ευπρέπειας και καθωσπρεπισμού. Δε χρειάζεται να αποκρύψεις το «άμορφο», αρκεί μια «καθαρή» λέξη για να καταχωνιάσεις τις σκόνες κάτω από το χαλί του comme il faut. Η εξελιγμένη και προοδευτική κουλτούρα μας είναι εξάλλου μια κουλτούρα ενσωμάτωσης και αποδοχής, όχι απόρριψης. Όλοι έχουμε θέση σ’ αυτή, απλώς για κάποιους θα μιλάμε πιο προσεκτικά. Ειδικές περιπτώσεις, ειδικές ανάγκες, ειδική μεταχείριση, ειδική γλώσσα. Η γλώσσα της αποδοχής υπό προϋποθέσεις καθιερώνεται, και ο άλλος, ο ξένος, ο διαφορετικός, ο μη-φυσιολογικός καλείται να την οικειοποιηθεί και να αυτοπροσδιορίσει τις γωνίες του με στρογγυλεμένες λέξεις. Όχι πια αρνητική διάκριση, αλλά θετική διάκριση. Σε κάθε περίπτωση, όμως, διάκριση.
Μια θεατρική παράσταση στη Θεσσαλονίκη, για ανθρώπους ανεμιστήρες που απωθούν με τον αισθητικό και ηχητικό τους θόρυβο και έλκουν μόνο κάποιους καιροσκόπους θερμόπληκτους που αποζητούν τη δροσιά τους και για ελέφαντες που κάποιοι επιμένουν να ντύνουν με αλλότρια κουστούμια, ακονίζει τις στομωμένες λέξεις του καθωσπρεπισμού και θέτει υπό το φως του προβολέα όλες εκείνες τις ιστορίες του αόρατου άλλου, του διαφορετικού. Η παράσταση «Ο άνθρωπος ανεμιστήρας ή πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα» από την καλλιτεχνική ομάδα «Εν δυνάμει» σε σκηνοθεσία της Ελένης Ευθυμίου μιλά για την αναπηρία, τη διαφορετικότητα και τους ανθρώπους που κατοικούν στις παρυφές της ευπρεπούς γλώσσας. Ένα καλειδοσκόπιο οπτικών και ιστοριών, δοσμένο νατουραλιστικά, αλλά και ταυτόχρονα ποιητικά, που πραγματεύεται πολύπλευρα τις αόρατες ζωές και μιλάει γι’ αυτές με τρόπο ευθύ και σκληρό, χωρίς περιστροφές, χωρίς καλλωπισμένες λέξεις, με στόχο την εξοικείωση με το διαφορετικό και την «ανυπόκριτη αποδοχή» του, την άρση των στερεοτύπων και της άγνοιας που επιμένει να ρωτά αν η αναπηρία «κολλάει».
Το δραματουργικό υλικό της παράστασης προέκυψε βιωματικά, μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες των μελών της ομάδας αλλά και το γέννημα της διάδρασής τους, ενώ η τελική επιλογή και σύνθεση των κειμένων έγινε από την Ελένη Ευθυμίου, η οποία υπογράφει και τη μουσική -βασικό δομικό υλικό- της παράστασης. Τα έντονα στοιχεία μιούζικαλ, κυρίως με τη μορφή του παιδικού τραγουδιού και παιχνιδιού -ειρωνικά δοσμένα, σχόλιο για τα «παιδιά που δε μεγαλώνουν ποτέ»- δεν υποκρύπτουν τον πολιτικό χαρακτήρα της παράστασης: το πώς θα ζήσουμε μαζί και το πώς θα μιλάμε για αυτό που είμαστε, αλλά και γι’αυτό που δεν είμαστε είναι βαθιά πολιτικό.
Στην παράσταση συμμετέχει μια μικτή ομάδα 21 ατόμων, ηλικίας 12-45 ετών, με και χωρίς αναπηρία, η οποία λειτουργεί στο πλαίσιο της ευρύτερης καλλιτεχνικής, πολιτισμικής, εκπαιδευτικής και κοινωνικής δράσης της ομάδας «Εν δυνάμει» που δημιουργήθηκε το 2006 από την Ελένη Δημοπούλου και τη Μαρία Ιωαννίδου μέσα από τη σύμπραξη μιας ομάδας γονέων ατόμων με αναπηρία. Στόχος της ομάδας είναι, σύμφωνα με την καλλιτεχνική της διευθύντρια κ. Ελένη Δημοπούλου, να επιτρέψει την ανάπτυξη της προσωπικότητας και της ελευθερίας έκφρασης των μελών της ομάδας μέσα από δράσεις υψηλής αισθητικής αξίας που θα καλύπτουν τις ανάγκες όλων των συμμετεχόντων, και παράλληλα να βοηθήσει την κοινωνία να απομακρυνθεί από τις συμβατικές φόρμες αντίληψης ενός κόσμου όπου όλα βαίνουν καλώς. Και όλα αυτά, μέσα σε ένα έντονα συμβιωτικό περιβάλλον νέων ανθρώπων που συνυπάρχουν δημιουργικά υπερβαίνοντας τη λογική της ευπρεπώς νοούμενης φιλανθρωπίας και αλληλεγγύης, αλλά και απορρίπτοντάς τους κάθε λογής παρονομαστές και αστερίσκους.
«Δε θέλω άλλον εθελοντή, θέλω φίλο», φωνάζει κάποιος ήρωας σε ένα από τα στιγμιότυπα της παράστασης. Ένα κοινωνικό πείραμα συμβίωσης για το πώς να ζήσουμε μαζί όταν στόχος μας είναι να ζήσουμε όλοι μαζί και καλά. Και αν δεν ξέρεις πώς να μιλήσεις για το διαφορετικό, άσε το διαφορετικό να μιλήσει για τον εαυτό του. Αρκεί να μην κάνεις ότι δεν ακούς και ότι δε βλέπεις.
Η θεατρική παράσταση «Ο άνθρωπος ανεμιστήρας ή πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα» ανεβαίνει ξανά για πέντε μόνο παραστάσεις από 16 έως 19 Οκτωβρίου 2014 στο Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς «Μελίνα Μερκούρη».
