Στα τέλη του 16ου αιώνα και κατά το μεγαλύτερο μέρος του 17ου αιώνα, η τέχνη στη Φλάνδρα και τις Κάτω Χώρες άνθισε με μεγάλη ποικιλία. Ήταν μια εποχή οικονομικής ευημερίας αλλά και βαθιών θρησκευτικών συγκρούσεων μεταξύ της Καθολικής και της Προτεσταντικής πίστης. Ως αποτέλεσμα, οι καλλιτέχνες συχνά μετακινούνταν κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Πολλοί ταξίδεψαν στην Ιταλία για να μελετήσουν την τέχνη της εποχής και τις αξίες της αρχαιότητας. Η έμπνευση από εκεί είναι συχνά ορατή στο έργο των καλλιτεχνών της βόρειας Ευρώπης.
Το Μουσείο Ashmolean της Οξφόρδης και το Μουσείο Plantin-Moretus της Αμβέρσας διαθέτουν το καθένα εξαιρετικές φλαμανδικές ζωγραφιές του 16ου και 17ου αιώνα. Η έκθεση Bruegel to Rubens («Από τον Μπρίγκελ στον Ρούμπενς»), που εγκαινιάζεται σύντομα στο Μουσείο Ashmolean, παρουσιάζει μερικά από τα αριστουργήματα αυτών των συλλογών, μερικά από τα οποία δεν έχουν εκτεθεί ποτέ στο παρελθόν και σπάνια έχουν δει το φως της δημοσιότητας για λόγους ευθραυστότητας και συντήρησης.
Μια έκθεση που αναδεικνύει την ανακάλυψη και τη φανταστική ενέργεια του σχεδίου σε μια στιγμή πολιτιστικής διαμόρφωσης. Παρουσιάζονται 120 από τα σημαντικότερα σχέδια του 16ου και 17ου αιώνα μεταξύ των οποίων θα είναι σχέδια τριών από τους πιο διάσημους Φλαμανδούς καλλιτέχνες: Πήτερ Μπρίγκελ ο Πρεσβύτερος (περ. 1525-1569), Πήτερ Ρούμπενς (1577-1640) και Άντονι Βαν Ντάικ (1599-1641). Στην έκθεση θα παρουσιαστούν επίσης πολυάριθμα σχέδια άλλων ταλαντούχων σχεδιαστών, όπως οι Μάρτιν Ντε Βος (1532-1603), Χανς Μπολ (1534-94) και Ζακ Ζόρνταν (1593-1678).
Τα σχέδια αυτά δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια μιας περιόδου μεγάλων αλλαγών και ευημερίας στην περιοχή γνωστή ως Κάτω Χώρες. Η περιοχή αυτή αποτελούσε κέντρο καλλιτεχνικής δημιουργίας καθοδηγούμενες από την υψηλή ζήτηση των αριστοκρατών, των νεόπλουτων αστικών πατρικίων και πολλών θρησκευτικών ταγμάτων και επαγγελματικών συντεχνιών. Όλοι ήθελαν να αποκτήσουν ένα έργο τέχνης, ένα πίνακα, ένα γλυπτό.
H σχέση του Ρούμπενς με τον Μπρίγκελ
Στις αρχές του δέκατου έβδομου αιώνα, ο Πήτερ Ρούμπενς και ο Γιαν Μπρίγκελ ο Πρεσβύτερος ήταν οι δύο από τους πιο διάσημους και αναγνωρισμένους ζωγράφους της Αμβέρσας. Ήταν επίσης στενοί φίλοι και συνεργάτες, δημιουργώντας μαζί, κατά τη διάρκεια είκοσι πέντε ετών, από το 1598 έως το 1625 περίπου, πολλά έργα. Οι δύο καλλιτέχνες είχαν πολλά κοινά -και οι δύο επέβλεπαν παραγωγικά εργαστήρια και είχαν την τιμή και τη διάκριση να υπηρετούν ως αυλικοί ζωγράφοι των αντιβασιλέων των νότιων Κάτω Χωρών- αλλά το κοινό τους έργο επωφελήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις διαφορές τους.
Παραγωγικός ζωγράφος τοπίων και νεκρών φύσεων, ο Μπρίγκελ ήταν γνωστός για τα εξαιρετικά σχολαστικά έργα του, τα οποία του χάρισαν το προσωνύμιο «ο Βελούδινος Μπρίγκελ». Ο Ρούμπενς ήταν φιλόδοξος ζωγράφος ιστορικών έργων μεγάλης κλίμακας, ιδιαίτερα επιτυχημένος στην αποτύπωση του συναισθήματος και της σωματικής ενέργειας. Η συνένωση των διακριτών τεχνοτροπιών της πινελιάς τους και των ατομικών οπτικών τρόπων παρήγαγε πανέμορφες και πλούσια υπαινικτικές συνθέσεις που είναι τόσο περιζήτητες σήμερα όσο και από τους συγχρόνους των καλλιτεχνών.
Η έκθεση «Από τον Μπρίγκελ στον Ρούμπενς»
Η πλειονότητα των σχεδίων θα προέρχεται από τις εξαιρετικές συλλογές του Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, του Μουσείου Plantin-Moretus της Αμβέρσας με προσθήκες από μοναδικές συλλογές του Ashmolean, δάνεια από το Bodleian, το Christ Church και από ιδιώτες. Τα κυρίαρχα θέματα που διατρέχουν την έκθεση περιλαμβάνουν τις προσωπικές σχέσεις που δημιουργήθηκαν μεταξύ αυτών των καλλιτεχνών, πολλοί από τους οποίους ταξίδεψαν, εγκαταστάθηκαν στο εξωτερικό και έγιναν καλλιτέχνες της αυλής σε όλη την Ευρώπη, τονίζοντας τα ευρύτερα διεθνή επιτεύγματα των καλλιτεχνών της Νότιας Ολλανδίας.
Τα έργα της έκθεσης διατρέχουν θεματικές από τοπία και εικόνες ζώων μέχρι μυθολογικές, αλληγορικές και βιβλικές σκηνές. Τα σχέδια εξυπηρετούσαν αρχικά ποικίλες λειτουργίες, από σκίτσα για πίνακες και ταπισερί μέχρι μελέτες της φύσης. Ορισμένα μπορούν επίσης να θεωρηθούν ως αυτοτελή έργα.
Κορυφαίο σημείο της έκθεσης τα μικροσκοπικά σχέδια του Ρούμπενς από το 1590 περίπου, συμπεριλαμβανομένου του πρώτου του έργου που φιλοτεχνήθηκε όταν ήταν μόλις 13 ετών Ο ηγούμενος και ο θάνατος, εμπνευσμένο από μια ξυλογραφία του Χανς Χόλμπαϊν. Ο Ρούμπενς κάνει τη σκηνή δική του, ζωντανεύοντας τη δράση και κάνοντας πιο δυναμικές τις σκελετωμένες φιγούρες. Θα υπάρχει επίσης μια αναπαράσταση του γραφείου του Ρούμπενς, με προτομές και νομίσματα της Αρχαίας Ρώμης από τις συλλογές του Ashmolean, παρόμοια με αυτά που είναι γνωστό ότι ο καλλιτέχνης συνέλεξε και αντέγραψε.
Ένα από τα εντυπωσιακά επίσης έργα είναι ο Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου του Bruegel (περ. 1556), ένα όραμα δαιμονικών πλασμάτων σε ένα ζοφερό τοπίο που θυμίζει το έργο του Ιερώνυμου Μπος (περ. 1450-1516). Το σχέδιο έχει αποτυπωθεί σχολαστικά με πένα και καφέ μελάνι και προορίζεται να μετατραπεί σε χαρακτική από επαγγελματία χαράκτη. Το Μουσείο Ashmolean απέκτησε πρόσφατα μια αποτύπωση του χαρακτικού, η οποία θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στην έκθεση. Σε μια άλλη παγκόσμια πρωτοτυπία, έξι γελοιογραφίες ταπισερί, που σχεδιάστηκαν για μια από τις σειρές Scuola Nuova του Βατικανού, θα επανενωθούν, αποκαλύπτοντας πώς θα τις χρησιμοποιούσαν οι υφαντές για να δημιουργήσουν το τελικό έργο.
«Είναι η πρώτη φορά που αυτά τα υπέροχα σχέδια από την Αμβέρσα συγκεντρώνονται μαζί με εκείνα του Μουσείου Ashmolean, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που ανακαλύφθηκαν και αποκτήθηκαν πρόσφατα. Χάρη στον γενναιόδωρο δανεισμό από το Μουσείο Plantin-Moretus, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να έρθουν έστω και για μια φορά στη ζωή τους κοντά σε αυτά τα ευαίσθητα και σπάνια εκτεθειμένα έργα διάσημων Φλαμανδών δασκάλων, καθώς και σε έργα λιγότερο γνωστών καλλιτεχνών που αξίζουν ένα ευρύτερο κοινό», αναφέρει η An Van Camp, επιμελήτρια της έκθεσης.
