1. Τα τελευταία χρόνια έχετε κάνει ένα άνοιγμα: σε μεγάλους χώρους, νέους συνεργάτες και ρεπερτόριο. Τι ανάγκη σας δημιουργήθηκε;
Μέσα από τη δουλειά υπάρχει ένα άνοιγμα, η ίδια η δουλειά ζητάει να βγει προς τα έξω. Να μπορείς να συνεργαστείς με μια γκάμα ηθοποιών, μεγαλύτερης ηλικίας πιθανόν. Αν και προτιμώ τους νέους, γιατί υπάρχουν παιδιά που έχουν ενθουσιασμό και τόλμη, που χρειάζεται στο θέατρο. Χωρίς να εννοώ ότι οι νέοι δεν πρέπει να πληρώνονται. Δουλεύοντας με νέους όμως έχω τη δυνατότητα να ανταλλάσω τον κώδικα που έχω καλλιεργήσει και ερευνήσει όλα αυτά τα χρόνια, γιατί συνήθως οι μεγαλύτεροι ηθοποιοί είναι πιο κατασταλαγμένοι, ευτυχώς όχι όλοι, δεν τολμούν να ρισκάρουν.
2. Και τι γίνεται με το ερευνητικό Θέατρο στην Ελλάδα;
Καταρχάς, να προσδιορίσουμε τι είναι ερευνητικό. Ερευνητικό σημαίνει να ψάχνεις, να είσαι συνδεδεμένος με το τι συμβαίνει σήμερα, τι σημαίνει κείμενο, τι μη- κείμενο και ποια είναι η σχέση που πρέπει να δημιουργηθεί με το κοινό και με το χώρο. Πώς, ας πούμε, θα συμπεριφερθεί μια παράσταση σε ένα συγκεκριμένο χώρο. Άρχισα από την έρευνα της υποκριτικής και της φωνής. Τη σχέση δηλαδή της αναπνοής με την υποκριτική, τη σύνδεση της αναπνοής με σώμα, ώστε αυτό που λέμε σωματικότητα να γίνει συγκεκριμένο. Η σκηνοθεσία έρχεται μετά. Με ενδιαφέρει ο τρόπος που θα απευθύνεις ένα κείμενο. Το θέατρο δεν πρέπει να είναι αυτιστικό, ούτε να περιστρέφεται γύρω από την προσωπικότητα του ηθοποιού και μόνο και γύρω από το τι έχει μάθει να κάνει. Πρέπει να ψάχνει παρακάτω. έχει σημειωθεί μια εξέλιξη σήμερα σε αυτό τον τομέα , αλλά όχι μεγάλη. Και υπάρχει μια απενοχοποιήση που είναι μεγάλη παγίδα : αυτό το δεν παίζω, που έχει ταυτιστεί με το δεν ξέρω να παίζω, ή δεν κάνω τίποτα. Ή μια λάθος αντίληψη για το τι σημαίνει επικοινωνία με το κοινό, δε φτάνει δηλαδή να βγω και να είμαι ο εαυτός μου και να μιλάω κατευθείαν στο κοινό. Eχει γίνει λίγο αυτή η έννοια του μη παιξίματος σαν μόδα, κάτι σαν μπλούζα της Greenpeace που ενώ δεν είσαι ακτιβιστής τη φοράς επειδή είναι ωραία.
Είναι θετικό ότι υπάρχουν ομάδες νέων και αρνητικό ταυτόχρονα, γιατί υπάρχουν παιδιά που μπαίνουν στο θέατρο για λόγους ύπαρξης ή κοινωνικούς. Λίγοι όμως ενδιαφέρονται πραγματικά.
3. Έχετε πει πως ανεβάζετε έργα που αισθάνεστε μια συγγένεια μαζί τους: Πού νιώθετε ότι συγγενεύετε με την Τζάκι Κένεντι Ωνάση;
Καμία συγγένεια δεν έχω, δυστυχώς (γέλια). Η πολιτική διάσταση της γυναίκας στο κείμενο της Γέλινεκ με ενδιαφέρει… Η Τζακι είναι ένα μοντέλο, είναι η μητέρα, η σύζυγος που στηρίζει την οικογένεια σιωπηλά, αλλά μέσα σε αυτό το πλαίσιο έχει χάσει την ταυτότητα της. «Είμαι τα ρούχα», λέει. Είναι εικόνα. Ακόμα και στο πένθος πρέπει να φορέσει το σωστό ταγιέρ και να κλάψει με συγκεκριμένο τρόπο. Σε μικρότερη κλίμακα όλες οι γυναίκες τα ίδια βιώνουν. Η κοινωνία δε στηρίζει τη γυναίκα ουσιαστικά. Έχω αντιμετωπίσει πρόβλημα, επειδή είμαι γυναίκα. Δεν τη δέχονται εύκολα τη γυναίκα , αν δεν έχει κάποιο κουσούρι…
Ακόμα και σήμερα γυναίκες κακοποιούνται, υφίστανται κλειτερεκτομή, υπάρχει δουλεμπόριο, εμείς δε στη χώρα μας έχουμε δυστυχώς τα πρωτεία σε αυτό το θέμα . Μα σκέψου, μια χώρα με τόσους οίκους ανοχής μέσα στο κέντρο της; Και η πολιτεία και η Εκκλησία, αλλά και η κοινωνία όλα αυτά τα δέχονται, φτάνει να είναι νόμιμα. Ε, κάτι μάλλον δεν πάει καλά.
4. Μιλήστε μας λίγο για την «Wonderland» που θα ανεβάσετε στο Παλλάς. Γιατί ένα παιδικό παραμύθι, που ομολογώ ότι είναι αρκούντως εφιαλτικό.
Έχω βαρεθεί λίγο με τα κείμενα, γιατί δε βρίσκεις πάντα ένα κείμενο να σε εκφράζει. Στην «Αλίκη στη χώρα τον θαυμάτων», αλλά και στο « Μέσα από τον καθρέφτη»- γιατί περί μιας σύνθεσης των δύο έργων πρόκειται η παράσταση- υπάρχει η εικόνα ενός χαοτικού κόσμου μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Όλο το σύστημα και το κοινωνικό πλαίσιο ανατρέπεται και φαίνεται η βλακεία του και το παράλογο του. Μια εικόνα του δικού μας κόσμου είναι αυτά τα δύο έργα, αλλά ανεστραμμένη… Στην “Αλίκη” υπάρχουν παράλογοι κανόνες, όπως και στη ζωή μας, κανόνες που μας δυσκολεύον χωρίς λόγο. Πώς πας ας πούμε στην εφορία και σου λένε ότι πρέπει να δεχτείς το παράλογο, να δηλαδή περιμένεις εκατό ώρες για κάτι απλό; Σου δίνει το έργο την ελευθερία να δείξεις αυτό τον παραλογισμό.
5. Τίτος Ανδρόνικος στο Εθνικό: άλλο ένα έργο τρομαχτικής βίας. Σας έλκει ή σας φοβίζει: έχετε μια εμμονική, θα έλεγα προσήλωση, σε αυτό το θέμα.
Με απωθεί, με ενοχλεί η βία. Υπάρχει όμως και πρέπει να την υφίσταμαι, από την τηλεόραση μέχρι την καθημερινή ζωή. Υπάρχει φτώχεια. Και εγκληματικότητα λόγω της φτώχειας και αυτό με σοκάρει… Η βία δεν έχει τέλος, είναι φαύλος κύκλος και μπορεί να γίνει σχεδόν καλλιτεχνική, αν τόσο την εξασκείς. Στο έργο του Σαίξπηρ δεν υπάρχει κάθαρση. Το αίμα φέρνει πάντα αίμα. Αυτό θέλω να δείξω.
6. Δουλεύετε πάρα πολύ τα τελευταία χρόνια; Και ποσοτικά εννοώ , γιατί πάντα δουλεύατε με αφοσίωση . Έχει κάποια σχέση με το χρόνο που περνάει αυτή η ανάγκη;
Και ποσοτικά δούλευα πάντα με το εργαστήριο, μη νομίζετε, και ήταν ακόμα πιο δύσκολο γιατί τότε όλα τα κάναμε μόνοι μας. Δεν μπορούσα να κάνω πολλές παραγωγές, αλλά είμαι επίμονη και άντεξα. Γιατί είναι μεγάλη η ψυχική κούραση. Όμως το θέμα δεν είναι να κάνεις επιτυχίες, αλλά να βρίσκεις κάτι. Μέσα σε αυτό τον αγώνα, δεν είχα υποστήριξη και ενθάρρυνση, ό,τι έκανα το έκανα έκανα ενάντια σε όλα τα προγνωστικά. Απλά τώρα αυτή η δουλειά αναγνωρίζεται. Δεν αλλάξαμε το στίγμα μας, απλώς τώρα έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε καλύτερες παραγωγές και με μεγαλύτερη ησυχία. Αλλά δεν είναι ότι πήγαμε στο Χόλυγουντ και από γκαρσόνια αποκτήσαμε σωματοφύλακες ξαφνικά ( γέλια).
7. Πώς βλέπετε την πολιτιστική παραγωγή στην Ελλάδα σήμερα;
Δε στηρίζεται ο πολιτισμός, όλα γίνονται με προσωπικές θυσίες, να μην έχεις να πληρώσεις, ας πούμε, το ηλεκτρικό. Χρειάζονται χώροι για αυτούς που θέλουν και έχουν την υπομονή να ασχοληθούν πραγματικά. Δε γίνεται να θες να κάνεις ασκήσεις φωνής και να ξυπνάς το μεσημέρι,ο ύτε να δουλεύεις σε σίριαλ και να κάνεις ερευνητικό θέατρο. Χρειάζονται χρήματα για να υπάρξουν οι συνθήκες, να αναβαθμιστεί το επάγγελμα, που ας μη ξεχνάμε ότι είναι τέχνη, για να μην μπερδεύονται τα πράγματα. Πρέπει να φτιάξεις τη σωστή βόμβα για να ανατινάξεις το σύστημα, αλλιώς θα πάρεις φωτιά. Δεν έχουμε τελικά πολιτική στην Ελλάδα για τον πολιτισμό. Είμαστε επιπόλαιοι. Είμαστε εικόνα ενός πράγματος, lifestyle. Όλοι κυνηγάνε τις δημόσιες σχέσεις και λίγοι κάνουν κάτι επί της ουσίας. Τα νέα παιδιά μπαίνουν δυστυχώς σε αυτή τη λογική . Η ιδέα της αφοσίωσης όμως πρέπει να χρηματοδοτείται. Και να παρακολουθείται βέβαια, δε λέω να πάρεις τα χρήματα και να κάνεις ό,τι σου κατέβει στο κεφάλι. Ο καλλιτέχνης όμως δεν πρέπει να ασχολείται με το αποτέλεσμα, αλλά να συγκεντρώνεται στη διαδικασία, αυτή είναι η ουσία. Τα πράγματα δε βγαίνουν επειδή περιφερόμαστε, αλλά ψάχνοντας… Οι εναλλακτικοί χώροι δυστυχώς συνδυάζονται με το μπαρ, όχι με ένα σοβαρό εργαστήριο. Αλλά το σώμα πρέπει να μπει σε μια σχέση με αυτό που κάνεις, σε μια ρουτίνα δουλειάς. Και να μπουν ερωτήματα: Γιατί κάνουμε αυτό που κάνουμε. Για ποιο πράγμα θέλω να μιλήσω; Τι θέλω να βρω; Μια απάντηση; Τη μαμά μου; Έναν έρωτα;
8. Εσείς γιατί κάνετε θέατρο;
Για όλα (γέλια)
9. Ποια στιγμή στο θέατρο δε θα ξεχάσετε ποτέ;
Ένα πράγμα που είχε πλάκα και απελπισία ταυτόχρονα συνέβη στην πρώτη μας παράσταση ως Θέατρο Δωματίου στον «Μισάνθρωπο» . Παίζαμε σε ένα κτίριο της κατάληψης στην Γ’ Σεπτεμβρίου και όλα τα είχαμε κάνει μόνοι μας, χωρίς λεφτά. Είχαμε φτιάξει όμως πολύ ωραία κοστούμια. Παραμονή λοιπόν της πρεμιέρας έβρεχε, έπεσε ένα κομμάτι από την οροφή και με ειδοποίησαν να πάω να σώσω τα ρούχα από το νερό. Σαν τον Τιτανικό ήταν… Τόσο θεαματικό, ( γέλια) αλλά τα έσωσα. Μετά συνήθισα στις δυσκολίες.
10. Ένα θεατρικό σας όνειρο- συνεργασία που θέλετε να πραγματοποιηθεί;
Στην Ελλάδα όχι, στο εξωτερικό ήθελα να δουλέψω παλιά, αλλά τώρα μεγάλωσα. Υπάρχουν αξιόλογοι ηθοποιοί που ζηλεύεις τον τρόπο, τους αλλά δε θα πω ονόματα(γέλια) .
Σας ευχαριστώ πολύ, κυρία Μπρούσκου.
Κι εγώ σας ευχαριστώ.
