Από την ταινία του 1963 του Ακίρα Κουροσάβα «Ο δολοφόνος του Τόκυο», ξεκινά η περιπέτεια του Σύλλα Τζουμέρκα και της Γιούλας Μπούνταλη. Με αφορμή την ιστορία ενός βιομηχάνου σε ηθικό δίλημμα να πληρώσει λύτρα σε μια συμμορία, η οποία απήγαγε κατά λάθος το παιδί του υπαλλήλου του αντί για το δικό του, ή να σώσει την επιχείρησή του, οι δυο δημιουργοί παρουσιάζουν την ιστορία τους στη Στέγη, αξιοποιώντας όχι μόνο τη σκηνή της αλλά και τους χώρους υποδοχής, για να συνεχίσουν τη δράση της παράστασης στα στενά του Νέου Κόσμου. Συναντηθήκαμε με τη Γιούλα Μπούνταλη για να μιλήσουμε για τον «Δολοφόνο του Τόκυο» που έχει επισκεφθεί την εορταστική πόλη.
«Η παράστασή μας», λέει η Γιούλα Μπούνταλη, «χωρίζεται σε τρία μέρη, και διατρέχει όλα τα είδη θεάτρου που αγαπάμε πολύ. Το πρώτο μέρος διαδραματίζεται σε ένα σκηνικό σχεδόν ρεαλιστικό, με θέα από μια μπαλκονόπορτα που βλέπουμε την πόλη και ακολουθεί τους κανόνες του κλασικού θεάτρου. Ακολουθούμε την ταινία του Κουροσάβα, η οποία με τρόπο πολύ πρωτότυπο για την εποχή της, ήταν χωρισμένη σε δυο μέρη. Το πρώτο σαρανταπεντάλεπο είναι μέσα σε ένα σαλόνι. Το δεύτερο «μέρος» συμβαίνει έξω στην πόλη, ένα ανθρωποκυνηγητό για να βρουν ποιος είναι ο δολοφόνος. Εμείς έχουμε δημιουργήσει ένα δεύτερο μέρος στα φουαγέ της Στέγης, που κατ΄ ουσία μεταμορφώνονται σε αρχηγείο της αστυνομίας και κέντρο στο οποίο οι θεατές παρακολουθούν τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει η έρευνα. Το τρίτο μέρος συμβαίνει στο δρόμο, στα στενά, στο χώρο του δολοφόνου που είναι η πόλη. Εκεί, εμφανίζονται και άλλα στοιχεία θεάματος που μας αρέσουν, το ασιατικό θρίλερ, το σπλάτερ, η επιθεώρηση, το χάπενινγκ και η περφόρμανς του δρόμου. Η παλέτα ανοίγει στις φτωχογειτονιές κάθε μεγαλούπολης είτε είναι το Τόκυο, η Νέα Υόρκη ή η Αθήνα».
Δεν φοβηθήκατε μήπως βάζοντας όλα αυτά τα στοιχεία μαζί, θολώσετε την εικόνα;
Δε φοβηθήκαμε γιατί στην ουσία είναι η εξέλιξη αυτού που έχουμε ως υπότιτλο του έργου: «από τα ψηλά στα χαμηλά». Οπότε είναι ένας καινούριος κώδικας που ανανεώνει κάπως και το ρολόι της παράστασης και ανανεώνει και το ενδιαφέρον σε μια έρευνα σχετικά με το θέατρο.
Ποιες ελευθερίες και ποιες δεσμεύσεις έχετε σε αυτό το εγχείρημα;
Υπάρχει η δυσκολία του να αφήνεις κάτι ασφαλές αλλά αυτό στη σύγχρονη τέχνη πολλοί το θέλουν να συμβαίνει.
Το κέντρο της προβληματικής σε αυτή την παράσταση ποιο είναι;
Είναι η ιδέα της δικαιοσύνης, αυτό που μας απασχολεί κυρίως. Το κατά πόσο μπορεί να ζήσει ένας άνθρωπος σε αυτό τον κόσμο. Η δικαιοσύνη ως επιτακτικό ζητούμενο, ως σημασία σήμερα. Αυτό εξερευνούμε και μέσα από την παράσταση.
«Είναι η ιδέα της δικαιοσύνης, αυτό που μας απασχολεί κυρίως»
Εσείς τι ακριβώς κατανοείτε σε σχέση με τη δικαιοσύνη δουλεύοντας αυτό το θέμα;
Ότι είναι πολύ σκληρή, δεν είναι άσπρο μαύρο, έχει άπειρες αποχρώσεις του γκρίζου, γιατί από τη μια στιγμή στην άλλη ο άνθρωπος μπορεί να είναι από παρανοϊκός και αδίστακτος μέχρι τόσο ανθρώπινος που σε κάνει να βουρκώνεις. Εμείς επιλέξαμε αυτή φόρμα και ως εμπειρία, ακριβώς για να υπηρετήσουμε και αυτή την έννοια, στην καρδιά του έργου και από τα ψηλά στα χαμηλά.
Μου μιλάτε για την ηθική της δικαιοσύνης στο έργο;
Μέρος του είναι η ηθική. Το δίλημμα στο έργο είναι αν θα σωθείς εσύ ή θα σώσεις ένα παιδί. Η λύση είναι σολομώντεια. Κανένα δικαστήριο δεν μπορεί να πει ποιο είναι το έγκλημα. Αυτό το δίκαιο, κατά τη γνώμη μου, έχει τη δυναμική να αλλάξει και ένα νομικό σύστημα. Εμείς μιλάμε για μια δικαιοσύνη σαν αυτή που υπάρχει στα έργα του Ντίκενς.
Εννοείτε την έννοια της θείας δίκης;
Εντελώς. Ακουμπάει πολύ την έννοια της θείας δίκης. Το να έχεις γεννηθεί φτωχός ή το να έχεις γεννηθεί πλούσιος, είναι μια κατάσταση, δεν στην έχει απονείμει κάποιο δικαστήριο.
Εσείς πιστεύετε – ζώντας τον 21ο αιώνα – ότι απολαμβάνετε δικαιοσύνη;
Έχοντας ταξιδέψει στον κόσμο καταλαβαίνω ότι ζω σε μια κοινωνία με ένα σύστημα που και με προστατεύει, σαν γυναίκα ακόμα, και από την άλλη έχει πολλά βήματα να κάνει για να νιώθουν οι άνθρωποι ότι έχουν μια ευκαιρία ή ότι έχουν ίσες ευκαιρίες.
«Ζούμε σε μια εποχή στην οποία οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι»
Υπάρχουν ευκαιρίες σήμερα για τον καλλιτέχνη;
Δεν θα ήθελα να διαχωρίσω τον καλλιτέχνη από κάποιον άλλο. Νομίζω ότι είμαστε λίγο πέρα από την κρίση, είμαστε σε μια άλλη κατάσταση μετά την κρίση όπου οι αντιθέσεις έχουν τόσο οξυνθεί και τα χάσματα, τα κοινωνικά – ούτε καν ταξικά δε μπορείς να τα πεις – έχουν να κάνουν με τον πλούτο και τη φτώχεια. Αυτό είναι κάτι πολύ καθαρό. Απομονώνονται αυτές οι ομάδες ολοένα και περισσότερο στο βαθμό που θα είναι δύσκολο να συγκροτούμε κοινωνίες αν είναι μεταξύ τους ξένες. Ζούμε σε μια εποχή στην οποία οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι, για μένα αυτό είναι το θέμα, το πώς απομονώνονται οι τάξεις μεταξύ τους.
Θέλετε να μου πείτε ένα παράδειγμα απονομής δικαιοσύνης;
Το να βλέπεις περήφανους ανθρώπους σε αυτό που κάνουν, άσχετα από την ταξική ή οικονομική τους προέλευση, από τη χώρα που προέρχονται. Το να έχουν την ευκαιρία να βρίσκονται εκεί που είναι με το ταλέντο τους. Αυτό το θεωρώ δίκαιο, με συγκινεί όσο τίποτα. Η δικαιοσύνη για μένα όταν απονέμεται είναι κάτι που συνδέεται και με το αίσθημα της συγκίνησης.
Η δικαιοσύνη είναι μια πολιτική θέση;
Ναι, είναι εργαλείο συνύπαρξης. Να μαθαίνουμε από τον άλλο και είναι σημαντικό να είμαστε και ο άλλος. Μας απασχολεί πολύ αυτό το θέμα στα έργα μας και είναι ο τρόπος να δουλέψεις με τέτοια θέματα και με τους ηθοποιούς και με τη γραφή και με το κείμενο.
Μεγαλώνοντας και γράφοντας, πού επιστρέφετε;
Πιο κοντά στο παιδί που παίζει.
Συνδέεστε με τα παλιότερα κείμενά σας;
Με κάποια, με άλλα όχι. Κάποια μπορεί να σε εντυπωσιάσουν για εντελώς διαφορετικούς λόγους. Είναι ένα κομμάτι του εαυτού σου που έχει μείνει σε ένα σημείο, ενώ εσύ έχεις προχωρήσει.
Πόσο έχει αλλάξει η γραφή σας;
Παλιότερα έγραφα για θέματα όπως η αγάπη αλλά με έναν τρόπο πιο συγκρουσιακό, πιο αποκαθηλωτικό και πιο θυμωμένο. Σήμερα, για όλα όσα με βασανίζουν ή με απασχολούν, γράφω διαφορετικά. Για κάποια πράγματα που με ενδιαφέρουν περισσότερο, συγκρούομαι και αγωνίζομαι, κάποια άλλα τα αφήνω να περάσουν γιατί έχει αλλάξει το αντικείμενο που με απασχολεί, όπως και το τι είναι σημαντικό.
Τι είναι σημαντικό για εσάς σήμερα;
Η σύγκρουση με οτιδήποτε σου είναι εμπόδιο για να κάνεις αυτό που θέλεις και αυτό που θέλεις να είσαι.
—
Info: Απ’ τα ψηλά στα χαμηλά – Ένας δολοφόνος στο Τόκυο | Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών-Ίδρυμα Ωνάση | 25 Δεκεμβρίου 2016 – 8 Ιανουαρίου 2017
—
Κεντρική φωτογραφία: © Ελένη Ζαχαροπούλου
