Στο τελευταίο τέταρτο του εικοστού αιώνα άρχισαν να πληθαίνουν οι φωνές που τοποθετούσαν την Τζορτζ Έλιοτ στο πάνθεον των σημαντικότερων πεζογράφων της αγγλικής γλώσσας και ιδιαίτερα το μυθιστόρημά της Μίντλμαρτς ως το κορυφαίο αγγλικό μυθιστόρημα όλων των εποχών.
Δημοφιλείς αλλά παράλληλα εξέχοντες συγγραφείς όπως ο Μάρτιν Έιμις και ο Τζούλιαν Μπαρνς επέμεναν συχνά σε συνεντεύξεις και δοκίμιά τους σχετικά με αυτόν τον ισχυρισμό. Διότι μπορεί η Έλιοτ να μην επεδείκνυε την ποικιλομορφία και το εύρος ενός Ντίκενς, τη λεπτή ειρωνεία ενός Θάκερι, τις υφολογικές ακροβασίες και την οργιώδη φαντασία του Στερν, του Φίλντινγκ ή του Ντεφόου, τους στιλιστικούς πειραματισμούς της Γουλφ, όμως κανείς τους δεν είχε γράψει ένα μυθιστόρημα τόσο κομβικής σημασίας όπως το Μίντλμαρτς. Το μεγαλείο του Ντίκενς λόγου χάρη μπορεί να αναζητηθεί σε πολλά του έργα, δεν υπάρχει όμως κάποιο που να ξεχωρίζει τόσο έντονα ώστε να τον ορίζει ως συγγραφέα.
Με την άποψη αυτή συμφωνούσε και ο μεγάλος κριτικός Χάρολντ Μπλουμ, ο οποίος αν και αναγνώριζε ότι η Έλιοτ δεν ήταν σπουδαία στιλίστας, της προσέδιδε ένα τόσο έντονο ηθικό βάρος, μια τόσο ισχυρή φιλοσοφική φόρτιση, ένα τόσο σοβαρό όραμα που δημιουργούσε το δικό του μαγνητικό πεδίο. Υπό αυτή την έννοια, ο Μπλουμ θεωρούσε την Έλιοτ του Μίντλμαρτς ως πραγματική απόγονο του Σαίξπηρ και του Γουόρντσγουορθ, και τη σημαντικότερη ίσως εκπρόσωπο αυτού που αποκαλούσε «λογοτεχνία της σοφίας» (wisdom literature).
Δεν υπάρχει λοιπόν αμφιβολία ότι το κορυφαίο της επίτευγμα ήταν το εκτενές και περίπλοκο μυθιστόρημα Middlemarch (1871-2), το οποίο εν πολλοίς ξεχωρίζει και λόγω του κεντρικού χαρακτήρα του: της Ντοροθέα Μπρουκ, μίας εμβληματικής μυθοπλαστικής φιγούρας για τη λογοτεχνία του δέκατου ένατου αιώνα και μια προβολή της ίδιας της Έλιοτ.
Η Μέρι Αν Έβανς γεννήθηκε το 1819 στα δυτικά Μίντλαντς της Αγγλίας. Ο πατέρας της επένδυσε στη μόρφωσή της (κάτι σπάνιο για κορίτσια εκείνη την περίοδο), λόγω της αναμφίβολης ευφυΐας της αλλά και του γεγονότος ότι δεν υπήρξε όμορφη και άρα ιδανική υποψήφια για κάποιον καλό γάμο. Όταν η οικογένεια μετακόμισε στο Κόβεντρι, η νεαρή Μέρι ήρθε σε επαφή με επιφανείς ανθρώπους του πνεύματος λόγω του ότι σύχναζε στο σπίτι ενός ευκατάστατου φιλάνθρωπου και διάβασε για πρώτη φορά συγγραφείς πιο φιλελεύθερων έως και ριζοσπαστικών απόψεων, ιδιαίτερα βιβλία των Στράους και Φόιερμπαχ που αμφέβαλλαν σχετικά με την κυριολεκτική ερμηνεία της Βίβλου. Εκείνη την περίοδο δημοσιεύτηκαν και τα πρώτα άρθρα της σε τοπικές εφημερίδες του Κόβεντρι.
Το 1850 η Μέρι μετακόμισε στο Λονδίνο με τη φιλοδοξία να γίνει συγγραφέας. Εκεί, άρχισε να γράφει άρθρα στην προοδευτική εφημερίδα Westminster Review, ενώ γνώρισε τον φιλόσοφο Τζορτζ Χένρι Λιούις με τον οποίο αποφάσισε να συζήσει παρά το ότι εκείνος ήταν παντρεμένος, κάτι σκανδαλώδες για την εποχή. Τότε ξεκίνησαν τα πρώτα ταξίδια της στην Ευρώπη όσο και οι μεταφράσεις της φιλοσοφικών έργων από τα γερμανικά.
Σε ένα από τα τελευταία της κείμενα για την Westminster Review με τίτλο «Ανόητα μυθιστορήματα από ανόητες μυθιστοριογράφους», ουσιαστικά εξέφρασε ένα μανιφέστο σχετικά με την πορεία που είχε αποφασίσει να ακολουθήσει. Σε αυτό κατακεραυνώνει τα αισθηματικά μυθιστορήματα που γράφουν γυναίκες συγγραφείς και τα οποία στερούνται σοβαρότητας, ενώ εκφράζει τον θαυμασμό της για τον ρεαλισμό που επικρατούσε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Έτσι, αποφασίζει να υιοθετήσει το ψευδώνυμο Τζορτζ Έλιοτ ώστε να απαλλαγεί από τα, ως ένα βαθμό δικαιολογημένα, στερεότυπα γύρω από το φύλο της και τη συγγραφική ιδιότητα.
Η Έλιοτ έγραψε επτά μυθιστορήματα: τα Adam Bede (1859), Mill on the Floss (1860), Silas Marner (1861), Romola (1863), Felix Holt (1866), Middlemarch (1871) και Daniel Deronda (1876). Όμως η κορωνίδα είναι αναμφίβολα το φιλόδοξο Μίντλμαρτς, το απόσταγμα τόσο των φιλοσοφικών της πεποιθήσεων όσο και της κατασταλαγμένης προσέγγισής της ως προς τη μυθοπλασία. Το μυθιστόρημα φέρει τον υπότιτλο «Μια σπουδή στην επαρχιακή ζωή» και πράγματι, είναι ένα έργο που απεικονίζει τις ιδιωτικές ζωές ανθρώπων και των σχέσεών τους στο σταυροδρόμι κοινωνικών, πολιτικών, ιστορικών, τεχνολογικών και φιλοσοφικών εξελίξεων, διαγράφοντας τις προσωπικές τους πορείες, τα λάθη, τα ιδανικά, τις αυταπάτες τους, και όλα με φόντο μια πόλη στα Μίντλαντ της Αγγλίας.
Παρά το ότι το μυθιστόρημα αφορά πολλούς χαρακτήρες και η Έλιοτ το προσεγγίζει αφηγηματικά με εξωτερική πολλαπλή εστίαση, ο πρωταγωνιστής είναι αναμφίβολος: η Ντοροθέα Μπρουκ είναι ένα alter ego της ίδιας της Έλιοτ, μια ιδεαλίστρια που με θάρρος και νηφαλιότητα αντιμετωπίζει τα λάθη που προκύπτουν από τις αφελείς αυταπάτες που προκύπτουν από αυτόν τον ιδεαλισμό χωρίς όμως να χάνει τα ιδανικά της.
Μία σειρά από ποικίλα και σύνθετα ζητήματα προκύπτουν άμεσα ή έμμεσα, ζητήματα που άπτονται της μεταμόρφωσης της αγγλικής κοινωνίας στις αρχές της βιομηχανικής περιόδου. Γι’ αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί και ένα condition of England novel, δηλαδή ένα μυθιστόρημα που λειτουργεί ως μαρτυρία αλλά και ως κοινωνικό πείραμα αναλύοντας διαφορετικές πτυχές της κοινωνίας με φόντο τις διάφορες εξελίξεις. Όμως το έργο της Έλιοτ δεν είναι ψυχρό ή αποστειρωμένο όπως πολλά έργα νατουραλιστών Ευρωπαίων πεζογράφων. Απεναντίας, παρά τη σοβαρότητα που εκπέμπει η γραφή της (σοβαρότητα, όχι σοβαροφάνεια, η διαφορά έγκειται στο ότι η δεύτερη προσφέρεται για παρωδία κάτι που ποτέ δεν έχει συμβεί για την Έλιοτ), ο αναγνώστης νοιάζεται για τους χαρακτήρες και τις κάθε είδους σχέσεις που αυτοί συνάπτουν μεταξύ τους.
Με ζεστασιά και πατροπαράδοτο ανθρωπισμό, η Έλιοτ υφαίνει στην αφήγησή της ένα κομμάτι της ζωής και της κοινωνίας το οποίο φορτίζει με άμεσο προβληματισμό κοινωνικό, πολιτικό, φιλοσοφικό, αλλά χωρίς να θυσιάζει την ατομικότητα των χαρακτήρων, τα συναισθηματικά τους διλήμματα, την ανθρωπιά τους.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και το ζήτημα της γυναικείας χειραφέτησης είναι κεντρικό, τόσο στο Μίντλμαρτς όσο και συνολικά στα έργα της Έλιοτ. Όχι βεβαίως με τρόπο προφανή, αφού το εν λόγω μυθιστόρημα εκτυλίσσεται τη δεκαετία του 1830, και θα ήταν αφελές να περιμένει κανείς ένα συντονισμένο κίνημα χειραφέτησης, αλλά με τον ουσιαστικό τρόπο που εστιάζει στη γυναίκα όχι ως διακοσμητικό στοιχείο της οποίας ο μοναδικός σημαντικός ρόλος είναι η οικογένεια, αλλά ενός αυτόνομου σκεπτόμενου ανθρώπου που έχει τη δύναμη να συμβάλλει στην αλλαγή και την αναμόρφωση πεποιθήσεων και συνθηκών.
Η θέση της Έλιοτ στην εξέλιξη του ευρωπαϊκού – και όχι μόνο – μυθιστορήματος είναι αναντίρρητα εξέχουσα. Ανεξαρτήτως του προσωπικού γούστου κάθε αναγνώστη, η Βρετανίδα πεζογράφος επέδειξε ατσάλινη βούληση και με το σπαθί της κατόρθωσε να συμπεριλαμβάνεται στη βραχεία λίστα των σπουδαιότερων πεζογράφων του δέκατου ένατου αιώνα, ανεξαρτήτως γλώσσας ή φύλου. Ακόμη σημαντικότερο όμως είναι ότι κέρδισε το στοίχημα της διαχρονικότητας. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό που καθορίζει τους θρύλους.
